Aleksandr Alechin

Aleksander Aleksandrowicz Alechin, ros. Александр Александрович Алехин, fr. Alexandre Alekhine (ur. 31 października 1892 w Moskwie, zm. 24 marca 1946 w Estoril) – rosyjski i francuski szachista, czwarty mistrz świata w szachach, znany ze swojego bardzo ofensywnego stylu gry. Był mistrzem świata w latach 1927–1935, 1937–1946.

Aleksander Alechin

Aleksandr Alechin (ok. 1924)
Data i miejsce urodzenia	31 października 1892 Moskwa
Data i miejsce śmierci	24 marca 1946 Estoril
Obywatelstwo	Imperium Rosyjskie Rosyjska FSRR Francja
Ranking FIDE	2860 (maj 1931) wg Chessmetrics
FIDE Top 100	1 (122 mies. między styczniem 1924 a lipcem 1944)

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Obrona Alechina

Życiorys

Alechin urodził się w bogatej rodzinie. Jego ojciec był posiadaczem ziemskim i deputowanym do Dumy, matka, córka bogatego przemysłowca, była jego pierwszym nauczycielem szachów. Po rozegraniu sławnego turnieju w Petersburgu w 1914 był jednym z pierwszych szachistów, którym przyznano nieformalny wówczas tytuł arcymistrza. Oprócz języka rosyjskiego biegle posługiwał się językami angielskim, francuskim i niemieckim.

Kilka lat po rewolucji październikowej Alechin wyemigrował do Francji, gdzie w 1925 roku otrzymał francuskie obywatelstwo i rozpoczął studia na wydziale prawniczym w Sorbonie. Pomimo że nie ukończył swoich badań nad chińskim systemem więziennictwa, przez resztę życia był tytułowany doktorem prawa.

W 1927 roku, po pokonaniu Capablanki, zdobył tytuł mistrza świata, po czym konsekwentnie odmawiał swojemu rywalowi prawa do rewanżu. W 1935 roku utracił swój tytuł na rzecz Maxa Euwego. Przyczyną porażki było najprawdopodobniej nadużywanie alkoholu. Alechin uporał się z tym problemem i w roku 1937 odzyskał tytuł mistrza świata, pokonując Euwego w meczu rewanżowym. Tytuł zachował już do śmierci.

Po upadku Francji Alechin, nie mogąc uzyskać wizy wyjazdowej do USA (żona Alechina była Amerykanką) oraz w celu zabezpieczenia kolekcji swoich obrazów w posiadłości żony we Francji, pisał do gazety „Pariser Zeitung” w 1941 antysemickie artykuły i rozpoczął okres kolaboracji z Niemcami.

Podczas II wojny światowej Alechin brał udział w turniejach organizowanych w nazistowskich Niemczech, w krajach przez Niemcy okupowanych (Francja, Czechy, Polska) oraz w krajach neutralnych (Hiszpania, Portugalia). Po wojnie był traktowany jako persona non grata przez organizatorów turniejów.

Alechin planował przystąpienie do kolejnego meczu o mistrzostwo świata przeciwko Michaiłowi Botwinnikowi. Te plany pokrzyżowała śmierć mistrza świata w portugalskim mieście Estoril. Skremowane szczątki pochowano na paryskim Cmentarzu Montparnasse, nagrobek ufundowała FIDE. Okoliczności jego śmierci nie są jasne.

Aleksander Alechin to jeden z najwybitniejszych szachistów w historii szachów. Wziął udział w 87 turniejach szachowych, zajmując (lub dzieląc) pierwsze miejsce w 67 turniejach. Jest też autorem ważnych opracowań teoretycznych. Pozostawił po sobie poważną spuściznę z zakresu literatury szachowej.

Według Chessmetrics jego ranking w roku 1931 wynosił 2860.

Niektóre szachowe otwarcia i warianty nazwano imieniem Alechina. Najważniejszym z nich jest obrona Alechina, powstająca po posunięciach 1.e4 Sf6.

Na cześć Alechina została nazwana planetoida (1909) Alekhin.

Wizyta Aleksandra Alechina w Poznaniu w grudniu 1928 roku znalazła swoje odbicie w powieści kryminalnej Piotra Bojarskiego „Arcymistrz”.

Mecze Alechina o mistrzostwo świata

Rok	Przeciwnik	Wynik
1927	Capablanca	wygrana (+6-3=25)
1929	Bogolubow	wygrana (+11-5=9)
1934	Bogolubow	wygrana (+8-3=15)
1935	Euwe	przegrana (+8-9=13)
1937	Euwe	wygrana (+10-4=11)
W nawiasach: liczba wygranych, przegranych i zremisowanych partii.

Publikacje poświęcone Alechinowi

• Alexander Alekhine – My Best Games of Chess, 1908 – 1937 (Dover, 1985);
• Leonard Skinner, Robert Verhoeven – Alexander Alekhine’s Games of Chess, 1902 – 1946 (McFarland, 1999);
• Pablo Moran – A. Alekhine, Agony of a Chess Genius (McFarland, 1989);
• Irving Chernev – Twelve Great Chess Players and Their Best Games (Dover, 1995).

Bibliografia

• W.Litmanowicz, J. Giżycki, „Szachy od A do Z”, tom I, Warszawa 1986, s. 16–24.
• Bill Price: Historia szachów w 50 ruchach. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press 2021. Tłum. z angielskiego: Jerzy J. Malinowski.

Linki zewnętrzne

• Aleksandr Alechin – wybrane partie szachowe (ang.)
• Alekhine’s Death by Edward Winter (ang.)
• Aljechins Tod – ein ungelöstes Rätsel? (niem.)
• Aleksander Alechin – czwarty mistrz świata (pol.)
• Alexander Alekhine – Najlepsi szachiści na świecie (niem.)