Chiwa

miasto w Uzbekistanie

Chiwa (uzb. Xiva) – miasto nad rzeką Amu-darią w wilajecie chorezmijskim Uzbekistanu w Azji Środkowej, ok. 51 tys. mieszkańców (2004) i ok. 90 tys. w 2017 roku. Położone jest 35 km od stolicy regionu Urgenchu i ledwo 5 km od granicy z Turkmenistanem[1].

Chiwa
Ilustracja
Brama Ojca – charakterystyczny widok
Państwo

 Uzbekistan

Populacja (2004)
• liczba ludności


51 200

Położenie na mapie Uzbekistanu
Mapa konturowa Uzbekistanu, po lewej znajduje się punkt z opisem „Chiwa”
Ziemia41°23′N 60°22′E/41,383333 60,366667
Strona internetowa

Chiwa była jednym z głównych ośrodków handlowych w VI-VII w. w regionie Azji Środkowej. W XVI w. miasto zostało stolicą Chanatu Chiwańskiego, a od 1873 znajdowało się pod władzą Rosji.

Astronom, historyk i erudyta, Biruni (973–1048 n.e.) urodził się w Chiwie lub w pobliskim mieście Beruniy. Miasto jest dawną stolicą Chorezmu, Chanatu Chiwy i Chorezmijskiej Ludowej Republiki Radzieckiej[2]. Pierwsze pisane wzmianki o mieście pojawiają się w dziesięciowiecznych relacjach muzułmańskich podróżników. W tamtych czasach mieszkała tu ludność powiązana z Persami, zdominowana w X wieku przez ludy tureckojęzyczne. Uważa się, że z tego okresu pochodzą fundamenty murów obronnych otaczających Chiwę[3]. Ze względu dużą koncentrację historycznych budowli na niewielkim obszarze Chiwę często określa się mianem miasta-muzeum[4]. Chiwa, obok Samarkandy czy Buchary, była traktowana jako miasto będące jednym z głównych muzułmańskich ośrodków religijnych regionu Azji Środkowej[5].

Legenda

edytuj

Według legendy, miasto zostało założone przez jednego z synów NoegoSema, który po potopie miał obudzić się na pustyni, po otrzymaniu wizji we śnie, w której to pochodnie wyznaczały granice przyszłego miasta. Syn Noego miał także odkryć studnię, którą do dziś można oglądać w północno-zachodniej części starego miasta – Iczan Kala[6].

Historia

edytuj

Według danych archeologicznych miasto zostało założone około 1500 lat temu[7]. Było podbijane kolejno przez Arabów (712), Seldżuków (1043), Czyngis-chana (1221) i Timura (1388); od XVI w. do 1920 stolica chanatu chiwańskiego.

W 1511 roku uzbeccy koczownicy założyli Chanat Chiwy. Władcami państwa byli chanowie, jednak tylko formalnie, faktyczna władza była w rękach miejscowej arystokracji. Kraj był też zdecentralizowany, składał się z rozdrobnionych państw[8]. W XVI wieku chanat chiwański prowadził liczne wojny z Chanatem Buchary. Samo miasto miało drugorzędne znaczenie, aż do momentu przeniesienia do Chiwy stolicy państwa[6].

W 1740 roku miasto zostało podbite przez perskiego władcę Nader Szaha i przez to podupadło. Chiwa została odbudowana po zjednoczeniu chanatu (XVIII / XIX w.). W XIX wieku miasto było jednym z ważniejszych ośrodków handlowo-rzemieślniczych Azji Środkowej. W roku 1873 zdobyta przez Rosję (chan uznał jej zwierzchnictwo)[2].

Zabytki

edytuj
Osobny artykuł: Iczan Kala.

W mieście znajduje się wiele przykładów architektury muzułmańskiej, charakterystycznej dla regionu Azji Środkowej, o dużej wartości architektonicznej i kulturowej. W Chiwie można zobaczyć 8 meczetów, 14 minaretów, 31 medres, 12 mauzoleów i 6 pałaców królewskich[9].

Stare miasto Chiwy znane jest pod nazwą Iczan Kala, dla odróżnienia od Diszan Kala, nowego miasta powstałego w XX wieku wokół murów wewnętrznej części Chiwy. Iczan Kala w Chiwie było pierwszym miejscem w Uzbekistanie, które zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa w 1991 roku. Do najważniejszych zabytków miasta należą: XVII-wieczne mury obronne, cytadela Kunja Ark (XVII-XIX w.), mauzoleum Pahlawona Mahmuda, meczet Dżuma (XVIII w.), medresy z minaretami: Allakuli-chan, Amin-chan, pałac chana Tasz Chauli (18301838).

Minaret Islam-Khoja wyróżnia się ponad inne budynki w mieście. Ma 45 metrów wysokości, jest koloru niebiesko-białego, a także jest punktem orientacyjnym dla mieszkańców. Innymi ciekawym architektonicznie minaretem jest Kalta Minor, jednak jego budowę zatrzymano na 26 metrach wysokości. Największą medresą w mieście jest Amin-chan, przyozdobiony w ornamenty roślinne, arabeski[10].

 
 

Przypisy

edytuj
  1. Co zobaczyć w Chiwie? Wizyta w uzbeckiej oazie [WIDEO] [online], Masa Perłowa #podróże, 23 lipca 2019 [dostęp 2022-01-21] (pol.).
  2. a b Chiwa, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-02-16].
  3. Daleko niedaleko » Herbata z widokiem na niedokończony minaret [online], www.dalekoniedaleko.pl [dostęp 2022-02-16] (pol.).
  4. Uzbekistan – Chiwa – [online], Egzotyczne podróże wczasy i wycieczki [dostęp 2022-02-16] (ang.).
  5. P. Jessa, Wojownicy i mistycy. Dzieje i specyfika islamizacji Azji Środkowej, „Nowa Polityka Wschodnia” 2011, nr 1, s. 191.
  6. a b Khiva, Uzbekistan: Traditional and Historical Architecture, [w:] orientalarchitecture.com [online], Asian Architecture [dostęp 2022-02-16] (ang.).
  7. В. А. Булатова, И. И. Ноткин, Архитектурные памятники Хивы. (Путеводитель), Ташкент, 1972; Хива. (Архитектура. Фотоальбом), Л., 1973; Г. Пугаченкова, Термез, Шахрисябз, Хива (М„ 1976).
  8. A. Wierzbicki, P. Załęski, Trybalizm a władza w Azji Centralnej, Pułtusk 2008, s. 148.
  9. Рассказы об осуществлении мечты [online], www.mofcom.gov.cn [dostęp 2022-02-16].
  10. Хива – город-музей под открытым небом | Город Узбекистана [online], www.manzaratourism.com [dostęp 2022-02-16].
  NODES
Intern 2
mac 1
os 22