Agonia (film 1981)

Agonia
Агония
Gatunek	dramat historyczny
Rok produkcji	1981
Data premiery	1981
Kraj produkcji	ZSRR
Język	rosyjski
Czas trwania	148 min
Reżyseria	Elem Klimow
Scenariusz	Siemion Łungin, Ilja Nusinow
Muzyka	Alfred Schnittke
Zdjęcia	Leonid Kałasznikow
Scenografia	Siergiej Woronkow,; Szawkat Abdusalamow
Kostiumy	Tatiana Wadecka
Montaż	Waleria Biełowa
Produkcja	ZF Nr 2
Wytwórnia	Mosfilm

Agonia (org. Агония) – dramat historyczny produkcji radzieckiej z 1981 roku w reżyserii Elema Klimowa.

Fabuła

Carska Rosja 1916 roku. Grupa arystokratów skupionych wokół księcia Jusupowa zawiązuje spisek przeciwko carskiemu faworytowi Grigorijowi Rasputinowi, który doprowadza do jego zamordowania. Główny motyw fabuły filmu rozgrywa się na tle postępującego rozkładu Imperium Rosyjskiego, mającego swoją kulminację podczas I wojny światowej – wydarzeń, które doprowadziły ostatecznie do rewolucji lutowej i upadku caratu.

Film oparty jest na autentycznych wydarzeniach i pojawia się w nim wiele historycznych postaci.

Główne role

Aleksiej Pietrienko – Rasputin
Anatolij Romaszyn – Mikołaj II
Velta Lyne – caryca Aleksandra Fiodorowna
Alisa Friejndlich – Wyrubowa
Aleksandr Romancow – ks. Jusupow
Jurij Katin-Jarcew – Puryszkiewicz
Siergiej Muczennikow – wlk. ks. Dmitrij Pawłowicz
Leonid Broniewoj – Manasewicz-Manujłow
Boris Iwanow – doktor Łazowierow
Paweł Pankow – Manus
Michaił Daniłow – Andronikow
Michaił Swietin – Terechow
Nelly Pszonnaja – Saszeńka
Boris Romanow – Bałaszow
Aleksandr Pawłow – Suchotin
Władimir Osieniew – Stürmer
Piotr Arżanow – Goremykin
Lew Lemke – Natanson
Gieorgij Tejch – Rubinstein
Ludmiła Poliakowa – żona Rasputina
Walentyna Tałyzina – Agłaja
Aleksiej Wanin – wychowawca następcy tronu
Owsiej Kagan – gen. Ewert
Aleksandr Kaliagin – lektor (głos zza kadru)

Historia powstania

Zdjęcia do filmu rozpoczęto w 1966, z okazji zbliżającej się 50 rocznicy rewolucji październikowej. Pierwszym jego reżyserem był Anatolij Efros, który realizował scenariusz oparty na sztuce Aleksieja Tołstoja Spisek cesarzowej. Jednak później władze Mosfilmu przekazały film do dokończenia Elemowi Klimowowi, który zdecydował się zrezygnować z koncepcji ekranizacji sztuki Tołstoja i oprzeć się na nowym scenariuszu, o którego napisanie poprosił Aleksandra Wołodina, a po jego odmowie Ilję Nusinowa i Siemiona Łungina. Nosił on tytuł Święty starzec Griszka Rasputin (w skrócie: Rasputin), a następnie Antychryst. Nie został on jednak zatwierdzony przez Komitet Kinematografii ZSRR, jako zbyt trywialny i przedstawiający Rasputina w jednak pozytywnym świetle. Produkcję zakończono. Jesienią 1967 do Komitetu trafił nowy, przerobiony scenariusz, pod ostatecznym tytułem Agonia. Film ponownie skierowano do produkcji, jednak po zaledwie 10 dniach ponownie ją zakończono z nieznanych powodów. Po raz trzeci produkcję filmu rozpoczęto w 1973, gdy szefem Komitetu został Filipp Jermasz. Podczas produkcji film „wydłużył się” i stał się dwuczęściowym. Prace ukończono ostatecznie w 1975. Do rozpowszechniania jednak skierowany nie został i w 1978 zwrócono go Klimowowi do poprawki. Film został ostatecznie ukończony w 1981 i odłożony „na półkę”^[1].

W 1981 film sprzedano za granicę. Jego światowa premiera miała miejsce we wrześniu 1981 roku podczas MFF w Wenecji. Pokazywano go we Włoszech (w 1981), Niemczech (w 1983), USA (w 1985) i innych krajach. Spodobał się na Zachodzie, podkreślano znakomite aktorstwo, staranną scenografię i ekspresję wizualną filmu^[2]. W 1982 roku na MFF w Wenecji Agonia otrzymała wyróżnienie FIPRESCI (poza konkursem) i grand-prix na MFF w Rueil Malmaison w 1985^[3]. W 1982, już jako uznany i głośny obraz film trafił do kin polskich. Dopiero trzy lata później, w 1985, po rozpoczęciu pieriestrojki, mogli go obejrzeć obywatele ZSRR.

Nieścisłości

Na początku filmu głos zza kadru określa imperium rosyjskie jako „największe na świecie”. W rzeczywistości w 1916 największym na świecie imperium, zarówno pod względem terytorium, jak i liczby ludności była Wielka Brytania.

Liczne czarno-białe wstawki stylizowane na filmy dokumentalne z początku XX w., mające w zamierzeniu twórców filmu podkreślać autentyzm filmu i oddawać klimat przedstawianej epoki, to w większości fragmenty późniejszych radzieckich filmów fabularnych (np. te ukazujące „krwawą niedzielę” w Petersburgu w 1905).

Przypisy

↑ Siergiej Fomin: Zatjanuwszajasia „Agonia”. [w:] Russkij Wiestnik [on-line]. 2003-12-19. [dostęp 2011-04-30]. (ros.).
↑ Światowa encyklopedia filmu religijnego. Marek Lis i Adam Garbicz (red.). Kraków: Biały Kruk, 2007, s. 17. ISBN 978-83-60292-30-3.
↑ Elem Klimov: Agony. Rasputin (The Life and Death of Rasputin) – Agonia (1973-75). [w:] Russian Film [on-line]. 2011-04-11. [dostęp 2011-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-22)]. (ang.).

Bibliografia

Edward Pawlak, Barbara Pełka, Film radziecki w Polsce, Warszawa 1985, s. 26–27.
Małgorzata Dipont. Agonia. „Film”. nr 7/1714 (1982–05–09), s. 14. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X.
Jelena Bauman, Rostisław Jurieniew: Mała encyklopedia kina radzieckiego. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1987. ISBN 83-221-0446-4.
Agonia (1981). [w:] Ekranka.ru. Jeżedniewnyj intierniet-żurnał o kino [on-line]. 2010-04-09. [dostęp 2011-04-30]. (ros.).

Linki zewnętrzne

[1] Siergiej Fomin: Zatjanuwszajasia „Agonia”. [w:] Russkij Wiestnik [on-line]. 2003-12-19. [dostęp 2011-04-30]. (ros.).

[2] Światowa encyklopedia filmu religijnego. Marek Lis i Adam Garbicz (red.). Kraków: Biały Kruk, 2007, s. 17. ISBN 978-83-60292-30-3.

[3] Elem Klimov: Agony. Rasputin (The Life and Death of Rasputin) – Agonia (1973-75). [w:] Russian Film [on-line]. 2011-04-11. [dostęp 2011-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-22)]. (ang.).

[1]

[2]

[3]