Adam (Dubec)
Adam (ofic. tyt. Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Adam, arcybiskup przemyski i nowosądecki), imię świeckie Aleksander Dubec (ur. 14 sierpnia 1926 we Florynce, zm. 24 lipca 2016 w Sanoku) – polski duchowny prawosławny, arcybiskup, wieloletni ordynariusz diecezji przemysko-nowosądeckiej.
| Aleksander Dubec | |
| Arcybiskup przemyski i nowosądecki | |
 abp Adam (Dubec) (2007) | |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
14 sierpnia 1926 |
| Data i miejsce śmierci |
24 lipca 2016 |
| Biskup przemyski i nowosądecki | |
| Okres sprawowania |
1983–1996 |
| Arcybiskup przemyski i nowosądecki | |
| Okres sprawowania |
1996–2016 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Śluby zakonne |
1983 |
| Prezbiterat |
30 stycznia 1965 |
| Chirotonia biskupia |
30 stycznia 1983 |
| Odznaczenia | |
| |
| Data konsekracji |
30 stycznia 1983 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||
| Miejsce | |||||||
| Konsekrator | |||||||
| Współkonsekratorzy | |||||||
| |||||||
Życiorys
edytujUrodzony we wsi Florynka w Beskidzie Niskim[1]. Jego rodzice Wasyl Dubec i Maria z Worhaczów byli rolnikami. Do 1960 uczęszczał do Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie, a w 1964 ukończył Chrześcijańską Akademię Teologiczną, broniąc pracę magisterską poświęconą początkom chrześcijaństwa na ziemiach polskich[1]. Święceń kapłańskich udzielił mu 30 stycznia 1965 arcybiskup łódzki i poznański Jerzy (Korenistow)[1]. Początkowo służył w parafiach w Wysowej-Zdroju i w Kalnikowie[1]. W 1966 objął funkcję proboszcza cerkwi w Sanoku i dziekana dekanatu sanockiego[2].
18 stycznia 1983 r. przyjął śluby zakonne z imieniem Adam i następnego dnia został podniesiony do godności archimandryty[3].
30 stycznia 1983[4] za zgodą Urzędu do Spraw Wyznań odbył chirotonię biskupią. Do 22 września 1983 był wikariuszem diecezji warszawsko-bielskiej (z tytułem biskupa lubelskiego)[5], a następnie objął przewodnictwo nowo utworzonej diecezji przemysko-nowosądeckiej z siedzibą w Sanoku. 30 października 1983 został intronizowany[6]. W 1996 podniesiony do godności arcybiskupiej[2].
W skład diecezji, której był pierwszym ordynariuszem, wchodzi kilkadziesiąt parafii i około 3 tys. wiernych. W ciągu swej posługi poświęcił wiele cerkwi i domów parafialnych, rozpoczął działalność wydawniczą, utworzył Centrum Religijno-Kulturalne w Gorlicach.
Przyczynił się m.in. do wzniesienia cerkwi w Rozdzielu, Gorlicach, kaplicy w Tylawie upamiętniającej wydarzenia znane jako schizma tylawska, odbudowy cerkwi w Komańczy, powołania monasteru Opieki Matki Bożej w Wysowej-Zdroju i wzniesienia cerkwi w Rzeszowie[1]. Z jego inicjatywy wznowiono wydawanie ukraińskojęzycznego rocznika Cerkownyj Kalendar oraz rozpoczęto publikację pisma kwartalnego „Antyfon”[1]. Uczestniczył w przygotowaniach do kanonizacji św. Maksyma Gorlickiego oraz w związanych z nią uroczystościach[1].
19 czerwca 1988 apelował do wiernych namawiając do uczestnictwa w wyborach do Rad Narodowych[7]. W czerwcu 2010 arcybiskup przyłączył się do protestu przeciwko budowie pomnika Kazimierza Pułaskiego we wsi Wysowa-Zdrój, w miejscu dawnych szańców konfederackich[8].
Zmarł 24 lipca 2016 w godzinach popołudniowych w szpitalu w Sanoku[9][10] w 90. roku życia. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 27 lipca 2016 w Sanoku pod przewodnictwem metropolity warszawskiego i całej Polski Sawy[11][10], po czym ciało zostało przewiezione do Krynicy-Zdroju i złożone w krypcie pod cerkwią św. Włodzimierza Wielkiego[12][10].
Współpraca z SB
edytujW 2009 dziennik Rzeczpospolita podał, iż według zachowanych dokumentów Służby Bezpieczeństwa znajdujących się w archiwach IPN-u, 16 czerwca 1971 proboszcz Aleksander Dubec został pozyskany przez SB na tajnego współpracownika o pseudonimie operacyjnym „Marek”[13]. Informacje te znalazły się także w publikacji IPN z tego samego roku[14].
Z zachowanych akt (teczka pracy z lat 1971–1979, późniejsze akta zostały zniszczone, ostatnie odnalezione doniesienie powstało w czerwcu 1988) wynika, że Aleksander Dubec spotykał się z oficerami SB jako kandydat na tajnego współpracownika, zaś w 1971 został zarejestrowany jako TW i była to współpraca dobrowolna. Duchowny informował SB o aktualnych problemach PAKP, w tym o kwestiach finansowych, przedstawiał charakterystyki kapłanów i wiernych włączywszy w to sprawy obyczajowe, zbierał informacje o ukraińskiej emigracji w Kanadzie i udostępniał oryginalne dokumenty kościelne[14].
Duchowny przekazywał również informacje o działalności duchownych grecko- i rzymskokatolickich, informował o działalności związków wyznaniowych w Polsce południowo-wschodniej, jak również o działaniach podejmowanych w Ukraińskim Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym i wśród Łemków. W dokumentach przetrwały pokwitowania świadczące o tym, że władyka otrzymywał gratyfikację za swoje informacje, którą stanowiły „paczki delikatesowe”[15]. Oprócz regularnie wręczanych paczek żywnościowych kilkakrotnie otrzymał luksusowe prezenty[14].
Rzecznik diecezji przemysko-nowosądeckiej ks. Julian Feleńczak, komentując publikację, stwierdził, iż arcybiskup zaprzeczył, jakoby świadomie podjął współpracę z SB[15]. Natomiast historyk Krzysztof Kaczmarski uznał cytowane materiały za wiarygodne[15].
Odznaczenia i ordery
edytuj- 11 lipca 2007 prezydent Ukrainy Wiktor Juszczenko odznaczył arcybiskupa Adama Orderem Księcia Jarosława Mądrego (I stopnia)[16][17]
- Odznaczony przez Ukraińską Cerkiew Prawosławną Orderem św. Piotra Mohyły. Order został przyznany biskupowi Adamowi przez metropolitę kijowskiego i całej Ukrainy Włodzimierza i nosi numer 001. Order wręczył 9 maja 2010 w Sanoku arcybiskup lwowski i halicki Augustyn (Markewycz).
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g ks. J. Feleńczak, Jubileuszowy rok arcybiskupa Adama
- ↑ a b S. Dudra, Kościół prawosławny..., s.31
- ↑ 50 lat kapłaństwa arcybiskupa Adama [online], Przegląd Prawosławny [dostęp 2017-11-21].
- ↑ Kalendarz prawosławny 2011, Warszawska Metropolia Prawosławna, Warszawa 2010, ISSN 1425–2171, s.255
- ↑ Strona diecezji lubelsko-chełmskiej – Spis biskupów chełmskich, lubelskich, chełmsko-podlaskich i lubelsko-chełmskich (od XIII w.)
- ↑ G. Kuprianowicz, Sanocki jubileusz arcybiskupa Adama, Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, nr 10 (263), październik 2011, s.5
- ↑ Z powagą i odpowiedzialnością wybraliśmy radnych. Krośnieńskie. Tylko trzy, ale jakże istotne zagadnienia. „Nowiny”, s. 3, Nr 142 z 20 czerwca 1988.
- ↑ „w Wysowej, gdzie ten pomnik będzie przypominał naszej społeczności niechlubne dzieje konfederatów i ich przywódcę Kazimierza Pułaskiego, jątrzył, siał niezgodę i wzajemną nienawiść.” [w:] Adam. Prawosławny Arcybiskup Przemyski i Nowosądecki Sanok, Dotyczy: Postawienia pomnika w Wysowej Kazimierzowi Pułaskiemu, dnia 06. 07. 2010 [1]
- ↑ Gorlice24.pl...i wiesz wszystko – Zmarł Jego Ekscelencja Arcybiskup Adam [online], gorlice24.pl [dostęp 2016-07-24] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-02].
- ↑ a b c Oficjalna strona Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – Pożegnanie władyki Adama [dostęp: 29.07.2016.]
- ↑ SANOK: Ostatnie pożegnanie arcybiskupa Adama Dubeca. esanok.pl, 27 lipca 2016. [dostęp 2016-07-27].
- ↑ Zmarł abp Adam (Dubec), najstarszy prawosławny biskup w Polsce. ukraincy.wm.pl, 2016-07-26. [dostęp 2016-07-28].
- ↑ Agenturalna przeszłość abp. Sawy na podstawie dokumentów IPN. [dostęp 2009-01-13].
- ↑ a b c A. Brożyniak, R. Ziobroń, Prawosławie w Bieszczadach po II wojnie światowej [w:] red. J. Izdebski, K. Kaczmarski, M. Krzysztofiński, Bieszczady w Polsce Ludowej 1944–1989, Instytut Pamięci Narodowej, Oddział w Rzeszowie, Rzeszów 2009, ISBN 978-83-7629-111-6, s.339
- ↑ a b c Arcybiskup Dubec donosił do SB. [dostęp 2009-02-14].
- ↑ Указ Президента України № 627/2007. president.gov.ua. [dostęp 2011-04-13]. (ukr.).
- ↑ Juszczenko na "Łemkowskiej Watrze". wprost.pl, 21 lipca 2007. [dostęp 2020-03-05].
Bibliografia
edytuj- Mariusz Krzysztofiński, W kręgu Bizancjum W: Aparat represji w Polsce Ludowej 1944–1989, Biuletyn IPN, 2009
- Stefan Dudra, Kościół Prawosławny na ziemiach zachodnich i północnych Polski po II wojnie światowej, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2004, ISBN 83-89712-37-7, OCLC 69311720.