Adam Mikołaj Sieniawski
Adam Mikołaj Sieniawski herbu Leliwa (ur. ok. 1666, zm. 18 lutego 1726 we Lwowie) – hetman polny koronny w latach 1702–1706, a następnie hetman wielki koronny 1706–1726, wojewoda bełski w latach 1692–1710, kasztelan krakowski (1710), starosta generalny ruski w latach 1684–1726[1], starosta rohatyński, lubaczowski, stryjski, starosta piaseczyński w 1723 roku[2].
 Adam Mikołaj Sieniawski, portret nieznanego malarza z lat 1702-1726 (Łazienki) | |
 Leliwa | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia |
ok. 1666 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Cecylia Maria z Radziwiłłów |
| Żona | |
| Dzieci | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujSyn hetmana polnego koronnego Mikołaja Hieronima i Cecylii Marii z Radziwiłłów. Dzieckiem ciężko chorował przez jakiś czas, ojciec ofiarował w 1668 łańcuch złoty dla oo. dominikanów w Podkamieniu[3]. Jako 17 latek brał udział w bitwie pod Wiedniem (1683), dowodząc wystawioną przez swego ojca chorągwią jazdy pancernej. Przeżył wtedy ostatnie wielkie zwycięstwo militarne Rzeczypospolitej, ale także na skutek szerzącej się w polskim obozie zarazy, śmierć ukochanego ojca. Po tej osobistej stracie młodzian przeszedł pod opiekę hetmana wielkiego koronnego Stanisława Jabłonowskiego i walczył pod jego rozkazami (od 1685 już jako rotmistrz chorągwi husarskiej) w kampaniach przeciw Tatarom i Turkom w latach 1691 (mołdawska wyprawa Sobieskiego) i 1698.
W latach 1684–1686 odbył zagraniczną podróż edukacyjną[4].
Poseł na sejm 1688/1689 roku z ziemi halickiej[5].
W czasie elekcji (1696–1697) stronnik księcia Contiego. Był marszałkiem sejmików województwa ruskiego w 1682 i 1694 roku[6].
Po śmierci Jana III Sobieskiego był przeciwnikiem wyboru na króla elektora saskiego Augusta Wettyna. Po zerwanym sejmie konwokacyjnym 1696 roku przystąpił 28 września 1696 roku do konfederacji generalnej[7]. 5 lipca 1697 roku podpisał w Warszawie obwieszczenie do poparcia wolnej elekcji, które zwoływało szlachtę na zjazd w obronie naruszonych praw Rzeczypospolitej[8]. Był uczestnikiem rokoszu łowickiego 1697 roku[9]. Później jednak, w 1698 roku pogodził się z nim i przeszedł na jego stronę. Walczył przy królu w bitwie pod Kliszowem. W roku 1702 król August II powierzył mu buławę polną. Już w rok później pacyfikował zrewoltowaną Ukrainę (powstanie pod wodzą Semena Paleja) ramię w ramię z późniejszym przeciwnikiem Józefem Potockim, następnie dowodził częścią wojsk polsko – litewsko – saskich podczas bitwy Warszawskiej 1705 roku. Po śmierci hetmana wielkiego Hieronima Augustyna Lubomirskiego, otrzymawszy po nim godność hetmana wielkiego dowodził wojskiem polskim w kampanii 1706 i lewym skrzydłem armii polsko-rosyjsko-saskiej podczas bitwy kaliskiej.
Po abdykacji Augusta II był faktycznym przywódcą konfederacji przeciw Szwedom i Stanisławowi Leszczyńskiemu. W latach 1707–1709 na jego koszt z misją dyplomatyczną w Rosji przebywał Józef Tausz. W roku 1710 Sieniawski został kasztelanem krakowskim, czyli pierwszym senatorem Rzeczypospolitej. Od tego czasu związany był z Rosją. Był uczestnikiem Walnej Rady Warszawskiej 1710 roku[10]. W okresie konfederacji tarnogrodzkiej był więziony przez konfederatów.
Po zawarciu pokoju w Altranstädt myślał o koronie dla siebie przy pomocy Piotra Wielkiego; zaprzedany zwolennik Rosji. Za jego hetmaństwa została zmniejszona polska armia przez ograniczenie liczby wojska[11], nastąpiło też uszczuplenie władzy hetmańskiej (sejm niemy 1717). Przez żonę Elżbietę z Lubomirskich, głośną polityczkę, sympatyzował z dworem francuskim. W 1717 roku został wyznaczony senatorem rezydentem[12]. Z jego zapisu testamentowego w latach 1733–1734 została zbudowana dzwonnica przy kościele św. Andrzeja i klasztorze Bernardynów we Lwowie[13].
Pozostawił córkę Marię Zofię – chrześnicę cara Piotra Wielkiego, żonę Stanisława Ernesta Denhoffa, a później księcia Augusta Aleksandra Czartoryskiego.
Odznaczony Orderem Orła Białego[14].
Portrety
edytuj
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Urzędnicy województwa ruskiego XIV-XVIII wieku. (Ziemie halicka, lwowska, przemyska, sanocka). Spisy. Oprac. Kazimierz Przyboś. 1987, s. 153.
- ↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwie piaseczyńskim wraz z Elżbietą Lubomirską, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795, Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 291.
- ↑ Sadok Barącz. Dzieje klasztoru WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, Tarnopol : drukarnia J. Pawłowskiego 1870, s. 92.
- ↑ Anna Markiewicz. Podróż edukacyjna Adama Mikołaja Sieniawskiego na zachód Europy (1684–1686) [w:] Prace Historyczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2006, Nr 133, s. 43-54.
- ↑ Robert Kołodziej, "Ostatni wolności naszej klejnot". Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014, s. 552.
- ↑ Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Aleksandra hr. Stadnickiego. Wyd. staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego. T. 20. Lauda sejmikowe. T. 1. Lauda wiszeńskie 1572-1648 r., Lwów 1909, s. XXX.
- ↑ Konfederacya Generalna Ordinvm Regni & Magni Dvcatus Lithvaniæ Po niedoszłey Konwokacyey głowney Warszawskiey umowiona Roku Pańskiego 1696. dnia 29 Miesiąca Sierpnia, [1696], [b.n.s.]
- ↑ Obwieszczenie do poparcia wolney elekcyey roku Pańskiego tysiącznego sześćsetnego dziewięćdziesiątego siodmego. [Inc.:] Actum in castro Ravensi sub interregno feria quinta post festum sanctae Margarethae [...] proxima anno Domini millesimo sexcentesimo nonagesimo septimo. [b.n.s]
- ↑ Relatia zjazdu pod Łowiczem, JchMćiow PP. Rokoszowych, zá Vniwersałem I. O. Xćiá I. Mći Kardynáłá, Primasa Regni conwocowánych do Zgody. [kurs.:] Pro Die 18. Februarij. 1698, b.n.s.
- ↑ Volumina Legum, t. VI, Petersburg 1860, s. 99.
- ↑ Do 18 tysięcy porcji, co oznaczało dwukrotnie mniejszą liczbę wojska, gdyż stanowiska dowódców pochłaniały połowę wydatków.
- ↑ Volumina Legum, t. VI, Petersburg 1860, s. 149.
- ↑ Andrzej Betlej, Kościół p.w. św. Andrzeja Apostoła i klasztor OO. Bernardynów [w:] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, Kraków 2012, cz. I, t. 20, s. 19-20. seria: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej.
- ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 144.
Bibliografia
edytuj- Andrzej Link-Lenczowski: Sieniawski Adam Mikołaj h. Leliwa (1666–1726). [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. XXXVII/1, zeszyt 152. Warszawa — Kraków : Polska Akademia Nauk, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1996, s. 105—115.
- Opis historyczny parafii i miasta Staszów do 1918 r.. Staszów: Parafia Rzymsko-Katolicka, 1990.