Broń obuchowa

Broń obuchowa – ogólna nazwa każdego typu broni białej przeznaczonej do zadawania ciosów lub cięć miażdżonych. Zazwyczaj ma postać metalowego żeleźca lub głowicy na drewnianym trzonie lub krótkim drzewcu.

Historia

Broń obuchowa jest uważana za najstarszy rodzaj broni używanej przez człowieka. Pierwszymi jej egzemplarzami był kamień – pięściak (będący jednocześnie bronią miotaną) oraz prymitywna maczuga – kawał drewna lub duża kość. W neolicie pojawiła się maczuga nabijana krzemieniami oraz kamienne topory i młoty. Kolejne udoskonalenia broni obuchowej związane są z odkryciem obróbki metali: powstają brązowe a następnie żelazne topory i buławy, maczugi nabijane metalowymi ćwiekami. W tym okresie pojawiła się broń sieczna, jednak prostsza w budowie i znacznie tańsza broń obuchowa pozostała najpopularniejszym rodzajem broni białej w starożytności.

W średniowiecznej Europie nastąpił prawdziwy rozkwit broni obuchowej ze względu na jej dużą skuteczność. Używane były przybyłe ze Wschodu buzdygany i buławy, pochodzące od maczug wekiery oraz wywodzące się z narzędzi użytkowych cepy bojowe i młoty bojowe. Główną zaletą tego typu broni był fakt, że miękkie pancerze (kolczugi, brygantyny, karaceny i inne) stanowiły słabą osłonę przeciwko miażdżącym ciosom. Skuteczniejsze okazały się dopiero późnośredniowieczne, sztywne zbroje płytowe, co zaowocowało z kolei wzmożonym rozwojem broni obuchowo-siecznej. Powstały najróżniejsze odmiany toporów oraz ich pochodne: czekany i nadziaki.

Od XV-XVI wieku broń obuchowa zaczęła zanikać. Rozpowszechnienie broni palnej spowodowało stopniowe wycofywanie z użytku zbroi, przez co broń obuchowa stała się niepotrzebna, a do tego bardzo nieporęczna w starciu z lżejszą bronią białą, taką jak rapier czy szpada. Broń miażdżąca przestała mieć znaczenie wojskowe z końcem średniowiecza, choć nadal używana jako broń chłopska podczas powstań do XVIII a nawet XIX wieku. Niektóre rodzaje broni obuchowej (buława, buzdygan) przekształciły się w oznaki władzy wojskowej (zob. piernacz). Nieco dłużej służyła w wojsku broń obuchowo-sieczna. Topory (mniejsze i lżejsze niż te średniowieczne) były na wyposażeniu armii europejskich do XVII-XVIII wieku ze względu na swą uniwersalność: możliwość stosowania nie tylko jako broń ale i jako narzędzie przy pracach saperskich.

W dzisiejszych czasach, mimo całkowitego wycofania broni obuchowej z zastosowań militarnych, niektóre jej odmiany (np. pałka policyjna, pałka teleskopowa, tonfa, nunchaku, kastet itp.) nadal stosowane są do walki.

Zobacz też

Bibliografia

PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9