Apries
Apries lub Uahibre lub Wahibre – faraon, władca starożytnego Egiptu z Okresu Schyłkowego, z XXVI dynastii saickiej. Panował w latach 589-570 p.n.e. Był synem Psametycha II. Prowadził odmienną niż jego ojciec, politykę zagraniczną, polegającą głównie na podjęciu prób odzyskania dla Egiptu wpływów w Syro-Palestynie, ograniczeniu rozwoju miast, głównie Tyru i Sydonu, mogących stać się bazą wyjściową do inwazji na Egipt oraz przełamania hegemonii babilońskiej w tym regionie. Było to priorytetem początkowych lat jego panowania. W latach końcowych, walcząc o władzę sprzymierzył się z siłami babilońskimi, co w efekcie przyniosło klęskę i śmierć.
| |
| władca starożytnego Egiptu | |
| Okres |
od 589 p.n.e. |
|---|---|
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Ojciec | |
Zmagania o Tyr i Jerozolimę
edytujW pierwszej kolejności postanowiono unieszkodliwić Tyr. W tym celu zorganizowano jego blokadę, która być może trwała około 3 lat. Egipcjanom nie udało się jednak zdobyć miasta, którego władca Itobal III poprosił o pomoc władcę babilońskiego – Nabuchodonozora II, którego wojska wkrótce wkroczyły do miasta. Plany Apriesa nie tylko nie spełniły się, ale także zaszkodziły Egiptowi, odcinając od niego Fenicję. Niejako zadośćuczynieniem utraty Tyru było zdobycie Sydonu i Gazy.
W królestwie Judy, początkowo neutralnej wobec Babilonu, stronnictwo antybabilońskie zdobywało coraz większe poparcie. Sedecjasz, ostatni władca Judy, być może pod wpływem namowy Apriesa, zmienił swą politykę i otwarcie wystąpił przeciw Babilończykom. W odpowiedzi Nabuchodonozor natychmiast dokonał inwazji na Judę, zajął liczne warowne miasta i dążąc do likwidacji niezależności tego królestwa, przystąpił w 587 roku p.n.e. do oblężenia samej jego stolicy – Jerozolimy. Oblężona stolica Judy, osamotniona, mogła liczyć jedynie na pomoc ze strony Egiptu, ale Apries zwlekał z podjęciem jakiejkolwiek akcji. Gdy oblężenie i blokada miasta przedłużały się, faraon w końcu postanowił pójść miastu z odsieczą. Plan zakładał szybkie uderzenie z zaskoczenia jako jedyne możliwe rozwiązanie w zmaganiach z wojskami babilońskimi. Nabuchodonozor, dowiedziawszy się jednak o ruchach wojsk faraona, wyruszył naprzeciw nim, zwalniając blokadę Jerozolimy i chwilowo odstępując od oblężenia miasta. W Apriesie upatrywano zbawcę i obrońcę Jerozolimy. W mieście zapanowała powszechna radość i euforia, która wkrótce przerodziła się w zaskoczenie i przerażenie. Bowiem wiosną 586 roku p.n.e. doszło do spotkania sił egipskich z siłami Nabuchodonozora, w którym Egipcjanie ponieśli klęskę i zostali zmuszeni do wycofania się z Judy. Siły babilońskie powróciły pod Jerozolimę i wkrótce w wyniku nasilenia działań oblężniczych obrona została przełamana i latem 586 roku p.n.e. miasto zostało zdobyte. Żołnierze babilońscy dokonali straszliwej rzezi mieszkańców i ogromnego spustoszenia, zdobytego miasta. Władca Judy – Sedecjasz zdołał zbiec lecz został wkrótce ujęty i po wymordowaniu całej jego rodziny, oślepionego wywieziono do Babilonu. Za ustępującymi wojskami Apriesa ciągnęły tysiące mieszkańców Judy zamierzając schronić się przed Babilończykami w Egipcie. Migracja ta dała początek nowemu osadnictwu izraelskiemu w Egipcie. Najsilniejsza społeczność powstała na Elefantynie.
Schyłek panowania
edytujPo burzliwych wydarzeniach w Syro-Palestynie, nastąpił okres spokoju wewnętrznego i względnego ustabilizowania władzy. Czas ten faraon zapewne spożytkował na działalność budowlaną i ugruntowanie swej władzy. Schyłkowe lata jego panowania, podobnie jak początkowe, przyniosły w Egipcie burzliwe wydarzenia; bunt, walki wewnętrzne, napaść wojsk babilońskich i w końcu klęskę i śmierć. Podłożem zaostrzającej się sytuacji było narastanie niezadowolenia wśród Egipcjan, spowodowane zwiększającym się napływem osadników greckich, wzrostem znaczenia społeczności greckich, licznymi przywilejami im nadawanymi, rosnącym wpływem Greków w armii egipskiej oraz wyraźnym sprzyjaniem im przez samego faraona. Niepokoje zapoczątkowały zamieszki, które wybuchły w Cyrenajce pomiędzy ludnością libijską a napływową ludnością grecką. Libijczycy poprosili o pomoc faraona, a ten obawiając się konfrontacji pomiędzy najemnikami greckimi, stanowiącymi znaczną siłę w jego armii i wojskami greckimi w Libii, wysłał aby spacyfikować zamieszki, armię złożoną z samych Egipcjan. Armią dowodził Amazis, który, według Herodota, w czasie przemowy do zebranych wojsk został obwołany władcą. Przejęcie przez niego władzy oznaczało bunt przeciw Apriesowi i wybuch wojny domowej. Apries natychmiast wysłał do Amazisa[1]
- „...poważnego męża ze swego otoczenia, który zwał się Patarbemis, by ten dostarczył mu żywego wodza...lecz kiedy bez Amazysa przybył do Apriesa, ten długo się nie namyślał, tylko w przypływie wielkiego gniewu kazał mu odciąć uszy i nos. Ci z Egipcjan co jeszcze sprawie króla sprzyjali...nie zwlekali ani chwili, tylko przeszli na druga stronę i poddali się Amazysowi.”
Po fiasku misji mediacyjnej, obaj wodzowie; faraon i uzurpator, dążyli do jak najszybszej konfrontacji. Do spotkania dwóch przeciwnych armii doszło pod Momemfis, gdzie stoczono krwawą bitwę. Armia Apriesa została pokonana, a on sam dostał się do niewoli. Przewieziono go do Sais, które już wówczas stanowiło rezydencję Amazisa, gdzie pod naciskiem, prawdopodobnie swych doradców, nowy władca „wydał Apriesa Egipcjanom, a ci udusili go, następnie pogrzebali w jego rodzinnym grobie”[1].
Jest to jedna z wersji końca panowania Apriesa. Inna mówi o okresie około dwóch lat panowania obydwu władców i śmierci Apriesa podczas walk armii Amazisa z wojskami Nabuchodonozora II, króla Babilonu, który wojnę domową w Egipcie próbował wykorzystać aby zdobyć władzę nad Egiptem. Według tej wersji Apries przeszedł na stronę babilońską. Jeszcze inna wersja mówi, iż Apries zginął zamordowany po walkach wewnętrznych i próbie odzyskania władzy.
Tytulatura
edytuj| Królewski Protokół | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| serech lub Horusowe: | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| trl.: wꜢḥ-ib[2][3] (Uah-ib) | |||||||||||||||
| tłum.: Ten-o-mocnym/trwałym-sercu[potrzebny przypis] | |||||||||||||||
| nebti lub Należący do Obu Pań: | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| trl.: nb-ḫpš[2][3] (Neb chepesz) | |||||||||||||||
| tłum.: Pan-siły[potrzebny przypis] | |||||||||||||||
| Złotego Horusa: | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| trl.: swꜢḏ-tꜤwi[2][3] (Suaataui) | |||||||||||||||
| tłum.: Ten,który-sprzyja-rozwojowi-Obydwu-Krajów[potrzebny przypis] | |||||||||||||||
| prenomen lub imię tronowe: | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| trl.: ḥꜤꜤ-ib-rꜤ[2][3] (Haaibre[4]) | |||||||||||||||
| tłum.: O radosnym sercu, Re[5] | |||||||||||||||
| nomen lub imię rodowe: | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| trl.: wꜢḥ-ib-rꜤ[2][3] (Wahibre[4]) | |||||||||||||||
| tłum.: O niezłomnej woli, Re[5] |
Znane jest również kilka odmiennych wariantów zapisu hieroglificznego imion Apriesa, m.in. odmienne imię złotego horusa[3][6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Herodot, Dzieje tłum. Seweryn Hammer
- ↑ a b c d e Ronald J. Leprohon, Denise M. Doxey, The great name: ancient Egyptian royal titulary, Atlanta: Society of Biblical Literatures, 2013 (Writings from the ancient world), s. 165, ISBN 978-1-58983-767-6 [dostęp 2023-05-25].
- ↑ a b c d e f Peter Lundström, Apries in hieroglyphics [online], Pharaoh.se [dostęp 2023-05-29] (ang.).
- ↑ a b Bogusław Kwiatkowski, Poczet faraonów. Życie. Legenda. Odkrycia, wyd. 2, Iskry, 2021, s. 804, ISBN 978-83-244-1042-2.
- ↑ a b Egipt Starożytny - XXVI Dynastia [online], www.narmer.pl [dostęp 2023-05-29].
- ↑ Jürgen von Beckerath, Handbuch der ägyptischen Königsnamen, München ägyptologische Studien, München: Deutscher Kunstverlag, 1984, s. 275, ISBN 978-3-422-00832-8 [dostęp 2023-05-27] (niem.).