Baranów (województwo lubelskie)
Baranów – osada w Polsce położona w Pradolinie Wieprza, w województwie lubelskim, w powiecie puławskim, w gminie Baranów[5][6]; dawniej miasto.
| osada | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
150 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
81 |
| Kod pocztowy |
24-105[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LPU |
| SIMC |
0378253[5] |
Położenie na mapie gminy Baranów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu puławskiego  | |
 51°33′27″N 22°08′06″E/51,557500 22,135000[1]
| |
| Strona internetowa | |
Osada jest sołectwem, siedzibę gminy Baranów[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 liczyła 1648 mieszkańców[8]. Położona jest w Małopolsce, w ziemi lubelskiej.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0378260 | Zagrody | osada |
Historia
edytuj
W 1503 król Aleksander Jagiellończyk nadaje wsie Laskowice i pobliską Czołnę, Mikołajowi Firlejowi „w dożywotnie posiadanie”. 18 marca 1544 roku na Sejmie Piotrkowskim król Zygmunt II August zezwala Piotrowi Firlejowi – synowi Mikołaja – na założenie miasta Baranowa na prawie magdeburskim, czego ten dokonuje listopada tegoż roku.
W 1553 miasto otrzymało przywileje targowe i jarmarczne i pełniło rolę ważnego lokalnego ośrodka handlowo-rzemieślniczego.
W drugiej połowie XVI wieku jako prywatne miasto szlacheckie położone było w powiecie lubelskim województwa lubelskiego[9].
Pierwszy kościół powstał w 1549 pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Jana Chrzciciela, a akt konsekracji został dokonany w 1612. Przy parafii założono wówczas szkółkę parafialną. W 1779 na miejscu starego powstał kościół murowany.
W XVII wieku do miasta napłynęła ludność żydowska, powstała wówczas synagoga oraz szkoła żydowska. W tym okresie miasto często padało ofiarą pożarów co przyczyniło się do marginalizacji miasta. Istniała tu w tym okresie drewniana synagoga, wzmiankowana w 1861 roku[10]. Pod koniec XIX wieku, gmina żydowska wybudowała nową synagogę. Budynek również był drewniany. Stara świątynia prawdopodobnie w tym czasie zaczęła funkcjonować jako bet midrasz[11]. Żydzi posiadali również własny cmentarz, pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1724 roku, zapewne istniał wcześniej[10].
W XIX wieku głównym rodzajem zajęć mieszczan pozostało rolnictwo oraz rzemiosło i handel. Uprawą roli zajmowała się około połowa mieszkańców. Poza tym ludność w Baranowie trudniła się rzemiosłem, głównie garncarstwem. W 1847 powstała szkoła elementarna.
W 1819 roku na 1020 mieszkańców Baranowa było 367 Żydów, w 1827 roku – 642 na 1445, w 1856 roku – 953 na 1799.
W 1827 miasto prywatne Królestwa Kongresowego położone było w powiecie kazimierskim, obwodzie lubelskim województwa lubelskiego[12]. W połowie wieku mimo nieznacznego wzrostu ludności miasto coraz bardziej podupadało ekonomicznie i gospodarczo, a w 1870 miasto zmieniono na osadę miejską[13]. Miejscowość była przejściowo siedzibą gminy Wola Czołnowska.
Po 1918 w Baranowie i okolicy rozwinęła się działalność ruchów ludowych i lewicowych m.in. ZMW Wici, w czerwcu 1930 Czesław Osiński utworzył w Baranowie komórkę Polskiej Partii Robotniczej. Po wybuchu II wojny światowej zwiększyła się aktywność lewicy, w czerwcu 1940 powstało koło Stowarzyszenia Przyjaciół ZSRR, w lipcu 1943 Czesław Osiński został sekretarzem Komitetu Dzielnicowego PPR w Dęblinie, co wiązało się z intensywnym działaniem PPR w terenie m.in. w Baranowie mieściła się placówka bojowa Gwardii Ludowej-Armii Ludowej nr 5 Twierdza. W marcu 1944 powstała zakonspirowana Gromadzka Rada Narodowa, która 1 maja 1944 po uprzednim rozbiciu posterunku policji przez Gwardię Ludową zorganizowała wiec. 26 lipca 1944 do wsi wkroczyły oddziały I Frontu Ukraińskiego wspierane przez I Armię Wojska Polskiego. We wsi powstał posterunek Milicji Obywatelskiej dowodzony przez Kazimierza Wojtasia z Batalionów Chłopskich, którego wkrótce zastąpił Stanisław Moskalik z PPR (zamordowany 19 grudnia 1944)[14].
Podczas okupacji hitlerowskiej wydany został zakaz zamieszkiwania przez Żydów centrum miejscowości. Do liczącej około 1070 osób społeczności żydowskiej, w 1940 roku dosiedlono kilkuset Żydów z Puław. 1 sierpnia 1941 roku Niemcy utworzyli otwartegetto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1500 Żydów. W połowie maja 1942 roku wszystkich Żydów z Baranowa hitlerowcy wywieźli do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Sobiborze[11][15].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Baranów. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa lubelskiego.
Produkty tradycyjne z Baranowa
edytujW miejscowości wyrabia się tradycyjne produkty wędliniarskie, m.in. baleron nadwieprzański, boczek nadwieprzański, kaszanka nadwieprzanka, kiełbasa nadwieprzańska, szynka nadwieprzańska czy polędwica nadwieprzańska[16][17][18][19][20].
Ludzie związani z Baranowem
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 2594
- ↑ Osada Baranów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-09-30], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-09-30].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 12 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Jednostki pomocnicze gminy Nałęczów. Urząd Gminy Nałęczów. [dostęp 2017-04-01].
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ a b Baranow, [w:] Shumel Spector, Geoffrey Wigoder (red.), Encyclopedia of Jewish Life Before and Durinfg the Holocaust, New York 2001, s. 88.
- ↑ a b Historia społeczności | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2021-10-30].
- ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 10.
- ↑ Historia Baranowa - Gmina Baranów [online], www.gminabaranow.pl [dostęp 2018-11-06] (pol.).
- ↑ „Warszawa Prawa Podmiejska 1942-1944, Z walk PPR, GL-AL”, praca zbiorowa redakcją Benona Dymka, Wyd. MON, Warszawa 1973, s. 23, 32, 40, 63, 64, 67, 103, 104, 110, 117, 227, 412, 414, 415, 419, 421, 422, 427, 433, 434, 436, 437, 438, 439, 440, 442, 450, 451, 454, 463, 465, 468, 470, 503, 508, 519, 520, 521, 624, 702, 705, 706, 707, 708, 709, 710, 711, 714, 716, 732, 751, 752, 755, 760, 762, 763, 765, 766, 769, 772, 774, 799, 811, 814, 818, 826, 831, 832, 844, 862, 863, 864, 867, 870, 871, 879, 881, 884, 865, 887
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 548.
- ↑ Produkty regionalne spółdzielni z Baranowa.
- ↑ Polędwica nadwieprzańska. tradycyjne.lubelskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-14)]..
- ↑ Baleron nadwieprzański. tradycyjne.lubelskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-14)]..
- ↑ Szynka nadwieprzańska. tradycyjne.lubelskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-14)]..
- ↑ Chleb żytni tradycyjny z Baranowa.
Linki zewnętrzne
edytuj- Baranów (1 i 2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 102.
- Baranów (5), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 81.
- Historia Żydów w Baranowie na portalu Wirtualny Sztetl
- Lubelskie produkty tradycyjne