Luci Corneli Sulla

Luci Corneli Sulla o Sulla (Lucius Cornelius Sulla Felix dins las inscripcions latinas) es un òme d'Estat roman nascut en 138 AbC. e mòrt a Cumes en 78 AbC. Es lo cap dels optimates, que s'opausan als populares de Mari; venç aqueles darrièrs pendent una guèrra civila puèi, après una expedicion en Grècia contra lo rei Mitridat VI, il s'opausa encara a Mari e als populares pendent una segonde guèrra civila, que tanben ne sortís victoriós. Se fa nomenar dictator e realiza una òbra constitucionala de granda amplor, que li subreviu pasmens unes ans.

Originas e jovénça

Sulla es un cognomen de la gens patriciana Cornelia. Sulla èra d'una d'aquelas familhas que compausavan los primièrs ostals de Roma. Se sap que Publius Cornelius Rufinus, un dels aujòls, arribèt al consulat en 290 e en 277 AbC., mas que foguèt mens conegut per aquela elevacion que pel pasiment que recebèt: se trapa per el mai de detz liuras d'aisina d’argent; e aquela contravencion a la lei lo faguèt caçar del Senat. Sos descendents vivián dempuèi alara dins l’escuritat, e lo quite Sulla foguèt levat dins un estat de fortuna mediòcre.

Nasquèt en 138 AbC, èra, segon son biograf Plutarc (Vida de Sulla) de fortuna modèsta e seriá l'eritatge de sa mestressa Nicopolis e aquèl de sa sògra que l'aise li tornèt. Mas coma sempre, s'agissent d'aquel personatge, las fonts literàrias son sovent biaissats per las polemicas que son istòria povoquèt. Sa familha, un pauc retirada a la seguida de la condamnacion de Rufinus, aviá pas agís fòrça per la conquèsta romana del sègle II AbC, e s'èra donc pauc enriquida; mas se cal pas obliar que son rèire grand e son rèire grand oncle aviánt exercit la pretura un en Sicília, l'autre en Sardenha, e qu'aquelas foncions èran sempre lucrativas.

Que que siá sus la relativa modestiá de sa fortuna, l'òme jove recebèt una formacion digna d'aquelas originas e totas las fonts s'acòrdan a far d'el un personatge plan cultivat. Quitament l'istorian Sallusti, qu'èra pas favorable a Sulla, deguèt qu' « aviá una coneissença de las letras grègas e latinas digna dels sabents mai erudits ». Aquela granda cultura es quitament a l'origina du paradòxe que los ancians vesian dins aquel caractèr que se ligava a de qualitats que semblavan plan inconciliablas al vejaire de la tradicion romana: rica cultura literària, gost dels plasers, amor de l’otium e du luxe, d'un costat, animus ingens, desir de glòria, activitat intensa e energia, de l'autre.

Sa carrièra militara e politica

Començament de sa carrièra militara

Sa carrièra militara comença en 105 AbC. en Africa. Es alara questor de Mari, nomenat cònsol pel primièr còp. En qualitat de legat, mena alara las negociacions secrètas que menarán son general, Mari, a la victòria su Jugurta de Numidia. Persuadís lo rei Bocchus de Mauretània de traïr Jugurtha, que fuguguèt en Mauretània per s'aparar. es una operacion delicata, que lo rei Bocchus pèsa d'e primièr los avantatges de liurar Sulla a Jugurta puslèu que Jugurta a Sulla. es de vertat Mari qu'es l'autor d'aquela victòria, mas la glòria d'aver fach prisonièr Jugurta es atribuit a Sulla. Aquel darrièr ne ven quitament a gravar aquel eveniment sus un anèl que gardèt sempre e qu'utilizèt de sàgel. Enseguida, afirma sa posicion ganhant mai d'un còp en Gàllia pendent de la guèrra dels Cimbres. Fa prisonièr Copil (general dels Galleses Tectosages).

Del començament de sa carrièra politica fins a la guèrra civila

En 97 AbC, e elegit pretor. Après sa pretura, es enviat en Orient, coma propretor de Cilícia. Es encargat de far tornar al tròn de Capadòcia lo rei Ariobarzan, que foguèt caçar per Mithridat VI rei del Pont. Nosa de relacions diplomaticas amb lo Parts, que l'avança dels romans dins la region inquièta. Pendent la guèrra Sociala (de 91 a 89 AbC.), atira los Marses (nacion italica nobrosa e guerrièra) dins l’alliança dels Romans. Vengut una figura importanta de la politica romana, es ara lo rival de Mari que sosten lo movement dels populares, Sulla rejongant lo camp de l'aristocracia senatoriala e conservatritz dels optimates. Afronta Mari e l'obliga a l'exili a la seguida de la premièra guèrra civila de la Republica.

Orient

Consul en 88 AbC. amb Quint Pompei Rufus, es en competicion amb Mari per menar una campanha contra Mithridat VI, rei del Pont. Aquel èra en conflicte amb dos reis, Ariobarzana I de Capadòci e Nicomedes IV de Bitinia, qu'èran de pròches aliats de Roma. Lo senat confia alara lo comandament de las tropas a Sulla, mas Mari provòca de susmautas pel biais de son aliat lo tribun de la plèba Sulpici Rufus. Sulla se'n va alara trobar sas tropas, en Campània, que persuada de marchar sus Roma. Après aver pres vila faguèt executar Sulpici Rufus e fòrça autres populares. Mari podèt el fugir amb unes òmes.

Après aver pres Atenas (lo 1èr de març de 86 AbC.), puèi lo Pirèu, Sulla fa marchar son armada sus las tropas de Mitridat que l'entendon dins la plana de Queronèa. Luci Corneli Sulla ganha una brilhanta victòria, que'n recep la courona d'Imperator. Puèi se'n va celebrar de jòcs a Tebas. Mas Mitridat constituís un armada novèla, comandada per son ministre de la guèrra, Dorialos. A la davalada, Sulla encontra Dorialos dins la plena d'Orcomenes. D'en primièr, los legionaris romans reculant. Sulla pren alara d'una ensenha de la legion e se lança dins la batalha s'escridant: « A ièu Romans la glòria de morir aicí! Vos, s'a vos se demanda ont avetz abandonat vòstre general, obliatz pas de respondre: a Orcomenes ». L'armada romana se torna e acaba per defar totalament la novela armada de Mitridat. Sulla recep per l'escasença sa segonda corona de laurièr. Mitridat es contrench de li demandar la patz.

Venceire de la segonda guèrra civila

Après la patz de Dardanos en 85 AbC e la nòva organizacion de la província d'Asia, Sulla torna ganhar lentament Itàlia. Deu afrontar los partisans de Mari que prenguèt lo poder pendent son abséncia. A la prima de l'an 83 AbC., debarca a Brindes. Pendent l'estiu, desfach l'armada del cònsol Gai Norban en Campània, alara que las fòrças del segond cònsol, Luci Scipio, passan sens combatre al costat de Sulla. En 82, los dos cònsols de l'an, Carbo e Mari lo jove divisan lors fòrças. Lo primièr, après aver en van ensejat de tancar la rota a Metèl e Pompèu, fugiguèt en Africa. Lo segond, desfach a la batalha de Sacriport, se tanca dins Preneste. La segonda guèrra civila s'acaba per la victòria dels sullanians a la batalha de la Pòrta Collina lo 1è de novembre de 82 AbC. Pendent aquel afrontament sanguinós, lo nombre de mòrts de cada costat seriá de 50 000. Los sillanians devon encara netejar las darrièras resisténcias marianistas, la màger essent a Preneste. Mari lo jove, que s'i èra refugiat, se suicidís e, quand la vila se rend, Sulla fa escotelar los abitants qu'avián pres las armas.

Proscripcion

Lo 2 de novembre, Sulla reünís lo Senat al temple de Bellone. L'assemblada ratifica sos actes coma procònsol mas refusa de donar son aval a l'epuracion dels adversaris. Fàcia a aquelas resisténcias del Senat, reünís los comicis l'endeman e fa un discors menaçant. Per procedir a una purga pilitica evitant las venganças cecas que s'èran debanat jol regim de Mari, utiliza un metòde original: la proscripcion. Per via d'afichatge, fa saber qu'es enebit jos pena de mòrt de far asili o d'ajdar un individu proscrit e que tota persona que portarà lo cap d'un proscrit, recebrà serà primat - dins lo cas d'un esclau, recebrà la libertat. Aquela proclamacion es acompanhada d'una primièra lista de proscrits que compòrta lo nom d'onchanta senators. Los 5 o 6 novembre, doas autras listas son publicadas, portant caduna los noms de 220 senators e cavalièrs. Los bens dels proscrits son confiscats e venduts a l'encant e lor memòria es vosada a la damnacion (damnatio memoriæ). Lors fillhs e fallens perdon lors drechs civils e politics e sont exilaits, de biais que pas degun pòsca venjar los proscrits. Fòrça son obligats de s'amagar o de fugir, coma Juli Cesar. En Itàlia, las villas del Samnium, del Bruttium, de Lucània, de vilas d'Etrúria e d'Ómbria, que s'èran laçada del costat de Maria son despolhadas al benefici dels veterans.

Dictatura

Coma los cònsols en carga qu'avián estat proscrits moriguèron - Mari lo Jove se suicidèt a Preneste e Carbo foguèt executat en Sicília - Sulla se fa nomenar dictator per colomar la vacança del poder.

La lex Valeria de decembre de 82 AbC. marca lo començament de la dictatura de Sulla. Tornant a una magistratura abandonada dempuèi mai de cent ans, le nomena dictator a vida. Elegit per las comicis, obten una competéncia larga e excepcionala. Obten de poders constituissents - «dictator legibus scribundis et rei publicae constituendae» - e concentra entre sas mans, sens condicions de durada, la plenitud de l'autoritat publica.

Entra en carga en decembre de 82 AbC.. Après aver celebrat son triomf los 29 e 30 de genièr de 81 AbC., pren lo segond cognomen de Felix (« benastruc, amat dels dieus », qu'explica d'esperel un jorn coma « aparat de Vènus »). Restaura lo poder del Senat Roman (79 AbC.), dins l'esper de salvar la Republica « aristocratica » e limita lo poder dels tribuns de la plèba, vectors de l'oposicion populara. Sulla abdica la dictatura sièis meses mai tard, lo 1èr de junh de 81 AbC.. Mas garda son imperium e se fa elegir cònsol per l'an 80 unas setmanas mai tard.

En 81 AbC., son nebòt, Sext Noni Sufenas, instituís los ludi Victoriæ Sullanæ per remembra la victòria de son oncle a la pòrta Colline.

Òbras constitucionala

L'òbra reformatritz que comença pendent dos ans a pas de vocacion monarquista. Vòl tornar jove e enforçar lo sistèma republican, daissant l'oligarquia de sos enemics, que dempuèi los Gracs paralizan son accion governementala, e li assegurar lo cap de la plen e entièr de l'Estat.

La lei judiciària e la lei sus la província d'Asia, favorabla a l'òrdre equestre, son abrogadas. Lo monopòli judiciari, levat dels cavalièrs, ven als senators. En Asia, lo sistèma d'arrendament es remplaçat per la percepcion dirècta. Los cavalièrs pèrdon lor palça d'onor al teatre.

La poténcia del grand "capitalisme" coma òrdre politic es trencat, e tanben aquela del pertic democratic, que s'apiejavan suls comicis e lo tribunat: los comicis tributs pèrdon lors atribucions legislativas que passan totas a las comicis centuriats, que son tornat a lor organizacion primitiva. Lo tribunat es tocat dins son recrutament e dins sa competéncia: Sulla enebís l'accès de las magistraturas superioras als ancians tribuns, e lo drech de vetò dels tribuns es restrench a sa forma primitiva, subordonat a l'autorizacion prealable del Senat.

Fin finala, lo Senat roman, organ essencial de l'oligarquia, pren lo cap exclusiu de l'Estat: lo nombre de senetors passa a sièis cent. Son recrutament de fa per l'aument del nombre annal dels questors. La censura es suprimida, assegurant lo caractèr viatger de la foncion senatoriala. Lo Senat torna trobar son drech de vèto, auctoritas patrum, sus totas las decisions legislativas dels comicis. Recep lo drech de cridar quand vòl los governaires de províncias o de lo daissar en foncion.

Sulla vòl metre al servici de l'oligarquia territoriala restaurada una solida clientèla, ligada per l'interés: veterans, esclaus cornelians, acrompaires dels bens dels proscrits. Los veterans, al nombre de 120 000, recebon de tèrras en Itàlia, los uns jos forma de lòts individuals, los autres per lor participacion a las colonias militaras installadas subretot en Itàlia centrala (Laci, Etrúria, Ómbria et Campània), onr transforma Pompèi en colonia romana, jol nom de Colonia Veneria Cornelia Pompeii. Sulla fonda tanben una colonia romana a Aléria, en Corsega. Los esclaus cornelians, qu'apartenián als proscrits e que Sulla aviá afranquits lor acordant lo drech de ciutat, al nombre de 10 000, forman a l'entorn de Sulla una vertadièra garda del còrs. Fin finala la massa dels crompaires de bens dels proscrits a pas interés a un cambiament de regime.

Sa mòrt

A l'eissida de son segond consulat, Sulla se retira, en 79 AbC. de la vida politica, abans de morir un an mai tard. Plutarc conta las orrors d'una ftiriasi (malautiá pediculària, es a dire causada pels pesolhs) que Sulla auriá patit dins los darrièrs jorns e i vei la causa indirècta de sa mòrt, mas se créis pas mai a la descripcion clinica que los autors antics donavan de la ftiriasi. Los istorians modèrnes donan mai d'importança a una circonstança dels darrièrs instants de Sulla mencionada pel quita Plutarc, 37, 5, e per Valèri Maxim, 9, 3, 8: un vòmit de sang pendent un una colèra contra lo questor Grani, que deviá al tresaur public una soma considerabla mas ajornava de la pagar esperant la mòrt del dictator per ne frustrar la republica.

Sulla acabava d'expirar que mai d'un ciutadans se liguèron amb lo cònol lepides per empachar qu se li faga d'obsèquis convenent a un òme de son reng. Mas Pompèu, utilisant son prestigi, los obliguèt; la pompa funèbra se debanèt amb la magnificéncia d'une parada militara, e aqueles obsèquis foguèron lo primièr exemple de funeralhas nacionalas romanas. Son còrs fuguèt incinerat.

Retrach

Retrach de Sulla a la cara d'un denièr de son fallen Quint Pompei Ruf. Legenda: SYLLA COS.

Plutarc escriguèt: « Las estatuas que nos demòran d'el, nos permeton de jutjar de l’aire de sa cara: sos uèlhs èran ardents e rufes. E la color de sa cara fasiá son agach mai terrible, èra d’un roge escur, pigalhat de tacas blancas. Quitament se créis que de là li ven lo chafre de Sulla. Un plasent d’Atenas escriguèt sus son tint : “Sulla es pas mai qu’una amora emprenhada de farina” . »

Pasmens existís fins ara pas cap d'estatua de Sulla. Se se podèt lo reconéisser dins de busts o estatuts escampilhadas dins de musèus, es qu'aquelas representacions correspondavan a l'idèa que se fasiá del personatge. Son sol vertadièr retrach es lo perfil present sus un denièr de son fallen Quint Pompei Ruf, datant de 54 AbC..

Vejatz tanben

Bibliografia

Fonts anticas

• Plutarque, Vies, t. 6, Sylla ; éd. Les Belles Lettres, Paris, 1971 ; texte établi et traduit par R. Flacelière et É. Chambry. (lire en ligne (grc)/(fr))
• Appien d'Alexandrie, La guerre de Mithridate. (Texte établi et traduit par Paul Goukowsky, Paris, Les Belles Lettres, Collection des Universités de France, 2003.), passim et notamment chap. IV-XVI lire en ligne (grc)/(fr) ainsi que Histoire des guerres civiles de la république romaine, chap. VII-XII (lire en ligne (grc)/(fr))
• Salluste, Jugurtha, 95-114 (lire en ligne (fr))
• Valère Maxime, IX, 2 (De la cruauté), Exemples romains, 1 (lire en ligne (fr))

Fonts modèrnas

• Jérôme Carcopino, Sylla ou la monarchie manquée, Modèl:12e éd., Paris, 1947 ; « brillant ouvrage (…) qui a beaucoup influencé la recherche ultérieure mais dont la thèse est aujourd'hui abandonnée » .
• I. Calabi, I commentarii di Silla come fonte storico, Memorie… Accad. dei Lincei, 3, 5, 1951, 245-302. (Sur les Mémoires, aujourd'hui perdus, de Sylla.)
• J. Schamp, La mort en fleurs. Considérations sur la maladie « pédiculaire » de Sylla ; L'Antiquité Classique, 60, 1991, p. , consultable sur le site Persée.
•  {{{títol}}}. ISBN 2-213-01672-0. .
•  {{{títol}}}. ISBN 90-74461-04-2. 
• Giovanni Brizzi, Sylla, Pluvia Nocturna, Paris, 2011, 224 p. ISBN: 978-2-917735-04-6.
• Bernard Simiot, Moi, Sylla, dictateur ; Albin Michel, 1993. (Portrait romancé de Sylla).
• Colleen McCullough, Maîtres de Rome, série en sept volumes, roman historique.
• Giuseppe Zecchini, Sylla selon Salluste, Cahiers du Centre Gustave Glotz, 2002, 13, p. . Lire en ligne