Casus belli
Casus belli (łac. casus ‘sprawa, przypadek, traf’ od cadere ‘(wy)padać, zdarzać się’; belli dopełniacz od bellum ‘wojna’)[1] – powód lub pretekst do rozpoczęcia działań wojennych[2].
Casus belli to łacińskie wyrażenie pochodzące z teorii prawa międzynarodowego. Formalnie wyrażenie to (które przetłumaczyć można jako „ryzyko wojny” lub „okazja do wojny”) jest częścią formalnej deklaracji wojny przez państwo, które wymienia: żale i pretensje, jakie państwo ma lub może mieć w stosunku do innego państwa, intencje, jakie nim kierują, by rozpocząć wojnę, a także działania, jakie mogą zostać podjęte, by zapobiec konfliktowi lub przywrócić pokój. Deklaracja taka stara się spełnić kryteria ius ad bellum, „sprawiedliwej przyczyny”, „deklaracji publicznej” i ultima ratio („ostatecznego argumentu”)[3]. Formalne deklaracje wojny są obecnie niezwykle rzadkie, a casus belli oznacza zwykle powody danego państwa do wypowiedzenia wojny, bez odnoszenia się do jakichkolwiek dokumentów czy propozycji jego zapobieżenia, czasem nawet bez wskazywania, czy owe powody są sprawiedliwe.
Przykłady z roku 1914:
- 28 lipca wypowiedzenie wojny Serbii przez Austro-Węgry było uzasadniane spełnieniem tylko części warunków postawionego jej ultimatum[4]
- 1 sierpnia wypowiedzenie wojny Rosji przez Cesarstwo Niemieckie było odpowiedzią na carski ukaz mobilizacyjny[5]
- 3 sierpnia pretekstem do wypowiedzenia wojny Francji przez Cesarstwo Niemieckie było rzekome zbombardowanie linii kolejowej Karlsruhe–Norymberga przez lotnictwo francuskie[6]
- 4 sierpnia przystąpienie Wielkiej Brytanii do wojny przeciw Niemcom motywowane było pogwałceniem neutralności Belgii przez armię niemiecką, która dnia poprzedniego rozpoczęła przemarsz przez belgijskie terytorium by zaatakować Francję[7][8]
Przykłady incydentów grożących wojną, które zażegnano:
- Incydent Trent w 1861 między USA i Wielką Brytanią
- Incydent na Dogger Bank w 1904 między Rosją i Wielką Brytanią
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Władysław Kopaliński: casus; casus pascudeus; casus foederis; casus belli. [w:] Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [on-line]. slownik-online.pl. [dostęp 2018-11-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-02)].
- ↑ casus belli, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-03-11].
- ↑ III Konwencja Haska z 1907 dotycząca rozpoczęcia kroków nieprzyjacielskich głosi, że strony jej uznają, iż kroki wojenne między nimi nie powinny się rozpoczynać bez uprzedniego i niedwuznacznego zawiadomienia, które będzie mieć formę bądź umotywowanego wypowiedzenia wojny, bądź formę ultimatum z warunkowym wypowiedzeniem wojny (art. 1) a stan wojny powinien być mocarstwom neutralnym bez zwłoki zakomunikowany (art. 2).
- ↑ The Austro-Hungarian Declaration of War on Serbia, 28 July 1914.
- ↑ Germany’s Declaration of War with Russia, 1 August 1914.
- ↑ Germany’s Declaration of War with France, 3 August 1914. Sojusz francusko-rosyjski z 1892 zobowiązywał każdą ze stron do zaatakowania Niemiec w razie ich ataku na którąś ze stron.
- ↑ Great Britain and the European Crisis. 1914. s. 76. [dostęp 2019-03-05]. (ang.).
- ↑ The British Declaration of War, 4 August 1914.
Bibliografia
edytuj- PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9.