Raffaello Sanzio
Raffaello Sanzio, Rafaèl d'Urbino, o simplament Rafaèl[nòta 1] (Urbino, 6 d'abril de 1483 – Roma, 6 d'abril de 1520),[nòta 2] foguèt un pintre e arquitècte italian de la Renaissença.
Biografia
modificarRafaèl, pintre italian de la Nauta Renaissença, èra lo filh del pintre Giovanni Santi, pintre e poèta oficial de la cort de Frederic III de Montefeltro, un dels princes pus celèbres e protector de las arts de la Renaissença en Itàlia. Urbin èra d'aquel temps un fogal artistic reputat a l’alba del sègle XVI. Rafaèl poguèt recebre, pel primièr còp, l'influéncia de Melozzo da Forlì, que se pòt véser dins sas òbras. Dins la vida de Rafaèl se pòt destriar tres periòdes.
Jovença e formacion
modificarLo periòde que va de sa naissença a son despart per Florença en 1504, es lo periòde de formacion, a Urbin ont nasquèt en 1483, puèi a Perosa ont trabalhèt dins lo talhièr del pintre pus celèbre de l'epòca, Pietro Vannucci, mai conegut coma Perugino.
- Son paire, Giovanni Santi, pintre amb una consideracion a la cort del duc d’Urbin, Frederic III de Montefeltro, foguèt son primièr mèstre, mas defuntèt en 1494, tres ans aprèp la seuna femna. Rafaèl, qu'aviá solament onze ans, venguèt orfanèl. Aprèp l'ensenhament de mai d'un pintre, daissèt sa vila e foguèt estudiar a Perosa en Ómbria amb lo Perugino. Aquel venguèron a s'imitar l'un a l'autre. Los dos s'endevenguèron fòrça plan e Lo Perugino demorèt un grand amic de Rafaèl .
- Dès 1500, a detz-e-sèt ans, comencèt de s’afirmar coma magister. Èra pas mai disciple d’un autre mèstre, mas mèstre el meteis. Aquò li donèt drech d'aver un talhièr, d'assistents e de disciples. Pintèt lo retaule « lo coronament del benuròs Nicolau de Tolentino » per la glèisa de Sant'Agostino de Città di Castello, un quadre qu'executèt amb l'ajuda d'Evangelista da Pian di Meleto, ancian assistent de son paire.
- Son primièr cap d'òbra pòt èsser datat de l'an 1504 — La Nòça de la Verge — un quadre que faguèt abans de daissar Perosa, quand èra pas encara dins lo talhièr del Perugino, en pintant lo meteis subjècte que son mèstre, per que se comparèsson sos meritis.
A Florença
modificar
(v. 1506-1507) — National Gallery, Londres
Annadit de vint-e-un ans, quitèt Perosa per Florença. Es la segonda part de sa vida, lo periòde florentin.
- Lo 1èr d'octobre de 1504, Giovanna Felicita Feltria della Rovere, femna del duc d'Urbin, mandèt a Pier Soderini, gonfalonièr de la Republica de Florença, una carta de recomandacion per que Rafaèl recebèsse à Florença las comandas que son engenh meritava.
- La Republica Florentina rampelèt Miquèl Àngel (1475-1564) e Leonardo da Vinci (1452-1519). Rafaèl gausiguèt de l’influéncia d'aqueles dos grands mèstres, qu'acabèron sa formacion. Leonardo da Vinci lo recebèt dins son talhièr. Descobriguèt los caps d'òbra de la Renaissença florentina. Faguèt una tièra de Verges e de Madònas : la Verge dins la prada (1506), la Verge del cardinat (1507), la Bèla Jardinièra (1507) e tanben La Dama de l'Unicòrn.
- Lo periòde florentin de Rafaèl , que durèt quatre ans, es lo segond de sa vida. Atal coma pintre independent, contunhèt d’estudiar los metòdes d’autres grands mèstres, coma Leonardo da Vinci, Miquèl Àngel o Fra Bartolomeo.
- Quitèt Florença en 1508 per Roma jos l'apèl de Papa Juli II. Atal començèt la tresena partida de sa vida, lo periòde roman.
A Roma
modificar
A Vatican, foguèt encargat de la decoracion de las salas del palais de Juli II.
- I encontrèt l'amor de sa vida, La Fornarina, escaissada atal perque èra la filha d’un fornièr; demorèron amants durant tota sas vidas. Femna fòrça bèla, foguèt fòrça cortejada, çò qu'inquietèt Rafaèl, perque gelós, interrompèt mai d'un còp son trabalh per la retrobar.
- En 1513 defuntèt lo papa. Jos son successor Leon X — un Medici — Rafaèl vegèt aumentar sas responsabilitats e son influéncia. En 1514, lo papa li confisèt lo talhièr de construccion de la basilica de Sant Pèire aprèp la mòrt de Bramante e los escavaments dels antics a Roma. Aquel darrièr periòde de sa vida se caracterizèt per una activitat intensa, qu'amb la malària e mai d'una crisi de fèbre, aguèt rason de sa santat ja fragila. Aital es que se defuntèt a Roma en 1520 a l'atge de trenta sèt ans solament, après aver acabar son cap d'òbra absolut, La Transfiguracion (1517-1520), resumit de tota son òbra.
- En son onor, s'organizèt de funeralhas fastuosas. Rafaèl jai al Panteon de Roma.
Succès
modificarRafaèl, longtemps considerat coma lo pus grand pintre que jamai existiguèt, es uèi encara considerat coma l'artista per lo qual la pintura trobèt una expression acabada. Aquel mite de Rafaèl nasquèt de son vivent, e sa mòrt aboriva, ponch final d'una activitat caracterizada per la precocitat, li balhèt una amplor singulara.
En 1550, dins Le Vite de' più eccellenti pittori, scultori e architettori, Giorgio Vasari, trenta ans aprèp la mòrt de Rafaèl, dins sa biografia atribuiguèt a la volontat divina la naissença de l'artista:
«Se vegèt clarament dins la persona, tan excellenta coma graciosa, de Rafèl a tal ponch que lo Cèl qualques còps se pòt mostrar generós e benvolent, en metent – o per dire melhor– en depausant e amontairant en un sol individú las riquesas infinidas o los tresaurs de sas gràcias innombrablas, que son de dons rars qu'el distribuís ça que la qualques còps, e pasmens a de personas diferentas.»
Son art fach de mesura, de gràcia e d'armonia influencièt prigondament la pintura occidentala fins al sègle XIX.
Casanova diguèt que « pas cap de pintre superèt Rafaèl dins la belesa de las caras. » Delacroix afirmèt que lo simple nom de Rafaèl « remembra a l'esperit tot çò qu'i a de pus naut dins la pintura ». Atal coma Ingres que vodèt un culte vertadièr per Rafaèl, tan dins son estil dominat par un grafisme prèp del mèstre de la Renaissença coma d'omenatges recurrents dins son òbra.
Aprèp tres sègles, la glòria de Rafaèl s'estompèt amb la dintrada en scèna de tendéncias criticas e artisticas novèlas, representadas en particular per los impressionistas e los fauves.
Tecnica
modificarSon originalitat
modificar
Òli sus fusta, 72,2 × 55,7 cm
National Gallery, Londres
L'estil de Rafaèl se caracteriza per una utilizacion pro egala del dessenh e de la color, car contràriament a fòrça pintres, daissèt pas un dominar l'autre: foguèt tan precís dins lo trach coma dins la reparticion de las tintas. Aquò es lo resultat de son biais de trabalhar: imitar los artistas de son epòca e de sos davancièrs en causissent çò que li poiriá èsser util.
Sas influéncias
modificarTornèt prendre atal la doçor dels modèls de son mèstre lo Perugino e innovèt en i apondent un modelat dels còrs pus prèp d'aquel de Miquèl Àngel.Rafaèl utilizèt de vegadas l'esfumat, inventat per Leonardo da Vinci (tecnica qu'estompa los contorns) e gaireben exclusivament dins las telas de son periòde florentin (entre 1504 e 1508).
- Influéncia del Perugino
- Influéncia de Leonardo da Vinci
-
Leonardo da Vinci – Madòna Benois, c.1478
Òli sus fusta transpausada sus tela, 49,5 × 31,8 cm
Ermitatge, Sant Petersborg -
- Influéncia de Miquèl Àngel
Principalas òbras de Rafaèl
modificar
Fresca, Palais del Vatican
- Sant Jiròni castigant las Sabinas erètjas (1503), 25,7 x 41,9 cm, North Carolina Museum of Art, Raleigh.
- La Nòça de la Verge (1504), 174 x 121 cm, Pinacoteca di Brera, Milan.
- Verge amb l'Enfant coronada pels sants (vers 1504), 172,4 x 172,4 cm, Metropolitan Museum of Art, Nòva York.
- Las Tres Gràcias (1504-1505), 17 x 17 cm, Musèu Condé, Chantilly
- Sant Jòrdi combatent lo Dragon (1504-1505), 28,5 x 21,5 cm, National Gallery of Art, Washington D.C.
- La Madòna dicha de l'Ostal d'Orleans (1506), 29 x 21 cm, Musèu Condé, Chantilly.
- La Santa Familha (1505-1506), Musèu de l'Ermitatge, Sant Petersborg.
- La Dama de l'Unicòrn (vèrs 1506-1506), 65 x 51 cm, Galleria Borghese, Roma.
- La Madòna del bèlvéser (o Verge de la pradal, Madonna del prato en italian) (1506), òli sus tela de 113 cm x 88 cm, Kunsthistorisches Museum, Viena
- Madòna dels ulhets (v. 1506-1507), 29 x 23 cm, National Gallery de Londres[1].
- Santa Catarina d'Alexàndria (vèrs 1507-1508), 71 x 56 cm, National Gallery, Londres.
- La Verge, lo Crist e Sant Joan Baptista, dich la Bèla Jardinièra (1507-1508), 122 x 80 cm, Musèu del Lovre, París.
- La Madòna de Loreto (vèrs 1509), 120 x 90 cm, Musée Condé, Chantilly.
- Alba Madonna (vèrs 1510), diamètre : 94,5 cm, National Gallery of Art, Washington D.C.
- L'Escòla d'Atenas (1510-1511), fresca d'environ 10,55 m de largor, Palazzo Vaticano, Roma.
- La Madòna de Sant Sixt (vèrs 1513), 265 x 196 cm, Staatliche Museen, Drèsda. Dins la partida inferiora d'aquel retaule, son los celèbres angelòts somiaires (putti).
- La Verge de la cadièra (Madonna della seggiola) (1513-1516), tondo de 71 cm, Galeria Palatina, Palazzo Pitti, Florença
- L'Encendi del Borg (1514), fresca d'environ 10,60 m de largor, Musèus del Vatican, Roma.
- Retrait de Baldassare Castiglione (vèrs 1514-1515), musèu del Lovre, París.
- Cartons de las tapissariás de la Capèla Sixtina, comanda de Leon X (1515), Victoria and Albert Museum, Londres.
- La Madòna del Grand Duc (vèrs 1505), Galleria Palatina, Palazzo Pitti, Florença
- Lo Jutjament de Paris, gravat per Marcantonio Raimondi.
- Bindo Altoviti (vèrs 1515), 60 x 44 cm, National Gallery of Art, Washington D.C.
- Donna Velata (vèrs 1514-1515), 85 x 64 cm, Galleria Palatina, Florença. Retrait d'una femna velada que son agach e son actitud retipan a La Gioconda[2].
- La Transfiguracion (1518-1520), 405 x 278 cm, Musèus del Vatican, Roma. Darrièra òbra de Rafaèl , foguèt acabada qualques jorns abans sa mòrt.
- Retrait de Laurenç de Medici, duc d'Urbin de tres quarts en pè, tenent una boita d'aur, (1492-1519), òli sus tela, 97 x 79 cm. Apartenguèt a la colleccion del segond Lord Northwick (1770-1859) e expausada a Thirlestaine House a Cheltenham. Es un dels cinc retraits sus tela, de preferéncia a los sus panèls, pintats per Rafaèl . De 1908 a 1971, aquel quadre foguèt atribuit a Sebastiano del Piombo (Venècia 1485 - Roma 1547).
Exposicions
modificar- Una centena d'òbras expausadas a la National Gallery de Londres, (2004).
- « Raphaël et son temps » Lilla (estiu de 2003)
- « Raphaël, grâce et beauté », Palais du Luxembourg, París, (2002).
- « Raphaël » J. Paul Getty Museum, Los Angeles (d'octobre de 2000 a genièr de 2001).
- « Raphaël et son cercle », al Musée Condé, Chantilly, (1997).
Bibliografia
modificar
- Helene Bouquet, Raphaël, l'homme de génie, Edition Benevent, 2008.
- Raphaël et Baldassare Castiglione, La Lettre à Léon X, édition établie par F.P. Di Teodoro, avant-propos de F. Choay, traduit de l’italien par Françoise Choay et Michel Paoli, Paris et Besançon, Les Éditions de l’Imprimeur, 2005.
- Daniel Arasse, Christophe Castandet et Stéphane Guégan, Les Visions de Raphaël, Éditions Liana Levi, Paris, 2004.
- Dominique Cordelier et Bernadette Py, Raphaël, son atelier, ses copistes, en collaboration avec le Musée du Louvre et le département des arts graphiques du Musée d'Orsay, Éditions Réunion des musées nationaux, Paris, 1992.
- Henri Focillon, Raphaël, Éditions Presses Pocket, préface de Pierre Rosenberg, Paris, 1990.
- Paul Joannides, Raphaël et son temps, aux Éditions Réunion des musées nationaux, 2002.
- Konrad Oberhubuer, Raphaël, Éditions du Regard, Paris, 1999.
- Nello Ponente, Raphaël, Flammarion, Paris, 1990.
- Christof Thoenes, Raphaël, Édition Taschen, Paris, 2005.
- Giorgio Vasari, Les Vies des meilleurs peintres, sculpteurs et architectes, volume 5, Raphaël, Léonard et Giorgione, Édition Berger-Levrault, Paris, 1983.
- Johann David Passavant, Raphaël d'Urbin et son père Giovanni Santi (1839)
Qualques autras òbras de Rafaèl
modificar
Nòtas
modificar- ↑ Entre las variantas de son nom, i a tanben «Raffaello Santi», «Raffaello da Urbino» o «Rafael Sanzio da Urbino». En occitan, se pòt traduir coma Rafaèl, Rafèl o Rafeu. Lo sobrenom Sanzio deriva de la latinizacion de l'italian, Santi o Santius.
- ↑ Las datas de naissença e de mòrt de Rafèl son indicadas dins lo calendièr gregorian. Equivaléncia de las datas dins lo calendièr julian, en usatge fins a 1582 en Itàlia: lo 28 de març de 1483 e lo 27 de març de 1520.
Referéncias
modificarLigams extèrnes
modificar- (fr) Raphaël ou la quête de la grâce per Lorenzo Pericolo, Mèstre de conferéncia a l'Universitat de Rennes II-Nauta Bretanha.
- (en) Raphaël dins Artcyclopedia