Akt Konfederacji warszawskiej
Akt Konfederacji warszawskiej (1573) – dokument pergaminowy przechowywany w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, wpisany w 2003 roku na listę UNESCO Pamięć Świata.
 Akt Konfederacji warszawskiej – dokument wpisany w 2003 roku na listę Pamięć Świata | |
| Data utworzenia |
1573 |
|---|---|
| Ratyfikowano |
28 stycznia 1573 |
| Autor(zy) | |
Historia
edytujAkt konfederacji warszawskiej przechowywał marszałek koronny Jan Firlej. Po jego śmierci dokument trafił do Archiwum Koronnego w Krakowie, jednak nie był notowany w inwentarzu. W 1702 roku podczas pożaru zamku na Wawelu został zalany wodą i uległ zniszczeniu. Informacja o nim pojawia się dopiero w 1730 roku[1]. W 1765 Archiwum Koronne przeniesiono do Warszawy[2], a w 1795 roku zabrano je Petersburga. Tam dokument opisano jako: „Oryginał konfederacji generalnej przed elekcją Henryka króla, z wielą pieczęciami, pismo zgasłe”. Dokument wrócił do Warszawy[3] na podstawie postanowień traktatu ryskiego, który nakazywał zwrot Polsce archiwaliów wywiezionych do Rosji po 1772 roku[1].
Dokument jest przechowywany w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie i bardzo rzadko pokazywany publicznie. Jedną z okazji do prezentacji były obchody 450 rocznicy uchwalenia aktu Konfederacji w styczniu 2003 roku. Przez dwa dni można było zobaczyć w siedzibie AGAD oryginał dokumentu[4]. Równocześnie na wystawie przygotowanej przez Bibliotekę Sejmową pokazywano kopię konserwatorską aktu[5].
Opis dokumentu
edytujW 2016 roku podczas konserwacji w Centralnym Laboratorium Konserwacji Archiwaliów AGAD rozplątano sznury z pieczęciami, zabezpieczono uszkodzone sznury używając do tego jedwabnych nici oraz oczyszczono pergamin w miejscu przypięcia sznurów. Wykonano też dokumentację fotograficzną pieczęci, które ponumerowano i zidentyfikowano[6]. Jak stwierdziła przeprowadzająca konserwację Justyna Król-Próba, 27 z nich jest pustych, a 181 zawiera odciśnięte herbowe pieczęci sygnatariuszy[7].
Dokument został spisany na pergaminie w języku polskim i łacińskim. Ma wymiary 640x350x160 mm i dopięto do niego 209 pieczęci, które wiszą w siedmiu rzędach. Podczas konserwacji w 2016 roku stwierdzono, że w momencie powstania do dokumentu prawdopodobnie przypięto do niego 224 pieczecie. W każdym rzędzie umieszczono 32 pieczęcie (po dwie na jednym sznurze), ale tylko w trzecim rzędzie (licząc od strony dokumentu) zachował się ich komplet. W pozostałych brakuje pieczęci, a nawet sznurów[6].
Wpis na listę Pamięć Świata
edytujW październiku 2002 roku Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych zgłosiła akt Konfederacji Generalnej Warszawskiej z 1573 roku na listę UNESCO Pamięć Świata[8]. Wpisu dokonano w 2003 roku podczas VI Spotkania Międzynarodowego Komitetu „Pamięć Świata” w Gdańsku[9].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Jacek Krochmal, Kalendarium dziejów Archiwum Głównego Akt Dawnych i jego poprzedników (1807-2011), „Miscellanea Historico–Archivistica” (18), 2011, s. 43.
- ↑ Unia Lubelska 1 lipca 1569, Warszawa 2017, s. 13.
- ↑ Józef Siemieński, „Rebus” w konfederacji warszawskiej r. 1573, Warszawa 1927, s. 6.
- ↑ Pokaz aktu Konfederacji Warszawskiej – Archiwa Państwowe [online], archiwa.gov.pl, 25 stycznia 2023 [dostęp 2024-05-03] (pol.).
- ↑ Wystawa w 450. rocznicę uchwalenia aktu Konfederacji Warszawskiej [online], www.sejm.gov.pl [dostęp 2024-05-03].
- ↑ a b Justyna Krół-Próba, Akt Konfederacji Generalnej Warszawskiej – odkrycia sfragistyczne dzięki interwencji konserwatorskiej, [w:] Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej, Warszawa 2017, s. 709–721.
- ↑ Konfederacja generalna warszawska 28 stycznia 1573 r. / The General Confederation of Warsaw, 28 January 1573 | AGAD [online] [dostęp 2024-05-03] (pol.).
- ↑ Juliusz Zamecznik, Obchody rocznicy Konfederacji Generalnej Warszawskiej 1573 roku w Zamku Królewskim, „Kronika Zamkowa” (1–2), 2004, s. 167–169.
- ↑ Konfederacja warszawska na liście UNESCO? [online], warszawa.wyborcza.pl, 30 sierpnia 2003 [dostęp 2024-05-01].