Andrés Bonifacio
Andrés Bonifacio y de Castro (ur. 30 listopada 1863, zm. 10 maja 1897) – filipiński działacz niepodległościowy, polityk, poeta i pisarz.
| |
| Data urodzenia |
30 listopada 1863 |
|---|---|
| Data śmierci |
10 maja 1897 |
| Zawód, zajęcie |
działacz niepodległościowy, polityk, poeta, pisarz |
| Stanowisko |
przywódca Katipunanu (1895-1897) |
| |
Życiorys
edytujAndrés Bonifacio urodził się 30 listopada 1863 w manilskiej Tondzie[1][2]. Wokół jego dzieciństwa, dorastania oraz edukacji narosło wiele nieporozumień i niejasności. Pracował w kilku firmach zagranicznych, występował też na deskach amatorskiego teatru[3]. Wcześnie zaangażował się w działalność niepodległościową, należał do założonej przez José Rizala Ligi Filipińskiej. Wstąpił także w szeregi krajowego wolnomularstwa. 7 lipca 1892 utworzył Katipunan, tajne stowarzyszenie, którego celem było wyzwolenie Filipin spod panowania hiszpańskiego[4]. Od 1895 stał też na jego czele. W sierpniu 1896, po zdekonspirowaniu przez władze kolonialne, zdecydował się na otwarte wystąpienie zbrojne przeciwko Hiszpanom. Był najwyższym przywódcą filipińskich wojsk powstańczych w początkowym okresie rewolucji filipińskiej[5]. Z czasem na skutek porażek na polach bitew oraz walk frakcyjnych stracił władzę i wpływy. Został oskarżony o zdradę i rozstrzelany z rozkazu generała Emilio Aguinaldo 10 maja 1897[6].
Poeta i pisarz, pozostawił po sobie utwory takie jak Pag-ibig sa Tinubuang Lupa i Ang Dapat Mabatid ng Mga Tagalog[7]. Dwukrotnie lub trzykrotnie żonaty[8][9]. Jedną z jego małżonek była Gregoria de Jesus[10]. Powszechnie uznawany jest za bohatera narodowego Filipin, rocznica jego narodzin obchodzona jest w tym kraju jako Dzień Bonifacia[11][12]. Uwieczniony w filipińskim kinie, jak również na monetach i banknotach filipińskiego peso[13][14][15]. Jego imię noszą ulice w kilku miastach na archipelagu[16][17].
Zobacz też
edytuj- Procopio Bonifacio – młodszy brat Andrésa
Przypisy
edytuj- ↑ Rhio: Bonifacio: Ang Supremo. [w:] CRI Online Filipino [on-line]. filipino.cri.cn, 2020-11-30. [dostęp 2024-09-23]. (tagalski).
- ↑ Andres Bonifacio Day. [w:] Pamahalaang Bayan ng Angat [on-line]. angatgov.ph, 2022-11-30. [dostęp 2024-09-23]. (tagalski).
- ↑ Neni Sta. Romana Cruz: Bonifacio still on my mind. [w:] Philippine Daily Inquirer [on-line]. inquirer.net, 2013-12-28. [dostęp 2024-11-04]. (ang.).
- ↑ Guillermo i Kyi Win 2005 ↓, s. xxii.
- ↑ V. Almario: Andres Bonifacio. [w:] Sagisag Kultura (Vol 1) [on-line]. philippineculturaleducation.com.ph, 2015. [dostęp 2024-02-24]. (tagalski).
- ↑ Guillermo i Kyi Win 2005 ↓, s. 27.
- ↑ Kate Picart, Nicanor G. Tiongson: Bonifacio, Andres. [w:] CCP Encyclopedia of Philippine Art Digital Edition [on-line]. epa.culturalcenter.gov.ph. [dostęp 2024-09-26]. (ang.).
- ↑ Ang unang babae sa puso ni Andres Bonifacio. [w:] GMA News Online [on-line]. gmanetwork.com, 2013-11-28. [dostęp 2024-09-23]. (tagalski).
- ↑ Ambeth R. Ocampo: Private lives of heroes. [w:] Philippine Daily Inquirer [on-line]. inquirer.net, 2016-03-09. [dostęp 2024-10-05]. (ang.).
- ↑ Talambuhay Ni Andres Bonifacio. [w:] Panitikan [on-line]. panitikan.com.ph. [dostęp 2024-09-23]. (tagalski).
- ↑ Kallie Szczepanski: Biography of Andrés Bonifacio, Filipino Revolutionary Leader. [w:] ThoughtCo [on-line]. thoughtco.com, 2019-08-29. [dostęp 2024-10-09]. (ang.).
- ↑ Rey Moreno: A Life Profiled: Andres Bonifacio. [w:] Balita [on-line]. balita.ca, 2021-11-12. [dostęp 2024-10-19]. (ang.).
- ↑ Rixie Anne Larga: Bayani on your Money: 3 Revolutionary Heroes in the Philippine Currency. [w:] ABS-CBN [on-line]. news.abs-cbn.com, 2023-08-22. [dostęp 2024-10-03]. (ang.).
- ↑ Robert Labayen: Eddie del Mar: The heroes' actor. [w:] ABS-CBN [on-line]. news.abs-cbn.com, 2019-11-30. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
- ↑ Bubbles Salvador: Robin Padilla joins the ranks of actors who portrayed Andres Bonifacio in Philippine cinema. [w:] PEP [on-line]. pep.ph, 2014-10-06. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
- ↑ Tan 2023 ↓, s. 138.
- ↑ Cebu streets keep revolution alive. [w:] Philippine Daily Inquirer [on-line]. inquirer.net, 2011-12-02. [dostęp 2024-10-06]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Artemio R. Guillermo, May Kyi Win: Historical Dictionary of the Philippines Second Edition Historical Dictionaries of Asia, Oceania, and the Middle East, No. 54. Lanham, Maryland • Toronto • Plymouth, UK: The Scarecrow Press, Inc., 2005. ISBN 0-8108-5490-2. (ang.).
- Miguel Lorenzo J. Tan. Street Naming and Odonymy in Quezon City. „UP Working Papers in Linguistics”. 2 (2), s. 122-154, 2023. University of the Philippines-Diliman. (ang.).