Ta strona nie ma wersji oznaczonej – możliwe, że nie została przejrzana pod kątem jakości.

Aleksander Tomaczkowski

Aleksander Tomaczkowski, lata 70-te XX wieku.

Aleksander Tomaczkowski (ur. 1 lipca 1909 w Kościerzynie, zm. 13 lipca 1979 w Kartuzach) – kaszubski gawędziarz i śpiewak, miłośnik i znawca folkloru kaszubskiego. Muzyk, dyrygent, kompozytor, autor muzyki i tekstu do pieśni kaszubskich. Współtwórca i wieloletni kierownik artystyczny Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca "Bazuny" w Leźnie. Konstruktor instrumentów, w swoich zespołach używał - wykonanych samodzielnie - tradycyjnych instrumentów kaszubskich jak bazuny, burczybas i diabelskie skrzypce.

Życiorys

Urodził się w Kościerzynie jako trzecie dziecko Jana Tomaczkowskiego i Matyldy z domu Zwara w mieszkaniu przy ulicy Wodnej (dawna M. Safiana). W kolejnych latach rodzina przenosi się do trzypokojowego mieszkania przy ulicy Dworcowej 19.

Aleksander wyrastał w rodzinie przepojonej polskością, głównie za sprawą ojca Jana, który był współorganizatorem i wykonawcą imprez i przedstawień w Domu Kaszubskim "Bazar" w Kościerzynie. Z kulturą kaszubską pierwszy raz spotkał się przebywając u dziadków we wsiach Klincz i Zawory, gdzie m. in. nauczył się języka kaszubskiego, Dziadek od strony ojca - Antoni - oraz wuj - brat babci Antoniny - byli jego pierwszymi nauczycielami gry na skrzypcach i trąbce.

W roku 1915 Aleksander rozpoczął naukę w niemieckiej szkole powszechnej. W roku 1918 Kościerzyna znalazła się na terenie odrodzonej Polski i w roku 1923 Aleksander ukończył już polską szkołę powszechną. Chciał zostać organistą, jednak rodziny nie było stać na opłacenie lekcji. Aleksander udoskonalił samodzielnie umiejętność gry na trąbce i mógł grać w zespołach weselnych.

W 1922 roku Aleksander zadebiutował w "rodzinnym teatrze ludowym" swojego ojca w Domu Kaszubskim "Bazar". Organizuje kilku kolegów, z którymi zakłada grupę muzyczną "Flety". Jednocześnie, jego wuj Leon Petta, wciąga go i jego brata Antoniego, do nowopowstałej Orkiestry Miejskiej w Kościerzynie. Wiąże się również z Stowarzyszeniem Młodzieży Polskiej i Katolickim Stowarzyszeniem Młodzieży.

W roku 1924 rozpoczyna naukę w zawodzie stolarskim, kończąc ją w roku 1927 pomyślnie zdanym egzaminem na czeladnika stolarskiego. W zawodzie tym jednak nigdy nie pracuje. Po ukończeniu kursu elektryka, rozpoczyna pracę na kolei.

W roku 1929 dołącza do "Chóru św. Cecylii" założonego przez Jana Serożyńskiego, organistę kościoła Św. Trójcy w Kościerzynie. Dyrygentem chóru zostaje w roku 1938.

W latach 1931-1935 - z przerwą na służbę wojskową - ukończył trzy kursy: dyrygentury, instrumentacji i zasad kompozycji w Towarzystwie Muzycznym w Kościerzynie. W tym czasie był członkiem w kościerskiej orkiestrze dętej Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej, gdzie grał na trąbce i klarnecie oraz występował w teatrze amatorskim pod egidą SMP, prowadzonym przez ojca, jako aktor i śpiewak.

W roku 1935 otrzymuje propozycję stanowiska kapelmistrza w nowoutworzonej orkiestrze dętej Związku Rezerwistów w Kościerzynie. Rozpoczyna również pracę w Starostwie w Kościerzynie jako urzędnik, do którego obowiązków należała działalność w zespołach artystycznych na terenie Kościerzyny. W tym czasie poznał również wybitnych działaczy i artystów kaszubskich takich jak Feliks Nowowiejski,

W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany i walczył na terenie Lubelszczyzny. Aresztowany przez Sowietów podczas próby przedarcia się do Rumunii, zbiegł z transportu, jednak został aresztowany przez Niemców. Dzięki pomocy siostry Anny, która w tym czasie przebywała w Lublinie, został zwolniony z aresztu i udało mu się dostać z powrotem do Kościerzyny. Po powrocie zmuszony - wraz z całą rodziną - do podpisania niemieckiej listy narodowościowej. Uniknął wcielenia do armii niemieckiej - otrzymał polecenie zorganizowania niemieckiej orkiestry dętej, która jednak została rozwiązana po epizodzie zagrania Mazurka Dąbrowskiego na jednym z koncertów. Aleksander został wcielony do wojska i wysłany na front, jednak ponownie ucieka z transportu i ukrywa się do końca wojny w okolicach Grudziądza.

Po wojnie wraca do Kościerzyny, gdzie reaktywowany zostaje Chór Św. Cecylii, przemianowany na Chór "Cecylia". W celach zarobkowych grał również na weselach i w kawiarniach, chociaż na cały etat pracował w PKP jako elektromonter. Wraz z rodziną przeprowadza się do Kartuz. Od 1951 roku obejmuje stanowisko kierownika orkiestry i chóru w Zespole Pieśni i Tańca Kaszuby w Kartuzach założonym w 1946 roku przez Martę Bystroń . Zespół odnosi wiele sukcesów na konkursach i festiwalach w całej Polsce. Aleksander z zespołem występują również epizodycznie w filmach ("Pogodne lato", "Kaszebe", "Gwiżdże").

W tym czasie Aleksander działa jednocześnie w wielu zespołach i chórach w Kościerzynie, Kartuzach, Lipuszu, Sierakowicach. Jednocześnie gra na weselach.

W 1971 roku rozpoczął współpracę z zespołem folklorystycznym z Leźna jako konsultant muzyczny. Współpraca ta odbiła się niekorzystnie na jego zaangażowaniu w Zespół "Kaszuby". Zarzucano mu, iż nie poświęca wystarczająco dużo czasu zespołowi, jednocześnie Aleksander zarzucał, że zespół za bardzo oddala się od kultury kaszubskiej, a jego pomysły na rozwój zespołu są odrzucane. W tym samym roku odszedł z zespołu.

Aleksander zaangażował się całkowicie w rozwój zespołu z Leźna, który przyjął nazwę Regionalny Zespół Pieśni i Tańca "Bazuny". Zespół zdobywał uznanie koncertując na scenach lokalnych i krajowych, ale również za granicą. Występuje w filmach (:Niedzielne popołudnie w Leźnie", "Bazuny i Kuranty"). Aleksander Tomaczkowski komponuje muzykę i pisze teksty piosenek do programów artystycznych, sam gra i dyryguje zespołem muzycznym i chórem.

W 1979 roku podupada na zdrowiu, jednak nie ogranicza działalności w zespole. 25 maja 1979 roku trafia do szpitala w Kartuzach. Jego stan zdrowia się pogarsza, mimo to przyjmuje gości, szczególnie ciesząc się, gdy odwiedzają go członkowie zespołu Bazuny. Umiera 13 sierpnia 1979 o godzinie 8:10. Został pochowany 16 sierpnia 1979 na cmentarzu w Kościerzynie.

W dniu 14 lutego 1981, podczas obchodów 10-lecia istnienia zespołu "Bazuny" przyjęto nową nazwę: Regionalny Zespół Pieśni i Tańca "Bazuny" im. Aleksandra Tomaczkowskiego przy Zakładowym Domu Kultury Kartuskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Rolnej w Leźnie. Obecnie zespół ma siedzibę w Żukowie.

Życie prywatne

30 lipca 1937 roku zawiera związek małżeński z Kazimierą Grochocką. Para doczekała się syna Zbigniewa (ur. 1948).

Galeria

Nagrody i wyróżnienia

Medal 10-lecia PRL (1955)
Medal Stolema (1977)

Wybrane utwory

Operetka "Polacy w Ameryce" - kompozytor arii
"Hejnał Bazun" (1959) - muzyka
"Frantówka" (1965) - słowa i muzyka
"Kwiôtczi" (1970) - muzyka
"Na czôłnie" (1972) - muzyka
"Rëbocë ahoj" (1978) - muzyka
Polka "Sëka lësa goniła" - muzyka
"Śpiewka" - muzyka

Linki zewnętrzne

Profil Zespołu Pieśni i Tańca "Bazuny" na portalu Facebook
Miejsce pochówku Aleksandra Tomaczkowskiego na portalu Mogily.pl

Bibliografia

Ryszard Orlikowski: Życie i działalność społeczno-kulturalna Aleksandra Tomaczkowskiego. Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr Henryka Fierka, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Słupsku, Wydział Pedagogiczny, Słupsk, 1984.