Brzostowica Wielka (gmina)

Brzostowica Wielka
	gmina wiejska
	1921–1939
	; Ratusz brzostowicki
Państwo	Polska
Województwo	(1919–1920: okręg wileński); (1920–1921: okręg nowogródzki); 1921–1939: białostockie
Powiat	grodzieński
Siedziba	Brzostowica Wielka
Populacja (1921); • liczba ludności	; 4275
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba miejscowości	43
	Położenie na mapie Polski w 1939 Brzostowica Wielka
	53°10′48,0000″N 24°01′12,0000″E/53,180000 24,020000

Brzostowica Wielka (1919 alt. Brzostowice Wielkie) – dawna gmina wiejska istniejąca do 1939 roku w województwie białostockim w Polsce (obecnie na Białorusi). Siedzibą gminy była Brzostowica Wielka^[2].

Historia

W okresie międzywojennym gmina Brzostowica Wielka należała do powiatu grodzieńskiego w województwie białostockim II RP^[2]. 16 października 1933 gminę Brzostowica Wielka podzielono na 20 gromad: Bergele, Bobrowniki, Brzostowica Wielka I (część chrześcijańska), Brzostowica Wielka II (część żydowska), Brzostowica os., Brzostowica st. kol., Brzostowiczany, Chmielisko, Ciecierówka, Ejminowce, Jaryłówka, Karpowce, Kaszyńce, Lepiosy, Leśniewicze, Parfimowce, Pluskałowce, Starzyńce, Szelepki i Żebry^[3].

W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 r. gmina znalazła się pod okupacją sowiecką. W pierwszych dniach po wkroczeniu wojsk sowieckich na terytorium Polski, na terenie gminy miało miejsce szczególne nasilenie mordów i grabieży. Ich ofiarami padała zazwyczaj napływowa ludność polska (zamożniejsi mieszkańcy, urzędnicy, policjanci i żołnierze Wojska Polskiego), sprawcami natomiast były zbrojne grupy skomunizowanych chłopów i kryminalistów, działające z inspiracji ZSRR (zazwyczaj Białorusini i Żydzi)^[4].

2 listopada został włączony do Białoruskiej SRR. 4 grudnia 1939 r. włączony do nowo utworzonego obwodu białostockiego. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. 22 lipca 1941 r. włączony w skład okręgu białostockiego III Rzeszy. W 1944 roku ponownie zajęty przez wojska sowieckie i włączony do obwodu grodzieńskiego Białoruskiej SRR, oprócz południowego skrawka (Jaryłówka i Bobrowniki), który przypadł Polsce Ludowej. Bobrowniki włączono do gminy Gródek a Jaryłówkę do gminy Krynki.

Demografia

Według tezy Alfonsa Krysińskiego i Wiktora Ormickiego, terytorium gminy wchodziło w skład tzw. zwartego obszaru białorusko-polskiego, to znaczy prawosławna ludność białoruska zamieszkiwała głównie tereny wiejskie, natomiast w miastach i większych miejscowościach, gdzie napływała elita urzędnicza i wojsko, dominowała polska ludność rzymskokatolicka^[5].

Według spisu powszechnego z 1921 roku, gminę zamieszkiwało 4275 osób, w tym 2019 (47%) Białorusinów, 1516 (35%) Polaków, 739 (17%) Żydów i 1 Anglik. Większość mieszkańców gminy wyznawała prawosławie (61% – 2626 osób), pozostali to kolejno: wyznawcy katolicyzmu łacińskiego 879 osób (20% – 879 osób) i judaizmu (18% – 769 osób)^[6].

Przypisy

↑ Od 1921 jednostka administracyjna utworzonego w 1919 polskiego woj. białostockiego; w czasie II wojny światowej poza administracją polską; po II wojnie światowej poza granicami Polski.
↑ ^a ^b Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933.
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 51
↑ Marek Wierzbicki: Mordy i grabieże po 17 września 1939 roku. W: Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 99, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.
↑ Marek Wierzbicki: Stosunki polsko-białoruskie przed wrześniem 1939. W: Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 25–43, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 32. [dostęp 2011-04-04].

[1] Od 1921 jednostka administracyjna utworzonego w 1919 polskiego woj. białostockiego; w czasie II wojny światowej poza administracją polską; po II wojnie światowej poza granicami Polski.

[gus-2] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933.

[3] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 51

[wierzbicki-4] Marek Wierzbicki: Mordy i grabieże po 17 września 1939 roku. W: Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 99, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.

[wierzbicki1-5] Marek Wierzbicki: Stosunki polsko-białoruskie przed wrześniem 1939. W: Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 25–43, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.

[spis-6] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 32. [dostęp 2011-04-04].

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]