Biała gwardia

Biała gwardia (ros. Белая гвардия) – powieść rosyjskiego pisarza Michaiła Bułhakowa napisana w latach 1922-1924. Fragmenty powieści zostały opublikowane w latach 1924-1925 w wychodzącym w Berlinie czasopiśmie „Nakanunie”. W 1925 dwie części Białej gwardii ukazały się w czasopiśmie „Rossija”, które następnie zostało zamknięte.

Biała gwardia

Белая гвардия

Autor	Michaił Bułhakow
Typ utworu	powieść
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Rosja
Język	rosyjski

Na motywach „Białej gwardii” Bułhakow napisał sztukę Dni Turbinów. W ZSRR wolno było ją grać tylko w Moskwie i tylko w jednym teatrze.

Treść

Akcja powieści rozgrywa się w Kijowie w grudniu 1918. Rodzina Turbinów żyje jeszcze wspomnieniami o matce – Annie Władimirownie, której pogrzeb niedawno się odbył. Na Ukrainie władzę sprawuje hetman Pawło Skoropadski, ale jego rządy opierają się na sile niemieckich wojsk stacjonujących jeszcze na tych terenach po zakończeniu I wojny światowej. Zaczyna się jednak powszechny chaos. Niemcy wycofują się, a pod miasto podchodzą oddziały Strzelców Siczowych Petlury. Na północy i wschodzie panują bolszewicy. Tylko nad Donem organizuje się „biała” armia gen. Denikina. Na wieść o upadku Skoropadskiego i wycofaniu się Niemców Siergiej Talberg, oficer hetmański, ucieka do Berlina. Jego żona Helena oraz jej bracia Nikołka i Aleksiej pozostają w Kijowie. 14 grudnia bracia postanawiają poprzeć hetmana i zaciągają się do jego armii. Nie wiedzą, że to już ostatnie godziny jego władzy. Wiedzą natomiast, że miasta trzeba bronić przed Petlurą. Wywiązuje się krótka i nierówna walka, w której hetmańskie oddziały ponoszą klęskę, nie wiedząc nawet, że wódz je opuścił i uciekł w przebraniu niemieckiego majora. Nikołka idąc za rozkazem dowódcy ucieka przed nadchodzącymi wojskami Dyrektoriatu i chroni się w domu. Również Aleksiej dociera do domu. Jest ranny. Wkrótce zapada również na tyfus. W domu Turbinów chroni się też kilku przyjaciół, którzy też pragną przeczekać nawałnicę historii. Po 47 dniach wojska Petlury muszą opuścić Kijów. Władzę przejmują bolszewicy.

Znaczenie

W książce bardzo plastycznie opisana jest bitwa o Kijów między oddziałami wiernymi hetmanowi a armią Petlury. Autor umiejętnie oddaje atmosferę niesamowitego zamętu panującego w wojsku Skoropadskiego, realistycznie opisuje ucieczkę hetmana oraz bardzo sugestywnie ukazuje zwykły ludzki lęk. Wiele miejsca poświęca analizie przeżyć i przemyśleń bohaterów. Często mamy do czynienia z retrospekcją. Ciekawa jest analiza wydarzeń towarzyszących budzeniu się świadomości narodowej na Ukrainie oraz ocena tego od strony przedstawicieli rosyjskiej inteligencji, którzy zamieszkują Kijów od pokoleń, a teraz czują się niechciani i wyobcowani.

Bohaterowie

• Turbinowie:
  • Aleksiej – lekarz, lat 28;
  • Helena – jego siostra, lat 24;
  • Nikołka – najmłodszy z rodzeństwa, lat 17 i pół;

• Wiktor Myszłajewski – przyjaciel domu, porucznik hetmański;
• Aniuta – dziewczyna wychowana w domu Turbinów;
• Łarion Surżański – kuzyn męża Heleny, uciekinier z Żytomierza;
• Wasyl Lisowicz („Wasylisa”) – sąsiad Turbinów.

Wydanie polskie

Pierwsze polskie tłumaczenie powieści ukazało się w Warszawie w latach dwudziestych XX wieku. Autorami polskiego przekładu powieści są Irena Lewandowska i Witold Dąbrowski. Tłumaczenie ukazało się nakładem PIW-u w Warszawie w 1972 (wznowione w 1974 r.). Kolejne wydania: Prószyński i S-ka, Warszawa 1998; Wydawnictwo Muza, Warszawa 2002, Współczesna literatura rosyjska „Polityka” 2011

Linki zewnętrzne

• Biała gwardia (wyd. 1972) w bibliotece Polona