Artur Śliwiński
Artur Śliwiński (ur. 17 sierpnia 1877 w Ruszkach, zm. 16 stycznia 1953 w Warszawie) – polski historyk, publicysta, polityk, premier Polski w 1922, senator IV i V kadencji w II RP w latach 1935–1939[1], wolnomularz[2].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
17 sierpnia 1877 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Prezes Rady Ministrów | |
| Okres |
od 28 czerwca 1922 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie ziemiańskiej jako syn Artura i Mani z Zielińskich, właścicieli folwarków Ruszki i Wyrów k. Żychlina. Miał liczne rodzeństwo – starsi bracia Stefan był lekarzem, Stanisław – inżynierem cukrownikiem, młodszy Tadeusz – technologiem cukrownikiem. Ukończył gimnazjum w Warszawie oraz studiował w Akademii Handlowej w Lipsku.
Od 1902 był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej. W latach 1900–1905 współpracował z lewicowymi czasopismami w Warszawie. W okresie rewolucji 1905 przebywał w Kijowie, gdzie kierował miejscową organizacją PPS. W 1905 ożenił się z Leokadią Czarnecką. W 1906 roku, będąc pod nadzorem policyjnym, wraz z żoną wyjechał do Galicji. W listopadzie 1906 został redaktorem teoretycznego dwutygodnika „Trybuna” w Krakowie, nieoficjalnego organu „starych”, po rozłamie w PPS – Frakcji Rewolucyjnej. Od 1907 członek Komitetu Zagranicznego PPS. W 1907 osiedlił się na stałe wraz z żoną w Warszawie. W tym okresie pracował w banku. Od 1908 wydawał dwutygodnik „Witeź”. W 1912 był jednym z założycieli, a następnie czołowych działaczy Związku Patriotów.
Podczas I wojny światowej, był jednym z najbliższych współpracowników starszej generacji Józefa Piłsudskiego. Inspirator powstania i jeden z przywódców działającego od sierpnia do października 1914 Zjednoczenia Organizacji Niepodległościowych[3] w którym reprezentował PPS. Po przekroczeniu linii frontu we wrześniu 1914 został jednym z inicjatorów a następnie działaczy Polskiej Organizacji Narodowej. W październiku 1914 przedostaje się powtórnie do Warszawy i tam współuczestniczy w odbudowie warszawskiej organizacji PPS. Następnie we władzach Unii Stronnictw Niepodległościowych z ramienia PPS. Od połowy 1915 roku wycofuje się całkowicie z działalności na terenie PPS i od tej pory działa w Związku Patriotów i USN. Jeden z inicjatorów a następnie członków utworzonego 5 sierpnia 1915 Komitetu Naczelnego Zjednoczonych Stronnictw Niepodległościowych.
Od 18 grudnia 1915 do 18 lutego 1917 przewodniczył Centralnemu Komitetowi Narodowemu w Warszawie. W 1917 został sekretarzem Tymczasowej Rady Stanu i prezesem Stronnictwa Niezawisłości Narodowej. Był jednym z czołowych działaczy Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych[4].
Po wojnie, w latach 1918–1919 pełnił funkcję wiceprezesa Warszawskiej Rady Miejskiej, a w latach 1919–1922 był wiceprezydentem Warszawy. Został powołany na urząd premiera 28 czerwca 1922. Podał się do dymisji 7 lipca 1922. W 1925 został dyrektorem naczelnym Teatrów Miejskich w Warszawie[5], a w latach 1932–1939 był dyrektorem Polskiego Banku Komunalnego. W latach 30. wrócił do polityki, tym razem pełniąc mandat senatora (1935–1939), jako powoływany przez prezydenta[6].
Po wybuchu II wojny światowej był członkiem Komitetu Obywatelskiego w Warszawie. Był jednym z 12 zakładników[7] wskazanych Niemcom zgodnie z aktem kapitulacji miasta z 28 września „celem zabezpieczenia przed aktami sabotażu”[8]. W latach 1939–1941 prezesował Stołecznemu Komitetowi Samopomocy Społecznej.
Zmarł 16 stycznia 1953 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 50-6-6/7)[9][10]. W 2022 z inicjatywy premiera Mateusza Morawieckiego, grób Artura Śliwińskiego został odnowiony. Cały projekt został zrealizowany przez Fundację Stare Powązki we współpracy z Kancelarią Prezesa Rady Ministrów[11].
Materiały archiwalne Artura Śliwińskiego znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-59[12].
Życie prywatne
edytujW 1905 ożenił się z Leokadią Czarnecką, z którą miał dwie córki[13].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1924)[14]
- Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)[15]
Przypisy
edytuj- ↑ Profil na stronie Biblioteki Sejmowej.
- ↑ Forpoczty masonerii w Polsce, „Myśl Narodowa” z 1933, nr 30, s. 343.
- ↑ Jerzy Z. Pająk, Lewica niepodległościowa w Królestwie Polskim (sierpień 1914–sierpień 1915), [w:] „Czasy Nowożytne”, 1998, t. 5, s. 42.
- ↑ Jerzy Pająk: Zjazdy Okręgowej Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Niepodległościowych w Kielcach w listopadzie 1917 roku, Między Wisłą a Pilicą. Studia i materiały historyczne, pod red. K. Brachy i S. Wiecha, t. 1, 2000, s. 305.
- ↑ Edward Krasiński: Warszawskie sceny 1918–1939. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976, s. 37.
- ↑ Album-skorowidz Senatu i Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Sejmu Śląskiego. Kadencja 1935/1940, 1936, s. 197.
- ↑ Marian Marek Drozdowski: Alarm dla Warszawy. Ludność cywilna w obronie stolicy we wrześniu 1939 r.. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 303.
- ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 15. ISBN 978-83-07-03239-9.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ARTUR ŚLIWIŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-23].
- ↑ Wielka księga Powązek [online], powazki.warsawguide.com.pl [dostęp 2019-07-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-17].
- ↑ Nagrobki ministrów II RP – odnowione [online], fundacja.stare-powazki.pl, 3 kwietnia 2023 [dostęp 2023-05-29] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-11].
- ↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-02-21].
- ↑ Katarzyna Czekaj-Kotynia, Artur Śliwński (1877–1953), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 50, Warszawa-Kraków 2015, s. 602.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 21.
- ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 („za wybitną twórczość krytyczno-literacką, naukową i publicystyczną w dziedzinie literatury pięknej”).
Bibliografia
edytuj- Artur Śliwński [online], Centrum Informacyjne Rządu [zarchiwizowane z adresu 2012-03-11].
- Katarzyna Czekaj, Artur Śliwński (1877–1953). Polityk, publicysta, historyk, Warszawa 2011, ISBN 978-83-7507-083-5.