Amerykańscy bogowie (powieść)

Amerykańscy bogowie (ang. American Gods) – powieść fantasy z elementami horroru angielskiego autora Neila Gaimana, wydana po raz pierwszy w 2001. Polskie wydanie ukazało się rok później nakładem wydawnictwa Mag.

Amerykańscy bogowie

American Gods

Autor	Neil Gaiman
Typ utworu	fantasy
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Stany Zjednoczone
Język	angielski
Data wydania	wrzesień 2001
Wydawca	William Morrow
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	2002
Wydawca	Wydawnictwo Mag
Przekład	Paulina Braiter-Ziemkiewicz

Nagrody

Zdobyła najważniejsze nagrody w 2002 r.: Hugo, Nebula, Locus oraz Bram Stoker Award, wszystkie w kategorii „Najlepsza Powieść”. Była też nominowana do nagród BSFA, Mythopoeic i World Fantasy Award.

Fabuła

Cień odsiaduje resztkę wyroku za pobicie. Przez cały pobyt marzy tylko o powrocie do żony i dawnego życia, które sobie niepotrzebnie skomplikował. Tuż przed wyjściem dowiaduje się, że żona zginęła w wypadku samochodowym. Oszołomionego i niewiedzącego co ze sobą robić mężczyznę zatrudnia tajemniczy pan Wednesday. Cień ma być jego ochroniarzem w podróży po Ameryce, podczas której jego szef odwiedza dawno nie widzianych znajomych. Sam pan Wednesday, jak i jego znajomi, to dziwni ludzie. A właściwie nie ludzie. Choć wyglądają na słabowitych staruszków, posiadają nadludzkie moce. Wszyscy są bowiem dawnymi bogami, przywiezionymi z Europy, Afryki i innych kontynentów przez swoich wyznawców, ale obecnie bogami raczej zapomnianymi. Pan Wednesday, a właściwie Odyn, zbiera ich wszystkich na wielką bitwę z nowoczesnymi amerykańskimi bogami – bogami Mediów, Internetu, telewizji, w których upatruje przyczyn upadku dawnych wierzeń. Cień ma tu do odegrania swoistą rolę, okazuje się bowiem synem Odyna. Ale, odkrywszy prawdziwe zamiary Wednesdaya, nie zamierza być marionetką w jego rękach. Z pomocą swojej żony, której nie jest dane, ani do końca umrzeć, ani naprawdę żyć, przechytrza domniemanych przeciwników.

Bohaterowie

Powieść zawiera liczne wątki i postacie z różnych mitologii.

Starzy bogowie

• Pan Wednesday – Odyn, Wotan, Grimnir, Wszechojciec („Wednesday” – ang. „środa” – „Wotan’s Day”), najważniejszy z bogów nordyckich, bóg wojny, mądrości, władzy, poezji i magii;
• Czernobog – Czarnobóg, w mitologii słowiańskiej bóg śmierci i ciemności, brat bliźniak Białoboga, boga życia i światła;
• Siostry Zorze – Zoria Wieczernaja (Gwiazda Wieczorna), Zoria Utriennaja (Gwiazda Poranna) i Zoria Połunocznaja (Zorza Północna); w mitologii słowiańskiej boginie pilnujące uskrzydlonego ogara Simargła przed pożarciem konstelacji Małej Niedźwiedzicy, co będzie oznaczało koniec świata; w niektórych mitach służą bogowi słońca Dażbogowi, każdego ranka otwierają bramy pałacu, by mógł wyjechać rydwan słońca, a o zmierzchu zamykają za nim bramy.
• Pan Nancy – Anansi, Pan Pająk, w mitologii Afryki Zachodniej, bóg trickster – wielki oszust, słynął z mądrości i przebiegłości, uważany także za stwórcę świata i dawcę kultury;
• Pan Ibis – Thot, w mitologii egipskiej bóg Księżyca, patron mądrości, wynalazca hieroglifów, kalendarza, a także arytmetyki, geometrii, muzyki, liczby i rysunków, patron pisarzy oraz ludzi nauki i sztuki;
• Pan Jacquel – Anubis, w mitologii egipskiej bóg o głowie szakala, opiekun zmarłych i życia pozagrobowego, łączony z mumifikacją;
• Bast – Bastet, w mitologii egipskiej bogini miłości, radości, muzyki, tańca, domowego ogniska, płodności, a także kotów;
• Horus – w mitologii egipskiej bóg nieba o postaci sokoła, uosobienie Egiptu;
• Wielkanoc – Ēostre, anglosaska bogini wiosny, od jej imienia wywodzi się angielska nazwa Wielkiej Nocy (Easter);
• Szalony Sweeney – kiedyś Suibhne mac Colmain, król Dál nAraidi, przeklęty musi spędzać życie na wędrówce; tutaj przedstawiony jako leprechaun;
• Whiskey Jack – Wisakedjak, Inktomi, emanacja Manitu, wg wierzeń niektórych Indian stworzyciel świata;
• Johnny Jabłko – John Chapman, Johnny Appleseed, amerykański misjonarz, pionier szkółkarstwa, znany z wprowadzenia jabłoni na terytorium Stanów Zjednoczonych;
• Lokaj Lyesmith – Loki, w mitologii nordyckiej, bóg, symbol ognia i oszustwa, posiada zdolność przemiany w dowolne stworzenie;
• Bilquis – Makeda, Królowa Saby, tu występuje jako bogini miłości;
• Mama-Ji – Kali, hinduska bogini czasu i śmierci, pogromczyni demonów i sił zła, żona Śiwy;
• Hinzelmann – kobold z mitologii niemieckiej, duch domowy o ambiwalentnej naturze;
• Alvíss – w mitologii nordyckiej wszechwiedzący karzeł, tu jako król krasnali;
• Gwydion – trickster z mitologii celtyckiej;
• Norny – w mitologii nordyckiej trzy boginie przeznaczenia, przędące nić ludzkiego życia;
• Ganeśa – w mitologii indyjskiej przywódca ganów (pośrednich bóstw), bóg mądrości i sprytu, patron uczonych i nauki, opiekun ksiąg, liter, skrybów i szkół; ma postać czterorękiego mężczyzny o głowie słonia;
• Jezus Chrystus – centralna postać religii chrześcijańskiej, Syn Boży;
• Macha – w mitologii celtyckiej jedna z trzech postaci Morrigan, bogini magii, podziemia, wojny i zniszczenia;
• Isten – główny bóg mitologii węgierskiej;
• Baron Samedi – w religii voodoo duch loa, przywódca wszystkich duchów śmierci, pan podziemi, mistrz magii;

Nowi bogowie

• Pan World – lider nowych bogów, reprezentuje globalizację;
• Techno Chłopiec – nowy bóg komputerów i Internetu;
• Media – nowa bogini telewizji; ukazuje się pod postacią Lucille Ball, bohaterki telenoweli Kocham Lucy;
• Faceci w czerni, Czarne kapelusze – Pan Road, Pan Town, Pan Wood i Pan Stone, reprezentują wiarę w teorię spiskową, pracują dla Pana Worlda.

Powiązane dzieła

W świecie amerykańskich bogów rozgrywa się także akcja opowiadań tego samego autora:

• Władca górskiej doliny (zamieszczonego po raz pierwszy w tomie Legendy II),
• Czarny pies (zamieszczonego w zbiorze opowiadań Drażliwe tematy).
• Chłopaki Anansiego

Serial

30 kwietnia 2017 roku telewizja Starz rozpoczęła emisję serialu telewizyjnego pod tym samym tytułem. Neil Gaiman jest jednym z producentów wykonawczych serialu.