Tecnologia

La tecnologia designa lei sistèmas e lei metòdes d'organizacion que permèton la mesa en òbra de tecnicas en vista de realizar un ò plusors pretzfachs determinats. Lei tecnologias tènon un ròtle centrau dins lei sciéncias e dins la societat modèrna car l'avançament tecnologic a una influéncia prefonda sus l'organizacion dau teissut economic. Per exemple, la Revolucion Neolitica e la Revolucion Industriala entraïnèron de transformacions radicalas dei comunautats umanas. Pasmens, tota tecnologia engendra l'aparicion de riscs novèus (accident, pollucion, etc.).

Un reactor nuclear es un exemple de tecnologia productritz d'energia.

Etimologia e evolucion dau sens dau mot

Lo tèrme tecnologia provèn dei mots grècs τέχνη, que significa « art », « competéncia » ò « artesanat », e -λογία que significa « paraula » ò « lenga » e que designa la capacitat de comunicar. Es aparegut en Euròpa Occidentala dins lo corrent dau sègle XVII per designar lei tèrmes tecnics liats ais arts, sciéncias e mestiers e, en contuniant d'evoluïr, la teoria de l'industria practica. A l'origina, lo mot designa donc l'estudi dei sciéncias e dei tecnicas.

Aquela dimension academica demorèt en anglés, fins a la premiera mitat dau sègle XX ais Estats Units. En revènge, dins leis espacis francés e alemand, i aguèt una concurréncia tre lo sègle XIX entre lei tèrmes « tecnica » e « tecnologia » per designar lo metòde de metre en òbra per realizar un pretzfach donat. Pauc a cha pauc, lo mot tecnica designèt lo « biais de faire » e lo mot tecnologia lo « metòde per faire un pretzfach ». Ansin, dins lo corrent dau sègle XX, la tecnologia perdiguèt son estatut de disciplina academica per venir l'art e la conoissença dei sabers aplicats.

Istòria

Article detalhat: Istòria dei tecnicas.

Lo periòde preïstoric

Lei premierei tecnologias utilizadas per lei genres Australopithecus e Homo datan dau periòde preïstoric. Son pas totalament conoissudas car lei vestigis descubèrts per lei paleontològs son limitats ais artefacts imputrescibles (pèira, òs, etc.). Son adaptadas au mòde de vida migrator dei grops umans dau periòde que vivián principalament de caça e de culhida. La pus importanta es probablament lo mestritge dau fuòc que permetèt de coire leis aliments e de melhorar la qualitat de certaneis objèctes (durciment dei ponchas de javelina ò de sageta). La data precisa de la descubèrta de mejans per « domesticar » lo fuòc es l'objècte de fòrça debats en causa de son prestigi. Pasmens, fa 400 000 ans, son utilizacion èra venguda comuna dins mai d'una region dau mond.

Dau periòde neolitic au periòde premodèrne

Article detalhat: Revolucion Neolitica.

Durant lo Neolitic, plusors societats umanas conoguèron d'evolucions majoras menent a l'aparicion dei premierei comunautats sedentàrias. Aquò es una consequéncia dau desvolopament de l'agricultura que demeniguèt pauc a cha pauc l'importància alimentària de la caça e de la culhida. Lei tecnologias pus importantas d'aqueu periòde son donc liadas ai practicas agricòlas (aigatge, canaus, restancas, etc.), a la sedentarizacion (metallurgia, terralha, conduch, etc.) e a la mesa en plaça de rets marchandas (naviris, ròdas, rotas, etc.) destinadas a transportar de bens sus de distàncias lòngas, de l'òrdre de miliers de quilomètres per lei pus estendudas. L'armament conoguèt tanben una complexificacion importanta. L'Antiquitat e l'Edat Mejana veguèron la perseguida d'aquelei transformacions amb de melhoraments regulars. Un element relativament constant d'aquelei tecnologias es lo ròtle motor dau trabalh uman dirècte dins sa mesa en òbra. Aquò explica lo foncionament deis economias anticas e medievalas fondadas sus de massas considerablas de trabalhaires manuaus. Possibla dins mai d'una region, l'utilizacion de l'energia idraulica ò eoliana demorèt marginala durant aquela epòca.

Lei periòdes premodèrne e actuau

Articles detalhats: Metòde scientific e Revolucion Industriala.

La natura dei tecnologias dau periòde premodèrne èra globalament la meteissa d'aquelei emplegadas durant l'Antiquitat e l'Edat Mejana. D'efiech, a aquela epòca, l'agricultura e lo trabalh manuau èran totjorn lo centre de l'economia. Mai, aqueu periòde veguèt lo desvolopament dau metòde scientific que son usatge se difusèt pauc a cha pauc au sen de l'elèit intellectuau. Aquò entraïnèt la formacion dei sciéncias modèrnas a partir de la fin dau sègle XVIII. Vèrs lo meteis periòde, la generalizacion progressiva dei maquinas de vapor engendrèt la Revolucion Industriala. Sa transformacion pus importanta foguèt d'utilizar la fòrça desvolopada per de maquinas per assegurar lei pretzfachs productius. L'importància dau trabalh manuau dirècte demeniguèt, e mai se d'èssers umans son totjorn necessaris per assegurar lo foncionament dei maquinas.

Aquò entraïnèt una multiplicacion dei tecnologias amb una tiera de « revolucions industrialas » marcadas per l'aparicion de l'electricitat, dei motors de combustion, de l'acceleracion dei transpòrts, de l'electronica, l'aparicion de la genetica e, pus recentament, dei tecnologias de l'informacion. Au contrari dei tecnicas descubèrtas durant lei periòdes precedents, aquelei tecnologias entraïnèron d'evolucions prefondas de la societat umana (exòde rurau, industrializacion, revolucions politicas, etc.). Es un procès totjorn en cors a l'ora d'ara car lo melhorament dei tecnologias de l'informacion es a engendrar de transformacions economicas e socialas importantas (internet, intelligéncia artificiala, etc.).

Leis aspèctes diferents de la tecnologia

La realizacion d'un pretzfach

Una tecnologia permet de realizar un ò plusors pretzfachs determinats au profiech de l'èsser uman. Lo desvolopament tecnologic a entraïnat una diversificacion mai e mai importanta d'aquelei pretzfachs e lor natura es venguda fòrça variada. Istoricament, una part importanta dei tecnologias a permés de remplaçar lo trabalh manuau dirècte. Per exemple, una turbina produtz rapidament la meteissa fòrça motritz que plusors centenaus ò miliers d'individús a partir d'una matèria premiera (corrent d'aiga, combustible, etc.). Pasmens, de tecnologias permèton tanben d'aumentar lei capacitats umanas, de melhorar lo foncionament de son organisme, d'aumentar lo rendiment de mecanismes naturaus, etc.

• 
  Bicicleta electrica dotat d'un motor que remplaça en partida l'energia umana
• 
  Lo barbacó permet de coire leis aliments, causa complicada dins la natura
• 
  Leis avions permèton a l'òme de volar, causa normalament impossibla per un primat
• 
  Lei vaccins permèton de renforçar l'eficacitat dau sistèma immunitari
• 
  Leis engrais permèton d'aumentar lo rendiment dei culturas agricòlas

Leis efiechs sus la societat e l'èsser uman

Se lei tecnologias permèton de facilitar leis activitats umanas ò d'aumentar seis efiechs e sa portada, an tanben de consequéncias multiplas sus la societat umana e leis individús que la compausan. Premier, una tecnologia a d'implicacions socialas car modifica lo foncionament de l'economia. Aquò foguèt fòrça visible durant la Revolucion Industriala, periòde marcat per una transformacion prefonda deis activitats professionalas, dei mòdes de vida e dei relacions socialas (aparicion de l'industria pesuca, de la maquina de vapor, de l'electricitat, dau capitalisme, dau comunisme, etc.). Pasmens, sensa cercar de periòdes istorics tant afectats per lei transformacions tecnologics, aqueu procès de transformacion sociala se debana en permanéncia dins la societat modèrna. Aquò pòu s'observar a l'escala d'una vida amb l'aparicion e la disparicion d'objèctes de la vida vidanta (ordinators, internet, telefòn portable, etc.).

Una autra consequéncia de la tecnologia es l'aparicion de la nocion de risc tecnologic. D'efiech, cada tecnologia introdutz un ò plusors risc novèus, mai ò mens importants, que que siegue son nivèu de complexitat. Per exemple, un baston utilizat coma arma a la caça podiá tanben servir per tuar un èsser uman. Uei, lei riscs tecnologics son fòrça nombrós e d'institucions especializadas son estadas creadas per lei susvelhar e lei gerir. Es tanben lo cas amb la pollucion car cada tecnologia a egalament un efiech, mai ò mens important, sus l'environament (consumacion de matèrias premieras, produccion de substàncias toxicas, etc.). D'un biais similar a la prevencion dei riscs tecnologics, la màger part deis Estats son a crear d'institucions dedicadas a aquelei menaças.

Enfin, en causa dau còst de desvolopament de certanei tecnologias, de sistèmas de proteccion juridica son estats creats per aparar leis invencions novatritz còntra lei còpias. Sa basa es lo brevet qu'es una disposicion legala que dona a un inventaire un monopòli sus l'utilizacion de sa descubèrta. Aquela proteccion a una durada limitada, mai es de còps contestada car pòu l'accès a de tecnologias importantas.

• 
  La mecanizacion de l'agricultura es a l'origina deis exòdis ruraus observats dempuei lo sègle XIX
• 
  Lo Minitel, exemple d'aparelh aparegut e disparegut a l'escala d'una vida umana
• 
  Lo BLEVE es un fenomèn explosiu perilhós que pòu aver luòc sus leis installacions d'estocatge d'idrocarburs
• 
  Pollucion dau mitan naturau per d'engrais
• 
  Brevet estatsunidenc enregistrat en 1996

La filosofia de la tecnologia

Lei questions pausadas per la tecnologia an engendrat l'aparicion d'una filosofia dedicada a aquelei problemas a partir dau sègle XIX. Es devesida en dos corrents principaus. Lo premier es lo determinisme tecnologic que considèra que lo cambiament tecnic es un factor independent de la societat. Ansin, per sei tenents, la societat influéncia pas la tecnica e es, au contrari, la tecnica qu'influéncia la societat. La causa d'evolucion de la tecnica es la tecnica ela meteissa ò lei sciéncias. Lo segond corrent major es lo constructivisme sociau que supausa que la realitat sociala e lei fenomèns sociaus son de construccions eissidas de la subjectivitat de cada individú. Per sei tenents, la tecnologia evoluciona per venir una institucion sociala e, finalament una tradicion.

La filosofia de la tecnologia es fòrça utilizada per seguir lei darrierei descubèrtas realizadas en medecina e en biologia. D'efiech, dempuei leis ans 1990, es vengut possible de manipular lo vivent per crear de clòns ò per modificar lo còdi genetic d'organismes vivents. Aquò entraïnèt l'aparicion de la bioetica qu'es la branca de l'etica especializada dins l'estudi dei questions pausadas per aquelei progrès.

Lei tecnologias non umanas

Article detalhat: Utilizacion d'otís en leis animaus.

En defòra dau genre Homo, l'utilizacion de tecnologias primitivas es atestada en quauqueis espècias de primats non umans, de vibres, de daufins e de corpatàs. Per exemple, lo chimpanzé es capable de fabricar d'otís somaris coma de trissons, d'aigres e d'espongas per capturar e manjar de termits. Lei chimpanzés d'Africa Occidentala e lei sajós de la region de Boa Vista mestrejan l'utilizacion de martèus e d'enclutges de pèira per cachar de nòses. Coma la tecnologia umana, la tecnologia animala pòu de còps aver d'efiechs negatius sus l'environament, coma o mòstran lei cambiaments d'ecosistèmas engendrats per lei restancas bastidas per lei vibres.

• 
  Utilizacion d'una pèira per un macaco
• 
  Utilizacion d'un baston per un chimpanzé per caçar de termits
• 
  Utilizacion d'una pèira per una loira de mar
• 
  Restanca bastida per un vibre
• 
  Utilizacion d'una cimbèu per un galejon verd

Annèxas

Liames intèrnes

• Engenhariá.
• Gestion dei riscs.
• Pollucion.
• Risc tecnologic.
• Sciéncia.
• Tecnica.

Bibliografia

• (fr) Jean C. Baudet, De l'outil à la machine. Histoire des techniques jusqu'en 1800, París, 2003, Vuibert.
• (fr) Jean C. Baudet, De la machine au système. Histoire des techniques depuis 1800, París, 2004, Vuibert.
• (fr) Laurent-Henri Vignaud, Histoire des sciences et des techniques. XVIe-XVIIIe siècle, Armand Colin, 2000.