Baśnie Andersena
Baśnie Andersena – cykl baśni napisanych przez duńskiego pisarza Hansa Christiana Andersena, wydany w zbiorze po raz pierwszy w 1835 r.
Powstanie i publikacja
edytujW krainę baśni pierwsza wprowadziła Andersena babcia ze strony ojca. Andersen bywał z nią w przytułku dla chorych, gdzie zajmowała się ogrodem i gdzie później przebywał jego chory psychicznie dziadek. Kilka motywów z opowieści babki zostało później wykorzystanych przez Andersena w jego utworach.
Twórczości dla dzieci początkowo nie traktował poważnie, raczej jako zajęcie na marginesie pisarstwa dla dorosłych. Choć zastrzegał, iż jego baśnie to pudełka: dzieci oglądają opakowanie, a dorośli mają zajrzeć do wnętrza. Bardzo nie lubił, że jego baśnie od początku uznano za dzieła dla dzieci, bez głębszego sensu. Jednak właśnie baśnie przyniosły mu wielki rozgłos i sławę.
Pierwszy ich zbiór (Eventyr fortalte for Børn (Baśnie opowiedziane dla dzieci)) został wydany w Kopenhadze w roku 1835, a kolejne tomy ukazały się w latach 1836 i 1837. Zachęcony powodzeniem pierwszej serii, pisarz wydawał kolejne aż do roku 1872.
Ilustratorami pierwszych (i wielu kolejnych, do dziś) wydań baśni Andersena byli Lorenz Frølich i Vilhelm Pedersen.
Odbiór i analiza
edytujBaśnie zostały przetłumaczone na ponad 80 języków. Na język polski tłumaczyli je m.in. Stefania Beylin, Jarosław Iwaszkiewicz, Franciszek Mirandola, Władysław Syrokomla, Czesław Kędzierski i Bogusława Sochańska[a].
W 1956 powstała międzynarodowa nagroda dla najwybitniejszych twórców literatury dla dzieci – Medal im. H.C. Andersena, przyznawany co dwa lata przez IBBY, a także Lista Honorowa im. H.C. Andersena, na której umieszczane są najlepsze książki dla dzieci i młodzieży.
W roku 2005, z okazji dwusetnej rocznicy urodzin baśniopisarza, Poczta Polska wydała dwa znaczki, na których znajdują się wizerunki postaci z dwóch popularnych baśni Andersena: z Małej Syrenki oraz Królowej Śniegu. Natomiast w Danii postanowiono wydać wszystkie jego baśnie tak, jak je napisał – bez poprawek wydawnictw. To właśnie wydanie, ilustrowane wycinankami Andersena, stało się podstawą przekładu Bogusławy Sochańskiej (Baśnie i opowieści t. 1-3, Poznań, 2006).
W Polsce (wybrane baśnie) są lekturą szkolną od wielu lat. Według Anny Franaszek, były lekturą uzupełniającą w latach 1958, 1960, i 1991–1999, a obowiązkową w 1982 r.[3] Według Karoliny Jędrych natomiast były w spisie lektur z 1959 roku dla klas IV-V; były lekturą uzupełniającą po roku 1970; a ok. 1985 roku zostały dodane do listy lektur dla II-III[4]. Były zalecane jako lektura pod koniec lat 90. (w programie z 1997, obowiązującym do 1999 r.)[5]. Ponownie[b] na krótko trafiły do listy lektur dla klas I-III szkoły podstawowej w 2007 r.[6][7] i następnie ponownie w 2017 r.[8] (stan na 2017/2018)[9] i były nią nadal w kolejnej dekadzie (stan na 2024/2025)[10].
Według badań z 2017 r. baśnie Andersena należały do najpopularniejszych wśród uczniów niższych klas lektur szkolnych. Wśród ulubionych baśni zarówno dziewczynki jak i chłopcy wymieniają Królową Śniegu[11].
Według badań Anny Józefowicz z 2022 roku, polscy nauczyciele uznali jednak książkę za średnio wartościową lekturę, krytykując wiele baśni jako „trudne do zrozumienia” dla dzieci i sugerując, że opracowanie jednej byłoby wystarczające z powodu podobieństw między nimi[12].
Lista baśni Andersena
edytujTytuły baśni (na pierwszym miejscu) według wydania w tłumaczeniu Stefanii Beylin i Jarosława Iwaszkiewicza:
Zobacz też
edytujUwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Czesław Miłosz, Historia literatury polskiej, Kraków: Wydawnictwo Znak, 1993, ISBN 83-7006-424-8. Por. Czesław Miłosz, Jarosław Iwaszkiewicz (1894–1980), [w:] Folder przedstawienia „Pod akacjami”, Teatr Rampa, 2013, s. 2 [dostęp 2020-05-27].
- ↑ Joanna Olech, Andersen nie tylko dla dzieci [online], Tygodnik Powszechny, 15 listopada 2006 [dostęp 2020-05-27].
- ↑ Anna Franaszek, Od Bieruta do Herlinga-Grudzińskiego: wykaz lektur szkolnych w Polsce w latach 1946 - 1999, Warszawa: Bibl. Narodowa, 2006, s. 10, ISBN 978-83-7009-542-0 [dostęp 2024-08-20].
- ↑ Karolina Jędrych, Lektury w programach dla szkoły podstawowej z lat 1949-1989, Katowice : Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2014, ISBN 978-83-226-2209-4 [dostęp 2024-08-14] (pol.).
- ↑ Alicja Ungeheuer-Gołąb, Literatura dla dzieci jako przestrzeń wczesnej edukacji w kontekście kanonu lektur, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, 39 (3), 2020, s. 173–186, DOI: 10.17951/lrp.2020.39.3.173-186, ISSN 0137-6136 [dostęp 2024-09-05] (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Dz.U. z 2007 r. nr 157, poz. 1100 ze sprostowaniem z 17 września Dz.U. z 2007 r. nr 171, poz. 1211
- ↑ Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Dz.U. z 2009 r. nr 4, poz. 17
- ↑ Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356).
- ↑ Nowa lista lektur dla klas 1, 2 i 3 (dla klas I-III) szkoły podstawowej - Lista lektur szkolnych 2017/2018 [online], web.archive.org, 31 sierpnia 2017 [dostęp 2024-08-03] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-31].
- ↑ Lista lektur szkolnych 2024/2025 – Lektury do szkoły podstawowej 2024/2025 i lektury do liceum 2024/2025 [online] [dostęp 2024-08-03] (pol.).
- ↑ Olimpia Gogolin, Eugeniusz Szymik, Książka w życiu dziecka w wieku wczesnoszkolnym, „Journal of Modern Science”, 34 (3), 30 września 2017, s. 29–45, ISSN 1734-2031 [dostęp 2024-09-03] (pol.).
- ↑ Anna Józefowicz, What about this change? – opinions of teachers of early school education about school reading, „Podstawy Edukacji”, 15, 2022, s. 285–305, DOI: 10.16926/pe.2022.15.19 [dostęp 2024-08-22].
Linki zewnętrzne
edytuj
- Utwory Hansa Christiana Andersena w serwisie Wolne Lektury
- baśnie H. C. Andersena w jęz. oryginału (po duńsku): Arkiv for Dansk Litteratur