Łysostopek szpilkowy
Łysostopek szpilkowy, twardzioszek szpilkowy, szczetkostopek szpilkowy (Gymnopus androsaceus (L.) Della Maggiora & Trassinelli) – gatunek grzybów należący do rodziny Omphalotaceae[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
łysostopek szpilkowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Setulipes androsaceus (L.) Della Maggiora & Trassinelli Index Fungorum 171: 1 (2014) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gymnopus, Omphalotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1753 r. Karol Linneusz, nadając mu nazwę Agaricus androsaceus. Później przez różnych uczonych zaliczany był do rodzajów Androsaceus, Chamaceras, Marasmius, Merulius i Setulipes. Według najnowszych ustaleń taksonomicznych (2014 r.) należy do rodzaju Gymnopus[1]. Synonimy nazwy naukowej[2]:
- Agaricus androsaceus L. 1753
- Androsaceus androsaceus (L.) Rea 1922
- Chamaeceras androsaceus (L.) Kuntze 1898
- Gymnopus androsaceus (L.) J.L. Mata & R.H. Petersen 2004
- Marasmius androsaceus (L.) Fr. 1838
- Merulius androsaceus (L.) With. 1796
- Setulipes androsaceus (L.) Antonín 1987
W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był pod nazwami bedłka szpilkowa lub twardzioszek szpilkowy, a w 2003 r. Władysław Wojewoda zaproponował nazwę szczetkostopek szpilkowy[3]. Wszystkie te nazwy są niespójne z nazwą naukową, gdyż gatunek ten obecnie należy do rodzaju Gymnopus (łysostopek)[1]. Nazwę łysostopek szpilkowy podaje opracowanie Grzyby i mszaki Wigierskiego Parku Narodowego[4].
Morfologia
edytujO średnicy 3–12 mm. Kształt półkolisty z płaskim, lub nieco wgłębionym wierzchołkiem. Powierzchnia gładka o barwie cielistej lub czerwonawobrązowej. Często kapelusz bywa pomarszczony i wyblakły, a jego brzeg prążkowany. Wykazuje cechę charakterystyczna dla twardzioszków: w czasie suchej pogody kapelusz wraz z trzonem wysychają i kurczą się tak, że są prawie niewidoczne. Po opadach deszczu ponownie nabiera jędrności i rośnie dalej[5].
Rzadkie, różnej długości, przyrośnięte do trzonu. Mają barwę białawą lub brązowawą[6].
Nitkowaty, czasami górą poszerzony, o wysokości 2–6 cm i grubości 1 mm. Powierzchnia gładka, lśniąca, czarnobrązowa, górą niemal czarna[6]. Jest elastyczny, trudny do przerwania. Zazwyczaj z podłoża wyrastają także liczne włosowate i podobne do trzonu wyrostki, ale bez kapelusza[5].
Bardzo cienki, w kapeluszu białawy. Zapachu brak, smak łagodny[6].
- Gatunki podobne
Jest wiele podobnych gatunków drobnych grzybów. Niektóre z nich:
- łysostopek kapuściany (Gymnopus perforans) zwany też twardziaczkiem kapuścianym. Jest bardzo podobny i na dokładkę rośnie także na igłach drzew iglastych, często razem z łysostopkiem szpilkowym. Najłatwiej odróżnić go po przykrym zapachu gnijącej kapusty i grubszym trzonie[5]
- twardzioszek obrożowy (Marasmius rotula). Rośnie na opadłych gałązkach drzew liściastych. Odróżnia się blaszkami; są zrośnięte w kołnierzyk otaczający trzon. Ponadto ma jasny kapelusz[6].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje głównie na półkuli północnej: w Ameryce Północnej i Środkowej, Europie, Azji oraz Maroku w Afryce Północnej. Na półkuli południowej podano jego występowanie tylko w Australii i na Ziemi Ognistej na południowym krańcu Ameryki Południowej[7]. W Polsce jest pospolity na terenie całego kraju[3].
Grzyb saprotroficzny. Rośnie przeważnie w lasach iglastych, na opadłych gałązkach oraz igłach drzew iglastych. Owocniki wytwarza od lipca do listopada, zwykle w grupach[6]. Po deszczach często jego owocniki masowo pojawiają się na igliwiu[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2015-06-28] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-06-28] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 626, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Stowarzyszenie „Człowiek i Przyroda”. Śluzowce Myxomycetes, grzyby Fungi i mszaki Bryophyta Wigierskiego Parku Narodowego [online] [dostęp 2015-06-22] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-29].
- ↑ a b c d Marek Snowarski, Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 135, ISBN 978-83-7073-776-4.
- ↑ a b c d e Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 337, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-06-22].