Alina Cała
Alina Magdalena Cała[1] (ur. 19 maja 1953 w Warszawie) – polska historyczka, doktor habilitowana nauk humanistycznych, działaczka społeczna i feministyczna. Była pracownikiem naukowym Żydowskiego Instytutu Historycznego. Zajmuje się historią stosunków polsko-żydowskich w XIX i XX wieku, w tym dziejami antysemityzmu, stereotypami narodowościowymi, ruchami ideologicznymi wśród Żydów i historią Żydów okresu powojennego. Córka Krystyny Kulpińskiej-Całej.
 Alina Cała (1990) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Zawód, zajęcie | |
| Alma Mater | |
| Pracodawca | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujWykształcenie i działalność naukowa
edytujW 1977 ukończyła studia etnograficzne na Uniwersytecie Warszawskim[2][1]. W 1984 uzyskała stopień naukowy doktora nauk historycznych na Instytucie Historii PAN[3]. W latach 1983–1985 pracowała jako bibliotekarka w Bibliotece Narodowej[1]. W 1985 została pracownikiem naukowym Żydowskiego Instytutu Historycznego[1][4]. W 2014 Rada Naukowa Instytutu Archeologii i Etnologii PAN odmówiła Alinie Całej nadania stopnia doktora habilitowanego nauk humanistycznych w dyscyplinie etnologia[5]. W 2017 otrzymała stopień naukowy doktora habilitowanego w dziedzinie nauk humanistycznych w dyscyplinie historia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie[4][6].
Alina Cała jest autorką książek poświęconych stosunkom polsko-żydowskim. W Asymilacji Żydów w Królestwie Polskim (1864–1897) (1989) omówiła różne ścieżki asymilacji dostępne dla polskich Żydów pod koniec XIX wieku. Wydaną pierwszy raz w 1987 i następnie kilkakrotnie wznawianą pracę Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej oparła na terenowych badaniach etnograficznych. W książce tej omawia miejsce Żyda w ludowej magii i wyobrażeniach o Wszechświecie oraz analizuje wzory pamięci zbiorowej o Holokauście i o stosunkach polsko-żydowskich przed wojną. Dokumentowała zjawisko kultu cadyków wśród ludności chrześcijańskiej. Książka ta została wydana także w języku angielskim[7]. W książce Żyd – wróg odwieczny? Antysemityzm w Polsce i jego źródła postawiła tezę, że decydującą rolę w zaszczepieniu nowoczesnego antysemityzmu (zapożyczonego z Prus) w środowisku wiejskim odegrała inteligencja[2].
Opracowała także zbiory tekstów: Ostatnie pokolenie: autobiografia polskiej młodzieży żydowskiej okresu międzywojennego (2003) oraz Dzieje Żydów w Polsce 1944–1968: teksty źródłowe (1997, wspólnie z Heleną Datner). Wraz z Hanną Węgrzynek i Gabrielą Zalewską jest współautorką encyklopedii Historia i kultura Żydów polskich (2000).
Działalność publiczna
edytujOd 1976 współpracowała z Komitetem Obrony Robotników i Komitetem Samoobrony Społecznej KOR – działała w Biurze Interwencyjnym, uczestniczyła w tworzeniu Uniwersytetu Ludowego w Zbroszy Dużej, współredagowała podziemne pisma „Placówka” z Wiesławem Kęcikiem, Elżbietą Regulską-Chlebowską i Barbarą Kunicką-Felicką[8].
Po 1989 Alina Cała została działaczką feministyczną. W 2006 bez powodzenia kandydowała w wyborach samorządowych do warszawskiej rady miasta z listy partii Zielonych 2004[9].
W latach 2011–2015 była członkinią zarządu Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce[10].
Życie prywatne
edytujW 1982 zawarła związek małżeński ze Stanisławem Kusińskim; uroczystość odbyła się w jednym z ośrodków internowania, w którym ten był osadzony. Po przedwczesnej śmierci córki małżeństwo się rozpadło, Stanisław Kusiński pozostał w USA, gdzie ożenił się ponownie[11].
Odznaczenia
edytuj15 września 2011 prezydent Bronisław Komorowski, za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność na rzecz przemian demokratycznych w kraju, za osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej, odznaczył Alinę Całą Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[12]. W 2015 minister kultury i dziedzictwa narodowego Małgorzata Omilanowska przyznała jej Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, jednak Alina Cała odmówiła przyjęcia tego odznaczenia, motywując to złym, w jej ocenie, sposobem zarządzania Żydowskim Instytutem Historycznym[13].
Wybrane publikacje
edytuj- Asymilacja Żydów w Królestwie Polskim (1864–1897). Postawy Konflikty Stereotypy, Wyd. PIW, Warszawa 1989, ss. 408. ISBN 83-06-01789-7
- Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1992, ss. 211+32. ISBN 83-230-0729-2
- Alina Cała, Helena Datner, Dzieje Żydów w Polsce: 1944–1968. Teksty źródłowe, Wyd. Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa 1997, ss. 312+48. ISBN 83-85888-38-1
- Alina Cała, Hanna Węgrzynek, Gabriela Zalewska, Historia i kultura Żydów polskich. Słownik, WSiP, Warszawa 2000, ss. 399. ISBN 83-02-07813-1
- Ostatnie pokolenie. Autobiografie polskiej młodzieży żydowskiej okresu międzywojennego ze zbiorów YIVO Institute for Jewish Research w Nowym Jorku, Wyd. Sic!, Warszawa 2003, ss. 544+52. ISBN 83-88807-38-2
- Żydowskie periodyki i druki okazjonalne w języku polskim. Bibliografia, Wyd. Biblioteka Narodowa, Warszawa 2005, ss. 300. ISBN 83-7009-587-9
- Żyd – wróg odwieczny? Antysemityzm w Polsce i jego źródła, Wyd. Nisza, Warszawa 2012, ss. 860. ISBN 978-83-62795-08-6
- Ochrona bezpieczeństwa fizycznego Żydów w Polsce powojennej. Komisje Specjalne przy Centralnym Komitecie Żydów w Polsce, ŻIH, Warszawa 2014, ss. 461. ISBN 978-83-61850-38-0
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Alina Cała: Autoreferat. iaepan.edu.pl, 2013. [dostęp 2021-04-16].
- ↑ a b Andrzej Garlicki: Polski antysemityzm. polityka.pl, 2012-07-03. [dostęp 2012-10-02].
- ↑ Alina Cała: Wniosek z dnia 12 listopada 2013 r. o przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego. iaepan.edu.pl, 2013. [dostęp 2021-04-16].
- ↑ a b Dr hab. Alina Magdalena Cała, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2021-10-12].
- ↑ Uchwała Rady Naukowej Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk z dnia 9 października 2014 r.. iaepan.edu.pl. [dostęp 2021-04-16].
- ↑ Postępowania habilitacyjne. uwm.edu.pl. [dostęp 2019-05-08].
- ↑ Alina Cała: The image of the Jew in Polish folk culture. Jerozolima: Magnes Press, Hebrew University, 1995, s. 235. ISBN 978-965-223-900-6. (ang.).
- ↑ Ewa Kondratowicz: Szminka na sztandarze. Kobiety „Solidarności” 1980–1989. Rozmowy. Warszawa: Sic!, 2001, s. 343–359.
- ↑ Serwis PKW – Wybory 2006. [dostęp 2012-10-02].
- ↑ Zarząd. Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce. [dostęp 2014-11-07].
- ↑ Katarzyna Surmiak-Domańska: Alina Cała: Ja lubię być niczyja. Nie lubię być zagospodarowywana. Ale z tą walką z prawicą to bez przesady. wysokieobcasy.pl, 2013-10-28. [dostęp 2023-04-26].
- ↑ M.P. z 2011 r. nr 109, poz. 1103
- ↑ Minister kultury uhonorowała twórców Muzeum Historii Żydów Polskich. dzieje.pl, 2015-02-16. [dostęp 2015-08-14].
Linki zewnętrzne
edytuj- Katarzyna Surmiak-Domańska: Alina Cała: Ja lubię być niczyja. Nie lubię być zagospodarowywana. Ale z tą walką z prawicą to bez przesady. wysokieobcasy.pl, 2013-10-28. [dostęp 2023-04-26].
- Alina Cała: Autoreferat. uwm.edu.pl, 2016. [dostęp 2018-07-06].