Bukowno
Bukowno (do 1962 Bukowno-Osiedle[3]) – miasto i gmina miejska w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim.
| miasto i gmina | |||||
 Centrum Miasta | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Prawa miejskie |
1962 | ||||
| Burmistrz |
Marcin Cockiewicz | ||||
| Powierzchnia |
64,5[1] km² | ||||
| Populacja (30.06.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
32 | ||||
| Kod pocztowy |
32-332 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
KOL | ||||
Położenie na mapie powiatu olkuskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||
 50°16′05″N 19°27′47″E/50,268056 19,463056
| |||||
| TERC (TERYT) |
1212011 | ||||
| SIMC |
0938404 | ||||
Urząd miejski ul. Kolejowa 1632-332 Bukowno | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie proszowickim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku[4]. Do 1975 r. miasto administracyjnie należało do województwa krakowskiego, a w latach 1975–1998 do katowickiego. W latach 1973–1976 miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Bukowno.
Bukowno administracyjnie położone jest w zachodniej części województwa małopolskiego, między Krakowem a Katowicami, w jednakowej odległości (około 40 km) od obu miast. Bukowno należy do Jaworznicko-Chrzanowskiego Okręgu Przemysłowego.
Według danych GUS z 30 czerwca 2024 r. miasto miało 9 362 mieszkańców[2].
Dane ogólne
edytuj
Miasto położone na granicy Wyżyn: Śląskiej i Krakowsko-Częstochowskiej, nad rzekami Biała Przemsza[5], Sztołą i Babą oraz Warwas, wśród lasów liściasto-iglastych. Znajdują się w nim Zakłady Górniczo-Hutnicze cynku i ołowiu Bolesław.
Bukowno jako wieś było znane w XV wieku. Prawa miejskie uzyskało w 1962 roku.
W mieście znajduje się baza sportowo-rekreacyjna z halą sportową i stadionem (Stadion MOSiR Bukowno).
W południowo-wschodniej części miasta (Bukowno Przeń) znajduje się powstały przed 1939 sztucznie zarybiony zalew "Leśny Dwór"[6].
Według danych z roku 2006 Bukowno miało obszar 63,42 km², w tym:
- użytki rolne: 16%
- użytki leśne: 73%
Miasto stanowi 10,19% powierzchni powiatu.
Transport
edytuj
Przez miasto przebiegają dwutorowa linia kolejowa PKP Katowice – Sosnowiec – Olkusz – Kielce, ze stacją osobowo-towarową Bukowno i przystankiem Bukowno Przymiarki. Miasto to jest węzłem kolejowym. W Bukownie funkcjonuje również Linia Hutnicza Szerokotorowa, z mijanką w zachodniej części miasta. Na terenie gminy Bukowno jest 60,2 km dróg, w tym 27,2 km dróg wojewódzkich (zarządzanych przez Wojewódzką Dyrekcję Dróg Miejskich w Katowicach) i 33 km dróg lokalnych miejskich (zarządzanych przez Urząd Miasta).
Na północ od Bukowna, w odległości 5 km przebiega droga krajowa nr 94.
Historia
edytuj
Obszar gdzie obecnie leży Bukowno, leżący przy pograniczu z Krakowem stanowił od dawna ważny rejon gospodarczy. Od średniowiecza Starczynów należał do dóbr olkuskich, natomiast Stare Bukowno (pierwsza wzmianka w 1402 r.) do 1790 r. było własnością biskupów krakowskich i należało do klucza sławkowskiego. W 1795 r. obszar Bukowna dostał się pod zabór austriacki. Po Kongresie wiedeńskim został oddzielony od Krakowa wchodząc w granice ziemi olkuskiej w Królestwie Polskim (1815). W latach późniejszych rozpoczął się proces rozluźniania związków z Krakowem na rzecz powstającego Zagłębia Dąbrowskiego. Choć w latach 1945–1975 Bukowno przynależało administracyjnie do woj. krakowskiego to silny rozwój sieci komunikacyjnej i więzi społecznych wpłynął na pogłębienie wpływów GOP-u, co zostało utrwalone w 1975 r. administracyjną przynależnością do województwa katowickiego. W 1999 r. miasto weszło jednak w skład nowo utworzonego powiatu olkuskiego i podporządkowane tym samym zostało władzy wojewódzkiej w Krakowie.
| Data | Wydarzenie |
|---|---|
| 1402 | Wzmianka o Starczynowie (obecnie część Bukowna). |
| 1470 | Pierwsze wzmianki o wsi Bukowno (dobra biskupów krakowskich) |
| XVI w. | Wydobycie rud ołowiu. |
| 1555 | Żupnik z Olkusza Jost Ludwik Decjusz zbudował huty ołowiu. |
| XVIII w. | Otwarcie huty. |
| 1790 | Osada przechodzi na własność skarbu Polski. |
| 1795 | Bukowno w zaborze austriackim. |
| 1809 | Bukowno w Księstwie Warszawskim. |
| 1815 | Bukowno w Królestwie Polskim. |
| 1816 | W województwie krakowskim, obwód olkuski. |
| 1837 | W guberni krakowskiej, powiat olkuski. |
| 1841 | W guberni kieleckiej, powiat olkuski. |
| 1845 | W guberni radomskiej, powiat olkuski. |
| 1867 | W guberni kieleckiej, powiat olkuski. |
| XIX w. | Ośrodek górnictwa cynku i ołowiu, działały kopalnie „Ulisses”. „Leonidas” i „Jerzy”. |
| 1885 | budowa Kolei Iwangorodzko-Dąbrowskiej. |
| 1919 | W województwie kieleckim, powiat olkuski. |
| 1945 | W województwie krakowskim, powiat olkuski. |
| 1950–1953 | Rozwój miejscowości, związany z otwarciem zakładów górniczo-hutniczych „Bolesław”. |
| 1958 | Utworzenie osiedla o nazwie Bukowno-Osiedle z obszarów wsi Starczynów, Bór Biskupi i Podlesie[7] |
| 1962 | Nadanie Bukownie-Osiedlu praw miejskich i zmiana nazwy na Bukowno[8] |
| 1975 | W województwie katowickim. |
| 1991 | 5 kwietnia – włączenie do miasta sołectw: Stare Bukowno z Przymiarkami (140,82 ha) i Wodąca (181,41 ha). |
| 1999 | W województwie małopolskim, powiat olkuski. |
Demografia
edytujLudność według płci
edytuj(Stan na 31 grudnia każdego roku[9])
| Rok | 1995 | 1998 | 2003 | 2008 | 2013 | 2018 | 2023 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba ludności | 10 577 | 10 521 | 10 840 | 10 574 | 10 411 | 10 197 | 9 467 |
| Liczba mężczyzn | 5 154 | 5 106 | 5 217 | 5 083 | 5 023 | 4 885 | 4 522 |
| Liczba kobiet | 5 423 | 5 415 | 5 623 | 5 491 | 5 388 | 5 312 | 4 945 |
Piramida wieku
edytuj(Stan na 31 grudnia 2023 roku[10])
Wspólnoty wyznaniowe
edytuj
Przy ulicy Kolejowej znajduje się kościół św. Barbary, wybudowany w roku 1870 obok nieistniejącego już szybu kopalni rudy cynku i ołowiu. W latach pięćdziesiątych XX wieku w konstrukcji zaczęły pojawiać się pęknięcia, spowodowane prowadzoną tuż pod kościółkiem działalność górniczą. W latach osiemdziesiątych XX wieku budowlę zdesakralizowano i przeznaczono do rozbiórki, której nie przeprowadzono[14].
- Kościół polskokatolicki:
- Kościół Wolnych Chrześcijan:
- zbór w Bukownie (ul. Sławkowska 132)[16]
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Bukowno-Południe[17]
- zbór Bukowno-Północ (Sala Królestwa Krążek 2)[17][18].
Szkoła
edytujW Bukownie znajduje się:
- Zespół Szkół nr 1 im. 1000-lecia Państwa Polskiego
- Zespół Szkół nr 2 im. Wł. St. Reymonta
Sport
edytujW mieście działa klub sportowy Bolesław Bukowno[19] oraz od 2012 roku Ludowy Zespół Sportowy Stare Bukowno, który kontynuuje tradycję KS Bukowianka Bukowno[20].
Sąsiednie gminy
edytujMiasta partnerskie
edytujMiasta partnerskie Bukowna[21]:
Ludzie związani z Bukownem
edytujZnanymi mieszkańcami Bukowna są m.in.:
- Stanisław Pierzynka – działacz Ruchu robotniczego, wiceminister hutnictwa.
- Antoni Norman – duchowny polskokatolicki, od 2011 administrator diecezji krakowsko-częstochowskiej Kościoła Polskokatolickiego w RP.
- Marek Wierzbicki – piłkarz występujący na pozycji obrońcy.
- Edyta Krzemień – aktorka teatralno-musicalowa związana z Teatrem Muzycznym Roma.
- Alan Czerwiński – piłkarz grający na pozycji obrońcy.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
- ↑ a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r. (stan w dniu 30.06) [online], Główny Urząd Statystyczny, 15 października 2024 [dostęp 2024-10-28] (pol.).
- ↑ Dz.U. 1957 nr 59, poz. 317.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
- ↑ Strona główna [online], umbukowno.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
- ↑ Paweł Mocny: Bukowno. Ekolodzy ostrzegają: zalew Leśny Dwór może lada moment zniknąć! Czy dojdzie do kolejnej katastrofy ekologicznej?. 2022-08-15. [dostęp 2022-09-25].
- ↑ Dz.U. 1957 nr 59 poz. 317
- ↑ Dz.U. z 1962 r. Nr 41, poz. 188
- ↑ Ludność w gminach bez miast na prawach powiatu i w miastach na prawach powiatu wg płci [online], Główny Urząd Statystyczny - Bank Danych Lokalnych [dostęp 2024-10-23] (pol.).
- ↑ Ludność wg grup wieku i płci [online], Główny Urząd Statystyczny - Bank Danych Lokalnych [dostęp 2024-10-23] (pol.).
- ↑ Bukowno, parafia p.w. św. Andrzeja Boboli [online], diecezja.sosnowiec.pl [dostęp 2024-02-20].
- ↑ Bukowno Stare, parafia p.w. św. Jana Chrzciciela [online], diecezja.sosnowiec.pl [dostęp 2024-02-20].
- ↑ Bukowno-Bór Biskupi, parafia p.w. NMP Wspomożycielki Wiernych [online], diecezja.sosnowiec.pl [dostęp 2024-02-20].
- ↑ Ten kościół opuszczony - został zdesakralizowany. Stoi w Zagłębiu Dąbrowskim!
- ↑ Diecezja krakowsko-częstochowska [online], polskokatolicki.pl [dostęp 2024-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2023-08-11].
- ↑ Kontakt [online], bukowno.kwch.org [dostęp 2024-02-20].
- ↑ a b Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-24].
- ↑ Świadkowie Jehowy w Olkuszu i Bukownie wznawiają publiczną działalność [online], przeglad.olkuski.pl, 27 czerwca 2022.
- ↑ Miejski Górniczo-Hutniczy Klub Sportowy Bolesław Bukowno. 90minut.pl. [dostęp 2019-04-08].
- ↑ Ludowy Zespół Sportowy Stare Bukowno. 90minut.pl. [dostęp 2020-01-05].
- ↑ BUKOWNO - Urząd Miejski [online], www.umbukowno.pl [dostęp 2021-08-19].
- ↑ Porozumienie o współpracy partnerskiej pomiędzy Gminą Ustka a Miastem Bukowno. umbukowno.pl. [dostęp 2020-01-05].
Linki zewnętrzne
edytuj- Bukowno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 272.
- Bukówno (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 471.
- Starczynów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 232.