Christian Rakowski

Christian Gieorgijewicz Rakowski, właśc. Krystjo Georgiew Stanczew, bułg. Кръстьо Георгиев Станчев, pseud. Christew, Іnsarow (ur. 26 sierpnia 1873 w Kotle, zm. 11 września 1941 pod Orłem) – radziecki działacz komunistyczny pochodzenia bułgarskiego, trockista, przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych marionetkowej Ukraińskiej SRR (1919–1923).

Christian Rakowski

Кръстьо Георгиев Станчев

Data i miejsce urodzenia	26 sierpnia 1873 Koteł, Bułgaria
Data i miejsce śmierci	11 września 1941 pod Orłem, RFSRR, ZSRR
Przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych USRR
Okres	od 1919 do 1923
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia (bolszewików) Ukrainy, Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)
Poprzednik	brak
Następca	Włas Czubar

Gieorgij Cziczerin i Christian Rakowski. Ambasada ZSRR w Paryżu

Życiorys

Urodził się w zamożnej rodzinie w Koteł w centralnej Bułgarii. W 1890 roku wyjechał do Szwajcarii, gdzie związał się z rosyjskim ruchem lewicowym, później studiował we Francji. W 1904 roku zakładał Socjalistyczną Partię Rumunii, dziesięć lat później Zjednoczoną Partię Socjalistyczną Bałkanów. Był sponsorem działalności rewolucyjnej SDPRR, z rodzinnego kapitału.

W 1915 roku aresztowany przez władze rumuńskie i uwięziony w Jassach, w 1917 roku uwolniony przez wojska rosyjskie wstąpił do partii bolszewików. Wziął udział w negocjacjach pokojowych w Brześciu. 25 stycznia 1919 roku desygnowany przez RKP(b) przewodniczącym Rady Komisarzy Ludowych marionetkowej USRR i ministrem spraw zagranicznych USRR.

Początkowo niechętnie nastawiony do polityki ukrainizacji – w 1922 roku wszedł jednak w konflikt z komisarzem narodowości Stalinem, krytykując mieszanie się RFSRR w wewnętrzne sprawy republiki. W trakcie powoływania ZSRR domagał się zachowania uprawnień republik w dziedzinie polityki zagranicznej i handlowej. Na XII zjeździe RKP(b) w 1923 roku skrytykował Stalina za uleganie rosyjskiemu nacjonalizmowi i promowanie centralizacji, za co w połowie 1923 roku usunięto go z urzędu premiera Ukrainy i skierowano na placówkę ambasadorską do Austrii, a później do Francji, z której wydalono go w 1927 roku za ingerowanie w wewnętrzne sprawy kraju.

Związany z frakcją WKP(b) skupioną wokół Lwa Trockiego został, równolegle z Trockim, po XV Zjeździe WKP(b) (XII 1927), wobec odmowy złożenia samokrytyki, oczekiwanej przez frakcję Stalina, usunięty z partii komunistycznej i zesłany do Astrachania. Wrócił do Moskwy w 1934 roku po napisaniu listu z samokrytyką do Stalina, stanął na czele delegacji Czerwonego Krzyża ZSRR w Japonii.

W okresie wielkiej czystki 27 stycznia 1937 po decyzji Stalina ponownie aresztowany przez NKWD. Podsądny w pokazowym trzecim procesie moskiewskim przed Kolegium Wojskowym Sądu Najwyższego ZSRR (wraz z m.in. z Nikołajem Bucharinem i Aleksiejem Rykowem. 10 marca 1938 skazany na 20 lat więzienia.

Został rozstrzelany przez NKWD pod Orłem w czasie egzekucji w lesie Miedwiediewskim po ataku III Rzeszy na ZSRR.

Jego ciotecznym dziadkiem był znany bułgarski rewolucjonista i działacz bułgarskiego odrodzenia narodowego Georgi Rakowski.

Bibliografia, literatura, linki

• Jan Jacek Bruski, Petlurowcy, Kraków 2004, Wyd. Arcana, ISBN 83-86225-03-3
• Richard Pipes, Rewolucja Rosyjska Warszawa 1994; Wyd. PWN; ISBN 83-01-11521-1
• Richard Pipes, Rosja bolszewików Warszawa 2005, Wydawnictwo Magnum, ISBN 83-89656-15-9
• Robert Conquest, Wielki Terror Warszawa 1997, ISBN 83-902063-9-0