Biwa (instrument muzyczny)
Biwa (jap. 琵琶) – japoński, cztero- lub pięciostrunowy instrument muzyczny, rodzaj lutni[1][2] o płaskiej tylnej ściance pudła rezonansowego.
Wstęp
edytujInstrument ten dotarł do Japonii z Chin wraz z buddyzmem w VII wieku, dokąd z kolei przybył, m.in. Szlakiem Jedwabnym z Persji i Indii. Przyjmuje się, że biwa jest japońską następczynią arabskiej lutni ud, perskiej barbat i chińskiej pipa. Istnieje kilka rodzajów biwa, z których każdy wyróżnia się dźwiękiem i użyciem[3].
Płaskie pudło rezonansowe tej lutni jest w kształcie gruszki. Gra się na niej poprzez szarpanie drewnianym plektronem (bachi)[1] czterech lub pięciu strun wykonanych ze skręconego jedwabiu, rozciągniętych na czterech lub więcej progach umieszczonych na szyjce. Biwa jest używana do akompaniamentu pieśni klasycznych, eposów historycznych i recytacji buddyjskich sutr. Obok koto i shamisenu najpopularniejszy instrument strunowy w Japonii[3].
Historia
edytujBiwa po raz pierwszy dotarła do Japonii w VII i VIII wieku jako jeden z instrumentów zespołu muzyki dworskiej gagaku w czysto instrumentalnej roli, którą można słyszeć również dziś. Od około X wieku poczęła także służyć jako dodatek do śpiewu. W okresie Heian (794–1185) instrumentem tym posługiwali się nie tylko profesjonalni muzycy dworscy, ale także dworzanie i arystokraci. Obok m.in. kaligrafii, sztuki epistolograficznej, układania poezji, wykwintnej konwersacji, muzyka była jednym z elementów wyrafinowanej kultury dworskiej i odczuwania mono-no-aware, „patosu rzeczy”, „wrażliwości na piękno”. Słynna powieść-kronika tego okresu, Genji monogatari, wspomina o muzyce – w tym wykonywanej przy pomocy biwa – prawie w każdym rozdziale[4][1].
Kapłani buddyjscy uważali biwy za idealny dodatek do rytualnego intonowania sutr. Z kolei grupa niewidomych mnichów (mōsō, biwa-hōshi)[a] wiejskich na Kiusiu przyjęła ten instrument do stosowania w swoich rytuałach egzorcyzmów, a kapłani wysokiej rangi w stołecznym Kioto używali biwa w rytuale wiążącym się z grą na lutni wina indyjskiej bogini wiedzy, muzyki i sztuki, Saraswati (jap. Benzaiten)[5].
Biwa rozkwitła w pierwszej połowie okresu Kamakura (1185–1333). Wędrowni mnisi, balladyści śpiewali o czynach pełnych chwały i tragediach wojowników, którzy walczyli w wojnie Gempei pod koniec XII wieku. Ich narracje przekształciły się w epos rycerski gatunku gunki-monogatari, pt.: Heike monogatari, a ich styl gry jest nadal obecny jako heike-biwa. Taka też jest nazwa samego instrumentu[5].
Biwa pozostawała popularna jako akompaniament narracji (katarimono-ongaku czyli „muzyka mówiona” lub „muzyka narracyjna”, praktyka polegająca na towarzyszeniu ustnemu opowiadaniu muzyką biwa) i pieśni przez cały okres Edo (1600–1868). Doprowadziło to do rozwoju wielu stylów muzycznych, a także zmian w kształcie i budowie instrumentu, takich jak: nishiki-biwa, satsuma-biwa i chikuzen-biwa. W wyniku otwarcia Japonii na świat i modernizacji w stylu zachodnim w okresie Meiji (1868–1912) biwa została zaniedbana. Dopiero po II wojnie światowej, dzięki muzykom dążącym do zachowania tradycyjnej japońskiej muzyki, wykorzystanie tego instrumentu znacznie się ożywiło[5][6].
Jednym z głównych innowatorów biwa w XX wieku była Kinshi Tsuruta (1911–1995). Zmieniła ona w nishiki-biwa – która jest pięciostrunową wersją satsuma-biwa, wywodzącą się z kolei z wcześniejszego mōsō-biwa – kształt progów, aby umożliwić lepszą kontrolę tonu, a tym samym większą precyzję gry na innych instrumentach. Tsuruta była również znana z oszałamiających wykonań współczesnych dzieł. Przykładem jest premiera przełomowego utworu Tōru Takemitsu (1930–1996) na orkiestrę, shakuhachi i biwa pt.: „November Steps” w 1964 roku z Katsuya Yokoyamą (1934–2010)[5].
Typy instrumentu
edytuj-
gaku-biwa, chikuzen-biwa, heike-biwa, mōsō-biwa, satsuma-biwa
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Biwa-hōshi → „kapłani lutni”, wędrowni wykonawcy, którzy zarabiali recytowaniem literatury przy akompaniamencie biwa. Często niewidomi, mieli ogolone głowy i szaty mnichów buddyjskich.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Limited, 1991, s. 66, 83, 1129. ISBN 4-7674-2015-6.
- ↑ 新明解国語辞典. Tokyo: Seibido Shuppan, 2018, s. 1298. ISBN 978-4-385-13107-8.
- ↑ a b A Guide to 12 Traditional Japanese Instruments. WOW! JAPAN. [dostęp 2020-06-09]. (ang.).
- ↑ Jolanta Tubielewicz: Historia Japonii. Wrocław: Wydawnictwo Ossolińskich, 1984, s. 142-147. ISBN 83-04-01486-6.
- ↑ a b c d Christopher Y. Blasdel: The rich legacy of the biwa. Japan Times, 2001. [dostęp 2020-06-07]. (ang.).
- ↑ Dive into musical storytelling with the Biwa, the instrument of the gods. Deeper Japan, 2019. [dostęp 2020-06-09]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj
