Aglomeracja krakowska
Aglomeracja krakowska – aglomeracja monocentryczna w południowej Polsce, w województwie małopolskim, obejmująca miasto centralne Kraków oraz okoliczne zurbanizowane gminy.
W zależności od koncepcji i przyjętych kryteriów delimitacji obszarów aglomerację zamieszkuje od 1 mln do 1,402 mln osób.
Według koncepcji przedstawiających zakres obszarowy aglomeracja krakowska obejmuje powierzchnię od 2988,65 do 3231,38 km².
Oprócz Krakowa do miast aglomeracji krakowskiej zaliczają się: Alwernia, Dobczyce, Kalwaria Zebrzydowska, Krzeszowice, Myślenice, Niepołomice, Olkusz, Skawina, Słomniki, Sułkowice, Świątniki Górne, Wadowice, Wieliczka, Zator, Trzebinia, Chrzanów, Babice (na podstawie badań dojazdów do pracy w aglomeracji krakowskiej i rozwoju Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej)[1][2].
Koncepcje aglomeracji krakowskiej
edytujAglomeracja według P. Swianiewicza i U. Klimskiej
edytujW 2005 r. Paweł Swianiewicz oraz Urszula Klimska wyznaczyli obszar aglomeracji krakowskiej obejmujący Kraków oraz 39 gmin. Obszar ten w 2002 r. zamieszkiwało 1,367 mln osób. Przy wyznaczaniu aglomeracji przeprowadzono delimitację obszarów przyległych, uwzględniając saldo migracji w latach 1998–2002, gęstość zaludnienia (w 2002 r.), współczynnik zatrudnienia związany z natężeniem dojazdów[3].
Według tej koncepcji obszar aglomeracji krakowskiej obejmuje powierzchnię 3231,38 km², który w 2017 r. zamieszkiwało 1,458 mln osób[4].
| Gmina | Liczba mieszkańców (2017-12-31[4]) [osób] |
Powierzchnia (2017-12-31[4]) [km²] |
Gęstość zaludnienia [osób/km²] |
|---|---|---|---|
| Kraków | 767348 | 326,9 | 2347,3 |
| Alwernia (gmina) | 12641 | 75,7 | 167,0 |
| Babice (gmina) | 9124 | 54,0 | 169,0 |
| Biskupice (gmina) | 10185 | 41,1 | 247,8 |
| Brzeźnica (gmina) | 10285 | 66,4 | 154,9 |
| Czernichów (gmina) | 14535 | 84,2 | 172,6 |
| Dobczyce (gmina) | 15227 | 66,4 | 229,3 |
| Gdów (gmina) | 18024 | 108,7 | 165,8 |
| Igołomia-Wawrzeńczyce (gmina) | 7702 | 62,8 | 122,6 |
| Iwanowice (gmina) | 9098 | 71,1 | 128,0 |
| Jerzmanowice-Przeginia (gmina) | 10917 | 68,1 | 160,3 |
| Kalwaria Zebrzydowska (gmina) | 20052 | 75,3 | 266,6 |
| Kłaj (gmina) | 10674 | 65,0 | 164,2 |
| Kocmyrzów-Luborzyca (gmina) | 15260 | 80,8 | 188,9 |
| Krzeszowice (gmina) | 32296 | 139,0 | 232,3 |
| Lanckorona (gmina) | 6208 | 40,4 | 153,7 |
| Liszki (gmina) | 17110 | 72,1 | 237,3 |
| Lubień (gmina) | 10027 | 75,1 | 133,5 |
| Michałowice (gmina) | 10380 | 51,1 | 203,1 |
| Mogilany (gmina) | 13819 | 43,6 | 316,9 |
| Myślenice (gmina) | 44021 | 153,5 | 286,8 |
| Niepołomice (gmina) | 27914 | 96,3 | 289,9 |
| Olkusz (gmina) | 49309 | 150,8 | 327,0 |
| Pcim (gmina) | 10999 | 89,0 | 123,6 |
| Przeciszów (gmina) | 6735 | 35,5 | 189,7 |
| Siepraw (gmina) | 8852 | 31,9 | 277,5 |
| Skawina (gmina) | 43369 | 99,8 | 435,4 |
| Słomniki (gmina) | 13677 | 113,0 | 121,0 |
| Spytkowice (gmina) | 10304 | 49,9 | 206,5 |
| Stryszów (gmina) | 6863 | 45,9 | 149,5 |
| Sułkowice (gmina) | 14826 | 60,4 | 245,5 |
| Świątniki Górne (gmina) | 9957 | 20,4 | 488,1 |
| Tokarnia (gmina) | 8730 | 68,6 | 127,3 |
| Tomice (gmina) | 8085 | 41,5 | 194,9 |
| Wadowice (gmina) | 37933 | 112,8 | 336,3 |
| Wieliczka (gmina) | 58400 | 99,7 | 585,8 |
| Wielka Wieś (gmina) | 11956 | 48,3 | 247,5 |
| Wiśniowa (gmina) | 7336 | 67,1 | 109,3 |
| Zabierzów (gmina) | 26206 | 99,4 | 263,6 |
| Zator (gmina) | 9301 | 51,6 | 180,3 |
| Zielonki (gmina) | 22222 | 48,6 | 457,3 |
| Razem (aglomeracja) | 1457907 | 3231,3 | 451,2 |
Aglomeracja według J. Paryska
edytujW 2008 r. Jerzy Jan Parysek przedstawił, że w skład aglomeracji krakowskiej wchodzą: Kraków oraz podkrakowskie ośrodki miejskie, takie jak: Bochnia, Skawina, Myślenice, Wieliczka oraz Krzeszowice. Podał, że obszar aglomeracji zamieszkiwał blisko milion osób[5].
Inne koncepcje
edytujWiele publikacji podaje liczbę mieszkańców aglomeracji, nie przedstawiając zarazem jego zakresu obszarowego:
- według programu ESPON obszar funkcjonalny Krakowa (FUA, ang. Functional Urban Area) w 2002 r. zamieszkiwało 1,236 mln osób[6].
- według Eurostat w 2001 r. (LUZ Kraków, ang. Larger Urban Zone) – 1 256 322 mieszkańców i obszar 3006,45 km²[7][8], które dane przyjął też T. Markowski[9],
- według Eurostat w 2004 r. (LUZ Kraków, ang. Larger Urban Zone) – 1 264 322 mieszkańców i obszar 2988,65 km²[8][7],
- według Eurostat 1 stycznia 2012 r. (LUZ Kraków, ang. Larger Urban Zone) – szacunkowo 1 384 015 mieszkańców[10]
Według programu ESPON obszar metropolitalny Krakowa jest Europejskim Metropolitalnym Obszarem Wzrostu tzw. MEGA (ang. Metropolitan European Growth Areas). Został on scharakteryzowany jako słabo wykształcona metropolia (ang. weak MEGA)[11].
Według „Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030” z 2011 r. Kraków jest przedstawiany jako 1 z 10 ośrodków metropolitalnych w Polsce. W koncepcji zwrócono uwagę, że Kraków ma słabo rozwinięte funkcje metropolitalne w porównaniu do miast podobnej wielkości z Europy Zachodniej, w związku z tym Kraków ujęto jako ośrodek metropolitalny (wymóg ustawowy) na podstawie kryteriów odnoszących się głównie do funkcji w systemie osadniczym kraju[12]. Granice obszarów metropolitalnych nie zostały jeszcze wytyczone przez właściwe zespoły rządowo-samorządowe.
W 2003 r. Sejmik Województwa Małopolskiego przyjął Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, w którym dla urzędu marszałkowskiego obszar metropolitalny Krakowa scharakteryzowali K. Trafas i A. Zborowski[13]. Przyjęli oni, że Krakowski Obszar Metropolitalny obejmuje 41 jednostek, w tym Kraków jako centralny ośrodek metropolitalny i 37 gmin tworzących zewnętrzną strefę otaczającą[14]. Na opracowaniu tym opiera swe statystyki także Urząd Statystyczny w Krakowie[15].
Przyjęty uchwałą Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego[16] wyznaczył zasięg obszaru metropolitalnego, na który składają się:
- miasto Kraków
- Bochnia, Nowy Wiśnicz, Bochnia (gmina wiejska), Drwinia, Łapanów, Rzezawa, Trzciana, Żegocina (z powiatu bocheńskiego)
- Krzeszowice, Skała, Skawina, Słomniki, Świątniki Górne, Czernichów, Igołomia-Wawrzeńczyce, Iwanowice, Jerzmanowice-Przeginia, Kocmyrzów-Luborzyca, Liszki, Michałowice, Mogilany, Sułoszowa, Wielka Wieś, Zabierzów, Zielonki (z powiatu krakowskiego)
- Gołcza (z powiatu miechowskiego)
- Dobczyce, Myślenice, Sułkowice, Lubień, Pcim, Raciechowice, Siepraw, Tokarnia, Wiśniowa (z powiatu myślenickiego)
- Trzyciąż (z powiatu olkuskiego)
- Proszowice, Koniusza, Koszyce, Nowe Brzesko (z powiatu proszkowickiego)
- Kalwaria Zebrzydowska, Wadowice, Brzeźnica, Lanckorona, Stryszów (z powiatu wadowickiego)
- Niepołomice, Wieliczka, Biskupice, Gdów, Kłaj (z powiatu wielickiego)
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Guzik R i inni, (2010). Dostępność komunikacyjna oraz delimitacja obszarów funkcjonalnych. W: B. Domański, A. Noworól (red.), Małopolskie miasta – funkcje, potencjał i trendy rozwojowe. Kraków: Małopolskie Obserwatorium Gospodarki, Departament Polityki Regionalnej, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego,, 2010.
- ↑ Marcin Kamola, Tadeusz Syryjczyk, Zespół Doradców Gospodarczych TOR, Aktualizacja Wstępnego Studium Wykonalności Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej (SKA) w Aglomeracji Krakowskiej”, 2011.
- ↑ a b Paweł Swianiewicz, Urszula Klimska. Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce – waniliowe centrum, mozaika przedmieść. „Prace i Studia Geograficzne”. 35, s. 51, 53-56, 2005. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. ISSN 0208-4589.
- ↑ a b c Województwo małopolskie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-08-15], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Jerzy Jan Parysek: Aglomeracje miejskie w Polsce oraz problemy ich funkcjonowania i rozwoju. W: Wybrane problemy rozwoju i rewitalizacji miast: aspekty poznawcze i praktyczne. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, IGSEiGP UAM, 2008, s. 37, seria: Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna nr 5. ISBN 978-83-61320-33-3.
- ↑ ESPON project 1.4.3 Study on Urban Functions (Final Report). Luxembourg: The ESPON Monitoring Committee, 2007-03, s. 94. ISBN 2-9600467-2-2.
- ↑ a b Urban Audit: Data that can be accessed: LUZ Kraków. Eurostat. [dostęp 2011-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-06)].
- ↑ a b Urban Audit: City Profiles: Kraków. Eurostat. [dostęp 2011-11-11].
- ↑ Dane na koniec roku 2001 na podstawie (PDF)Tadeusz Markowski: Funkcje Metropolitalne Pięciu Stolic Województw Wschodnich. s. 330. [dostęp 2011-11-11].
- ↑ Population on 1 January by age groups and sex – larger urban zone. [w:] City statistics – Urban Audit > Data Explorer [on-line]. Eurostat. [dostęp 2014-10-18]. (ang.).
- ↑ Interim Territorial Cohesion Report. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 2004, s. 98-101. ISSN 92-894-0000-0.
- ↑ Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2012, s. 192. ISBN 978-83-7610-359-4.
- ↑ Opracowania dr hab. K. Trafas prof. UJ, dr A. Zborowski Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ „Metropolia Krakowa Krakowski Obszar Metropolitalny”.
- ↑ Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego. 2003, Kraków, Urząd Marszałkowski Woj. Małopolskiego, s. 171 (Uchwała Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r.).
- ↑ Krakowski Obszar Metropolitalny. Urząd Statystyczny w Krakowie. [dostęp 2011-11-11].
- ↑ Zbigniew Makieła, Roman Fedan, Rzeszowski i Krakowski Obszar Metropolitalny, na zlec. Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, 2006, ISBN 83-89823-91-8, OCLC 749922763 [dostęp 2023-01-15].