Święto sed

Sed (egip. heb–sed) – święto celebracji ziemskiej siły i życiowego wigoru faraona; „rytuał trzydziestolecia”; święto odrodzenia i odnowienia władzy królewskiej obchodzone w XXX rocznicę koronacji władcy.

Miało na celu symboliczne „odmłodzenie” władcy i potwierdzenie jego fizycznej sprawności, która stanowiła legitymizację jego władzy oraz potwierdzenia lojalności poddanych względem panującego. Było też powtarzane później w okresie kilkuletnim, zazwyczaj co 3-4 lata. Stanowiło połączenie dwóch osobnych rytuałów, czyli właściwego święta oraz ceremonii obejmowania terytorium przez władcę.

Geneza święta

Pochodzenie nazwy święta jest niepewne. Mogła ona pochodzić od byczego ogona, lecz również wywodzić się od boga Seda.

Nieznany jest też rodowód święta. Rytuał wywodzi się prawdopodobnie z prehistorycznych obrzędów, gdy szczególne znaczenie odgrywała fizyczna sprawność plemiennego wodza. Najwcześniejsze przedstawienia tego święta pochodzą z czasów Dena. Pierwsza dokładna data jego obchodów pochodzi z czasów Pepiego I, o którym wiadomo, iż celebrował je w 18 roku swego panowania.

Ceremoniał

Obrzędy odbywały się w specjalnie wzniesionym kompleksie budowli, w obecności zgromadzonych dostojników państwowych. W przeddzień głównych uroczystości odbywała się w Memfis ceremonia podniesienia filara dżed – symbolu trwałości, w której władca osobiście uczestniczył wraz z kapłanami.

Ceremoniał obejmował kilkanaście obrzędów, w tym:

• intronizację króla, wyrażającą się ponownym przyjęciem koron i insygniów władzy w dwóch oddzielnych pawilonach: jednym symbolizującym Górny Egipt, a drugim – Dolny Egipt;
• hołd dostojników;
• bieg władcy z insygniami władzy lub innymi symbolicznymi przedmiotami, m.in. z symbolicznymi punktami granicznymi Ziemi i Nieba, co miało potwierdzać jego władzę nad obiema tymi sferami;
• procesje z władcą w lektyce, odwiedzającym bóstwa w ich kaplicach, połączone ze składaniem im ofiar, co miało skutkować obdarzeniem faraona przez te bóstwa swoją mocą;
• zapalenie „nowego ognia” zapewniającego Egiptowi światło i życie;
• w późniejszych czasach – wypuszczenie przez władcę 4 strzał w 4 strony świata dla odpędzenia sił Ciemności i podkreślenia swego prawa do panowania nad całym Egiptem oraz prawa Egiptu do panowania nad całym światem.

Znani są tylko dwaj faraonowie regularnie odprawiający to święto: Amenhotep III, który uczestniczył w nich w 30, 34 i 37 roku panowania, oraz Ramzes II, który je obchodził 14 razy między 30 i 66 rokiem swego panowania. Amenhotep nakazał kapłanom zbadać archiwa świątynne dla odtworzenia najdawniejszych rytuałów święta sed i wprowadził jego reformę. W jej następstwie oprócz odzyskania sił faraon miał się stać ucieleśnieniem boga Re.

Oficjalnym ceremoniom towarzyszyły najprawdopodobniej wystawne uczty połączone z tańcem i muzyką. Z okazji tej ceremonii wytwarzano również pamiątkowe przedmioty; za czasów wczesnych władców były to kamienne naczynia z tytulaturą króla, które obecnie stanowią źródło cennych informacji dla egiptologów.

Zobacz też

• Amenhotep III
• Echnaton

Bibliografia

• Barry J. Kemp: Starożytny Egipt. Anatomia cywilizacji. Warszawa: PIW, 2009, s. 318-321. ISBN 978-83-06-03158-4