Columbia (wahadłowiec)

Columbia – pierwszy wahadłowiec NASA, który odbył lot kosmiczny. Uległ zniszczeniu 1 lutego 2003, podczas powrotu z misji STS-107. Zginęła wtedy cała siedmioosobowa załoga.

Columbia

Wahadłowiec Columbia
Nazwa	Columbia
Oznaczenie	OV-102
Data pierwszego lotu	12 kwietnia 1981
Pierwsza misja	STS-1
Data ostatniego lotu	16 stycznia 2003
Ostatnia misja	STS-107
Liczba zakończonych misji	28
Liczba orbit	4808
Pokonany dystans	201 497 772 km
Liczba dni w przestrzeni kosmicznej	300
Status	Zniszczony w katastrofie w 2003

Nazwa

Columbia została nazwana tak jak stacjonujący w Bostonie żaglowiec Columbia, dowodzony przez Roberta Graya, pierwszy amerykański okręt, który opłynął świat pod koniec XVIII wieku. Nazwa upamiętnia także Columbię, moduł dowodzenia Apollo 11.

Ważniejsze daty

Data	Wydarzenie
26 lipca 1972	Podpisanie kontraktu na budowę
25 marca 1975	Rozpoczęcie budowy kadłuba
17 listopada 1975	Rozpoczęcie budowy modułu załogi
28 czerwca 1976	Początek montażu modułu załogi
13 września 1976	Początek montażu części rufowej kadłuba
13 grudnia 1976	Początek montażu górnej przedniej części kadłuba
3 stycznia 1977	Początek montażu stabilizatorów pionowych
26 sierpnia 1977	Do Palmdale docierają skrzydła od Grummana
28 października 1977	Montaż przedniej dolnej części kadłuba
7 listopada 1977	Początek ostatecznego montażu
24 lutego 1978	Ukończone hamulce aerodynamiczne
28 kwietnia 1978	Ukończone drzwi luku towarowego
26 maja 1978	Montaż przedniej górnej części kadłuba
7 lipca 1978	Montaż obu drzwi luku towarowego
11 września 1978	Ukończona część dziobowa
3 lutego 1979	Zakończenie łączonego testu systemów
16 lutego 1979	Ukończona śluza
5 marca 1979	Zakończenie testów
8 marca 1979	Inspekcja, ostateczne zatwierdzenie
8 marca 1979	Przejazd z Palmdale do Dryden (38 mil)
12 marca 1979	Lądowy transport z Palmdale do Edwards
20 marca 1979	Transport lotniczy z DFRF do Bigs AFB (Teksas)
22 marca 1979	Transport lotniczy z Bigs AFB do Kelly AFB (Teksas)
24 marca 1979	Transport lotniczy z Kelly AFB do Eglin AFB (Floryda)
24 marca 1979	Transport lotniczy z Eglin, AFB do Kennedy Space Center
3 listopada 1979	Test zewnętrznej jednostki zasilania
16 grudnia 1979	Początek zintegrowanego testu systemów orbitera
14 stycznia 1980	Zakończenie zintegrowanego testu systemów orbitera
20 lutego 1981	Gotowość do startu
12 kwietnia 1981	Pierwszy lot (STS-1)
1 lutego 2003	Katastrofa podczas powrotu na Ziemię

Udoskonalenia

Start Columbii w misji STS-1. Wyróżniają się pomalowany na biało zbiornik zewnętrzny oraz czarne elementy kadłuba.

Columbia była pierwszym promem, który przeszedł zaplanowany program inspekcji i unowocześnień. W roku 1991 Columbia została przetransportowana do swojego „miejsca narodzin” – hali montażowej firmy Rockwell w Palmdale, Kalifornia. W pojeździe dokonano około pięćdziesięciu usprawnień, między innymi dodano karbonowe hamulce, poprawiono sterowanie koła dziobowego, usunięto instrumenty używane w fazie testowej orbitera, a także poprawiono system ochrony termicznej. Orbiter powrócił na Florydę w lutym 1992.

W roku 1994 Columbia została przetransportowana do Palmdale na swój pierwszy remont kapitalny, zwany Okresem Serwisowym Orbitera (ang. Orbiter Maintenance Down Period – OMDP). Taki gruntowny remont trwa zazwyczaj rok lub dłużej, po którym w pełni sprawny pojazd jest gotowy do użytku.

Drugi OMDP Columbia przeszła w roku 1999, kiedy to inżynierowie dokonali ponad stu modyfikacji orbitera. Najbardziej znaczącą zmianą było wprowadzenie wielofunkcyjnego systemu paneli (ang. Multi-functional Electronic Display System – MEDS) – „szklanego kokpitu”. MEDS zastąpił tradycyjne wskaźniki i pokrętła na rzecz małych, skomputeryzowanych ekranów. Nowy system poprawił interakcję załogi z orbiterem w czasie lotu, a także zmniejszył koszty obsługi przez wyeliminowanie przestarzałych, skomplikowanych systemów elektromechanicznych.

Columbia była najcięższym promem NASA i z tego względu nie mogła być wyposażona w sprzęt umożliwiający udział w budowie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej i efektywną realizację misji na orbicie o tak dużej inklinacji. Prace w ramach OMDP-2 wykonano więc z myślą o przyszłym wykorzystaniu orbitera do misji charakteryzujących się mniejszymi wymaganiami odnośnie do masy orbitera, np. serwisowanie teleskopu Hubble’a czy wynoszenie na orbitę ciężkich ładunków.

Misje

Prom kosmiczny Columbia wykonał 28 lotów, spędził w przestrzeni kosmicznej 300,74 dni, zaliczył 4808 orbit, łącznie przeleciał 201 497 772 km (wliczając również jego ostatnią misję). Na pokładzie Columbii przebywało 160 astronautów.

Data	Oznaczenie	Uwagi
12 kwietnia 1981	STS-1	Pierwsza misja promu
12 listopada 1981	STS-2	Pierwsze ponowne użycie załogowego pojazdu kosmicznego; pierwsze użycie SRMS
22 marca 1982	STS-3	Lądowanie w White Sands Missile Range
27 czerwca 1982	STS-4	Ostatni lot techniczny promu
11 listopada 1982	STS-5	Pierwsza 4-osobowa załoga
28 listopada 1983	STS-9	Pierwsza 6-osobowa załoga
12 stycznia 1986	STS-61-C	Polityk Bill Nelson na pokładzie
8 sierpnia 1989	STS-28	Wypuszczenie satelity rozpoznawczego KH-11
9 stycznia 1990	STS-32	Odzyskanie satelity Long Duration Exposure Facility
2 grudnia 1990	STS-35	Wyniesienie wielu teleskopów widma podczerwieni i promieniowania X
5 czerwca 1991	STS-40	Piąta misja Spacelab – Life Sciences-1
25 czerwca 1992	STS-50	U.S. Microgravity Laboratory 1 (USML-1) (Amerykańskie Laboratorium Mikrograwitacji)
22 października 1992	STS-52	Wypuszczenie Laser Geodynamic Satellite II (Laserowy Satelita Geodynamiczny II)
26 kwietnia 1993	STS-55	Badania mikrograwitacyjne na niemieckim Spacelab D-2
18 października 1993	STS-58	Badania Life Sciences na Spacelab
4 marca 1994	STS-62	United States Microgravity Payload-2 (USMP-2) (Amerykański Ładunek Mikrograwitacyjny)
8 lipca 1994	STS-65	International Microgravity Laboratory (IML-2) (Międzynarodowe Laboratorium Mikrograwitacyjne)
20 października 1995	STS-73	United States Microgravity Laboratory (USML-2) (Amerykańskie Laboratorium Mikrograwitacyjne)
22 lutego 1996	STS-75	Ponowny lot systemu satelitarnego Tethered – Tethered Satellite System Reflight (TSS-1R)
20 czerwca 1996	STS-78	Life and Microgravity Spacelab (LMS) (Laboratorium Kosmiczne Życia i Mikrograwitacji)
19 listopada 1996	STS-80	Trzeci lot Wake Shield Facility (WSF)
4 kwietnia 1997	STS-83	Microgravity Science Laboratory (MSL) – misja skrócona
1 lipca 1997	STS-94	Microgravity Science Laboratory (MSL) – ponowny lot
19 listopada 1997	STS-87	United States Microgravity Payload (USMP-4)
17 kwietnia 1998	STS-90	Neurolab – Spacelab
23 lipca 1999	STS-93	Wypuszczenie Obserwatorium rentgenowskiego Chandra
1 marca 2002	STS-109	Misja naprawcza Teleskopu Kosmicznego Hubble’a
16 stycznia 2003	STS-107	Prom zniszczony w czasie powrotu 1 lutego 2003. Zginęła cała załoga – siedmioro astronautów.

Katastrofa orbitera

Kwiaty przy centrum Johnson Space Center, 1.02.2003

1 lutego 2003, podczas powrotu z przestrzeni kosmicznej, prom uległ zniszczeniu w wyniku uszkodzenia osłony termicznej na krawędzi natarcia lewego skrzydła. Uszkodzenie osłony nastąpiło w czasie wznoszenia po starcie, za sprawą fragmentu pianki osłaniającej zbiornik zewnętrzny wahadłowca, który oderwał się od zbiornika i uderzył w skrzydło orbitera powodując dziurę o średnicy ok. 25 cm, wskutek czego w trakcie przelotu przez termosferę gorące gazy mogły dostać się do środka. W trakcie wejścia w atmosferę w ostatnich minutach misji okazało się, że uszkodzenie było śmiertelnie poważne – w katastrofie zginęła cała załoga – 7 astronautów, w tym pierwszy Izraelczyk na orbicie, płk Ilan Ramon. Spowodowało to zawieszenie dalszych lotów wahadłowców NASA aż do startu promu Discovery 26 lipca 2005 w misji STS-114.

Zobacz też

• program lotów wahadłowców
• lista misji wahadłowców
• oznaczenia promów kosmicznych
• Orbiter Major Modification

Galeria

• 
  Columbia przed misją STS-1
• 
  Podejście do lądowania w bazie Edwards, koniec misji STS-1
• 
  Columbia powraca do KSC po misji STS-1
• 
  Start w misji STS-109
• 
  Lądowanie w misji STS-3
• 
  Ostatni start – misja STS-107
• 
  W trakcie lądowania STS-73

Bibliografia

• Columbia (OV-102). science.ksc.nasa.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-06)]. (ang.).