Psiquedelisme

Lo psiquedelisme (del grèc ancian ψυχή « alma », e δηλοῦν « far visible, mostrar ») es un movement de contracultura aparegut al mitan dels Ans 1960 e valorant las percepcions sensorialas causadas per diversas substàncias allucinogènas presentas dins d'unes vegetals o sintetizada, coma l'ayahuasca, lo cannabis, los campairòls allucinogèns (psilocybes), lo LSD, l'MDMA o la mescalina.

Art psiquedelic.

Etimologia

Lo tèrme foguèt inventat en 1956 pel psiquiatre H. Osmond, dins un escambi de letras amb Aldous Huxley. Alara qu'ambedos cercavan cossí nomenar aquelas substàncias que ne descobrissián los efièchs sus la coneissença del psiquisme, Huxley, respondent a una proposicion d'Osmond qu'aviá pas compresa, a partir de dos mots grècs ancians (lo verbe phaneroein e lo thymos), fabreguèt lo tèrme fanerotima que pòt se traduire par « que fa l'alme visibla, manifesta ».

Huxley concluguèt sa letra per aqueles verses:

To make this trivial world sublime, Take a half a gramme of phanerothyme.

qu'Osmond tancèt:

To fathom Hell or soar angelic, Just take a pinch of psychedelic.

Istòria

Lo movement psiquedelic apareguèt, en parallèl del movement hippie, a partir de 1965 quand l'usatge de l'LSD, jol vam de personatiats coma lo psicològ Timothy Leary, lo quimista Augustus Owsley Stanley III e los escrivans Ken Kesey e Aldous Huxley, s'espandiguèt per  la jovença occidentala. Aquel desvelopament se produguèt malgrat l'interdiccion de la consomacion de l'LSD als Etats Unis d'America en 1965 e en Anglatèrra en 1966.

L'apogèu se debanèt de 1967 a 1969 amb lo rock psiquelic (Jimi Hendrix, The Doors, Grateful Dead e Pink Floyd) e mejans las afichas dels concèrts o los estugs d'albums de dessenhaires coma Wes Wilson, Victor Moscoso, Rick Griffin e Martin Sharp.

Dròga psiquelica

Las drògas psiquelicas representan fòrça psicotròps allucinogèns coma l'LSD, la mescalina, la psilocibina (campairòls allucinogèns), la DMT o l'ecstasy (MDMA). Aquelas drògas psiquelicas sovent provòcan d'allucinacions (visuelas, sonoras…), l'introspeccion (a vegadas podent anar fins a una violéncia psicologica), o l'exstasi. Coma per d'unes psicotròps, los efièchs cercats pòdon venir de bad trip. Una mala preparacion a l'experiéncia, un mitan inadaptat pòdon provocar una intensa panica podent crear de trebles psiquiatrics greus e duradisses: ànsia, fobias, estat confusional, depression fins a de bufs delirants aguts. Mas, utilizadas per d'expèrts dins un mitan terapeutic segur, las substàncias psiquedelicas pòdon venir de remèdis utils en medecina e en psiquiatria.

Un usatge desrasonat (frequéncia corta de las presas, dosatges importants) pòdon tanben menar a de trebles psiquiatrics o fisiologics coma lo sindròma postallucinatòri persistant, la despersonalizacion o la desrealizacion.

Un estudi de 2013  montrèt que la sola consomacion de psiquedelics favorizava pas d'esperela l'apareison de trebles mentals.

Afichas

Las afichas de concèrt rock son un dels domènis ont lo psiquedelisme s'exprimiguèt fòrça. L'art de l'aficha psiquedelica comença a la debuta dels ans 1960, a San Francisco, dins lo quartièr d'Haight-Ashbury. Es dins aquel quartièr que nais lo rock psiquedelic, influenciat per la presa de drògas allucinogènas, come l'LSD. Los grops coma Grateful Dead, Jefferson Airplane, Big Brother and the Holding Company ocupan la proscèna, que lo productor dels concèrts Bill Graham es fòrça responsable de l'espandiment de las afichas psiquedelicas que comanda pels concerts d'aqueles fa jogar al Fillmore, Winterland e d'autras salas.

Una dotzena d'artistas — coma Alton Kelley, Wes Wilson, Victor Moscoso, Rick Griffin, e Stanley « Mouse » Miller (que foguèron nomenats los Big 5 e formèron lo Mouse Studios) — concebèron de centenas d'afichas per anonciar los concerts d'aqueles grops, dins las salas miticas coma l'Avalon Ballroom al Fillmore Auditorium. Revolucionèron l’imatgeriá musicala, testimonhant d’un moment fòrça creatiu de la cultura estatsuniana.

D'autres artistas participan al movement coma Peter Max als Estats Units d'America e Michael English (nascut en 1942), Michael McInnerney, l'Australian Martin Sharp, Nigel Waymouth al Reialme Unit.

L'estil es fach d'entrenosaments e de corbas sinuosas que se multiplican a l'infinit. Los letratges segisson la meteissa tendéncia fins a venir gaireben illisiblas. Las colors son saturadas e multiplas. Se reconéis l'influéncia a l'encòp de l'Art novèl (aquela per exemple d'Alphonse Mucha), de las experiéncias visualas ligadas a la presa de drògas allucinatòrias (coma l'LSD) e de l'art indian.

Estugs de disc

Encara mai que sus las afichas, los estugs de discs èran un espaci ont lo psiquedelisme s’exprimís en plan (per exemple, Sgt. Pepper lonely Hearts Club Band dels Beatles o The Piper at the Gates of Dawn de Pink Floyd).

Benda dessenhada

Quitament se l'element principal de l'scenari es pas totjorn un trip allucinatòri, lo psiquedelisme dins son aspècte estetic influencièt, de segur, la bende dessenhada. L’exemple mai tipic es benlèu las aventuras de Lone Sloane de Philippe Druillet. Tant pel grafisme coma per la construccion de las istòrias, aquela benda dessinhada marca son epòca. Los començaments de Caza son tanben caracterizats pel psiquedelisme.

Cinema

Dins lo film d’animacion Yellow Submarine, fondat sus de cançons dels Beatles, lo psiquedelisme es present del començament fins a la fin. Quitament per Head amb los Monkees.

Es a vegada present dins l’esperit e l’estetica coma dins Barbarella (1968) de Roger Vadim basat sus la BD de Jean-Claude Forest.

Tanbe paréis lo temps d’una o mai escenas mai omens longas coma dins la partida finala de 2001, una odissèa de l'espaci de Stanley Kubrick, long trip de color e de formas cambiadissas.

D’autres films representan l'escena musicala hippie e psiquedelica coma Psych-Out e Zabriskie Point.

Los films Easy Rider o Hair mòstran la vida videnta hippie e los problèmas qu'il crèa a l'epòca subretot amb lo pòble estatsunian.

De contracultura, lo psiquedelisme venguèt mai tard un objècte mercantil, coma se vei dins los films comics recents de la seriá [[Austin Powers].

Literatura

William S. Burroughs e los escrivans de la Beat generation (Jack Kérouac, Allen Ginsberg) pòdon èsser considerats coma de davancièrs del psiquedelisme en literatura. D'unes libres de Philip K. Dick descrivon d'experiéncias psiquedelicas paranoïacas tanben coma Hunter S. Thompson e lo seu Las Vegas Parano. Tom Wolfe descriguèt fòrça plan los cemençaments del psiquedelisme dels Merry Pranksters de Ken Kesey als EUA dins son Electric Kool Aid Acid Test qu'es adaptat al cinema per Gus Van Sant (2007).

Tanben se cal citar Aldous Huxley, subretot son libre Las Pòrtas de la percepcion.

Musica

Mai sovent se distria quatre genres podent èsser associats a la musica psiquedelica: lo rock psiquedelic, la pop psiquedelica, lo trip hop, e la trança psiquedelica.

Los representants màgers del rock psiquedelic son The Doors, Pink Floyd, The Byrds, Grateful Dead, The Yardbirds, The Animals, Jefferson Airplane, Janis Joplin, Jimi Hendrix, Cream, o Frank Zappa. Aqueles de la pop psiquedelica son The Beatles, The Kinks, Small Faces, Traffic e The Beach Boys per exemple amb lor títol Good Vibrations.

Lo trip hop, derivat de l'hip-hop, se caracteriza per una musica dicha « plananta », melancolica e calma, coma aquela de: Massive Attack, Archive e Wax Tailor.

La trança psiquedelica es la branca del movement psiquedelic associada a la trança. Es caracterizada per un ritme rapid e de bassas fortas, sens interrupcion, sens cambiaments e cobèrtas per fòrça d'autres ritmes. Los bèrç principals son Goa en Índia, Japon, Israèl e Euròpa.

Un resson psiquedelic se pòt tanben pareisser dins lo funk (George Clinton e Funkadelic), lo jazz, lo rhythm and blues (Dr. John, Babylon), e lo folk de Bob Dylan e Donovan.

Annèxes

Bibliografia

Libres d'actors del movement hippie

• Bernard Aaronson e Humphrey Osmond, Psychedelics: The Uses and Implications of Psychedelic Drugs, Garden City (New York), Anchor Books, 1970.
• Gene Anthony, The Summer of Love: Haight-Ashbury at its Highest, Millbrae (Californie), Celestial Arts, 1980.
• David Cooper (ed.). To Free a Generation!: The Dialectics of Liberation, New York, Collier Books, 1968.
• Timothy Leary, Ralph Metzner et Richard Alpert, The Psychedelic Experience (1964), Londres, Penguin Classics, 2008.

Estudis

• Thomas Albright, Art in the San Francisco Bay Area, 1945-1980, Berkeley, University of California Press, 1985.
• Nick Bromwell, Tomorrow Never Knows: Rock and Psychedelics in the 1960s, Chicago, University of Chicago Press, 2002.
• Joe David Brown (ed.). The Hippies. New York: Time, Inc., 1967.
• David Burner, Making Peace with the 60s, Princeton (New Jersey), Princeton University Press, 1996.
• Christoph Grunenburg et Jonathan Harris (dir.), Summer Of Love: Psychedelic Art, Social Crisis And Counterculture In The 1960s, Liverpool University Press, 2007.
• David S. Rubin, Psychedelic: Optical and Visionary Art since the 1960s, The MIT Press, 2010.
• Philippe Thieyre, Psychédélisme: des USA à l'Europe, édition des Accords, 2007.
• Philippe Thieyre, Les Années psychédéliques, Hugo et compagnie, 2011.

Articles connèxes

• Projècte MK-Ultra