Czesław Madajczyk

polski historyk

Czesław Madajczyk (ur. 27 maja 1921 w Jarocinie, zm. 15 lutego 2008 w Warszawie) – polski historyk, polityk, nauczyciel akademicki, profesor nauk humanistycznych. Dyrektor Instytutu Historii PAN 1971–1983.

Czesław Madajczyk
Ilustracja
Czesław Madajczyk w latach 60. XX w.
Data i miejsce urodzenia

25 października 1919
Jarocin

Data i miejsce śmierci

15 lutego 2008
Warszawa

Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historia II wojny światowej
Alma Mater

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Uniwersytet Wrocławski

Doktorat

1954 – historia
Instytut Kształcenia Kadr Naukowych

Profesura

1972

Polska Akademia Nauk
Status

członek rzeczywisty

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Wyższa Szkoła Nauk Społecznych przy KC PZPR Instytut Historii PAN

Stanowisko

wykładowca

Okres zatrudn.

1954–1958

Uczelnia

Wojskowa Akademia Polityczna im. Feliksa Dzierżyńskiego

Stanowisko

wykładowca, od 1963 profesor

Okres zatrudn.

1958–1968

Instytut Historii PAN

Placówka

Stanowisko

docent, od 1972 profesor

Okres zatrudn.

1955–1991

Uczelnia

Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku

Stanowisko

profesor

Okres zatrudn.

1996–

Dyrektor
Jednostka

Instytut Historii PAN

Okres spraw.

1971–1983

Poprzednik

Tadeusz Manteuffel

Następca

Janusz Tazbir

Wiceprzewodniczący
Jednostka

Komitet Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk

Okres spraw.

1971–1985

Wicedyrektor
Jednostka

Instytut Historii PAN

Okres spraw.

1962–1968

Sekretarz naukowy
Jednostka

Instytut Historii PAN

Okres spraw.

1956–1962

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy II klasy
Grób Czełsława Madajczyka na cmentarzu w Wilanowie

Życiorys

edytuj

W 1939 ukończył Gimnazjum Humanistyczne w Jarocinie, a w 1947 studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego w 1949 ukończył socjologię na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1954 uzyskał stopień naukowy kandydata nauk na podstawie pracy Burżuazyjno-obszarnicza reforma rolna w Polsce 1918–1939, obronionej w Instytucie Kształcenia Kadr Naukowych. W 1955 został docentem, w 1963 profesorem nadzwyczajnym, a w 1972 profesorem zwyczajnym.

W okresie 1954–1958 wykładał w Wyższej Szkoły Nauk Społecznych przy KC PZPR, a od 1954 do 1956 w Wojskowej Akademii Politycznej[1].

Od 1955 pracował w Instytucie Historii PAN w Warszawie, kierując najpierw Zakładem Historii Polski Okresu Międzywojennego, a następnie do 1991 Zakładem Historii II Wojny Światowej. W latach 1956–1962 był sekretarzem naukowym Instytutu, w latach 1962–1968 wicedyrektorem Instytutu, a od 1968 do 1971 – zastępcą sekretarza Wydziału I Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk. Był współzałożycielem i w latach 1969–1996 pierwszym redaktorem naczelnym wydawanego przez IH PAN kwartalnika „Dzieje Najnowsze[2].

W latach 1971–1983 sprawował funkcję dyrektora IH PAN[2]. Od 1979 był członkiem korespondentem PAN, od 1991 członkiem rzeczywistym Akademii. Przewodniczył Komisji Historii I i II Wojny Światowej w latach 1980–1995. Był wiceprezesem Międzynarodowego Komitetu Historii II Wojny Światowej, a w latach 1982–1995 członkiem Rady Naukowej Instytutu Historii Europejskiej im. Leibniza(inne języki) w Moguncji. Był członkiem zespołów redakcyjnych następujących czasopism i wydawnictw ciągłych: „Kwartalnik Historyczny”, Polski Słownik Biograficzny, „Miesięcznik Literacki”, Słownik Polskich Towarzystw Naukowych, „Rocznik Nauk Politycznych”. W październiku 1981 powołany przez Plenum Komitetu Centralnego PZPR w skład Zespołu dla przygotowania naukowej syntezy dziejów polskiego ruchu robotniczego[3]. W latach 1986–1989 był członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Grunwaldzkiego.

Wydał ponad 600 prac z zakresu najnowszej historii Polski i Europy. Do dnia dzisiejszego jest autorem jedynej, cenionej także poza Polską, syntezy niemieckiej polityki okupacyjnej w Polsce w okresie II wojny światowej pt. Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce. Prowadził badania nad kulturą w latach wojny (Inter Arma non silent Musae. The War and the Culture 1939-1945 1939-1945). Pod jego redakcją wydany został kilkutomowy zbiór dokumentów o powstaniu warszawskim (Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim]. Nie straciły na znaczeniu także badania nad Generalnym Planem Wschodnim (Vom Generalplan Ost zum Generalsiedlungsplan). W 1989 wydał publikację dotyczącą zbrodni katyńskiej.

W 1948 wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej, a następnie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Do 1990 był członkiem polsko-radzieckiej partyjnej komisji historyków PZPR i KPZR.

Nagrody i odznaczenia

edytuj

Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim oraz Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Orderem Sztandaru Pracy II klasy.

Otrzymał nagrodę państwową I stopnia, nagrodę Ministerstwa Obrony Narodowej oraz nagrodę „Polityki” za książkę Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce[4].

Został wyróżniony jeszcze dwukrotnie nagrodą „Polityki” za książki Generalna Gubernia w planach hitlerowskich i Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim[4].

W 1978 otrzymał nagrodę Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zamościu za całokształt badań nad dziejami Zamojszczyzny[4].

W 1979 otrzymał nagrodę „Problemów” za popularyzację wiedzy historycznej[4].

Był laureatem zespołowych nagród: Sekretarza Naukowego PAN i Ludowej Spółdzielni Wydawniczej za wydawnictwo źródłowe: Zamojszczyzna - Sonderlaboratorium SS[4].

Kontrowersje

edytuj

Marek Jan Chodakiewicz i Piotr Gontarczyk zarzucają Madajczykowi w swojej książce Tajne oblicze GL-AL i PPR dyspozycyjność wobec władz komunistycznych, z czym nie zgadza się recenzentka Anna Cienciała[5][6].

Życie prywatne

edytuj

Był synem Stanisława i Heleny z domu Nicke. Z małżeństwa z Zofią Wojtasińską miał dwóch synów: profesora historii Piotra i Jacka. Mieszkał w Warszawie.

Główne publikacje

edytuj
  • Burżuazyjno-obszarnicza reforma rolna w Polsce 1918–1939, Książka i Wiedza, Warszawa 1956
  • Sprawa reformy rolnej w Polsce 1939–1944. Programy – taktyka, PWN, Warszawa 1961
  • Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia, PWN, Warszawa 1961
  • Hitlerowski terror na wsi polskiej 1939-1945. Zestawienie większych akcji represyjnych, PWN, Warszawa 1961
  • Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, 2 t., PWN, Warszawa 1970
    • Die Okkupationspolitik Nazideutschlands in Polen 1939–1945, Akademie-Verlag, Berlin 1987 (skrócona wersja w języku niemieckim)
  • (red.) Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim, PIW, Warszawa 1974
  • (red.) Zamojszczyzna – Sonderlaboratorium SS. Zbiór dokumentów polskich i niemieckich z okresu okupacji hitlerowskiej, 2 t., Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1977 (wyd. II 1979)
  • Kultura europejska a faszyzm. Szkice, Ossolineum, Wrocław 1979
  • Dramat katyński, Książka i Wiedza, Warszawa 1980
  • (red.) Inter Arma non silent Musae. Wojna i kultura 1939–1945, PIW, Warszawa 1982 (przekład polski)
  • Faszyzm i okupacje 1938–1945. Wykonywanie okupacji przez państwa Osi w Europie, 2 t., Warszawa 1983
  • Dramat katyński, Warszawa 1989
  • (red.) Generalny Plan Wschodni. Zbiór dokumentów, IH PAN, Warszawa 1990
  • Vom Generalplan Ost zum Generalsiedlungsplan, Saur, München 1994
  • Klerk czy intelektualista zaangażowany? Świat polityki wobec twórców kultury i naukowców europejskich w pierwszej połowie XX wieku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1999

Przypisy

edytuj
  1. Jerzy Wiatr w Trybuna Szczególne zwierciadło (archiwum). trybuna.com.pl.
  2. a b Magdalena Hułas, Czesław Madajczyk 1921–2008 [online], Instytut Historii PAN, 2009 [zarchiwizowane z adresu 2024-10-17].
  3. Trybuna Robotnicza, nr 208, 19 października 1981, s. 2
  4. a b c d e Czesław Łuczak, Wkład profesora Czesława Madajczyka do rozwoju badań naukowych nad dziejami najnowszymi, „Dzieje Najnowsze”, 1-2, Wrocław 1981.
  5. Anna Cienciała, Tajne oblicze GL-AL i PPR. Dokumenty, selected and edited by Marek J. Chodakiewicz, Piotr Gontarczyk and Leszek Żebrowski, „Sarmatian Review” (2), 2001, s. 798 [zarchiwizowane z adresu 2012-03-10].
  6. Chodakiewicz wyraził się także krytycznie o Madajczyku w rozmowie z redaktorką „Naszego Dziennika” Małgorzatą Rutkowską: „A od kogo mieli się uczyć dzisiejsi młodzi historycy? Od dyżurnego komunisty gomułkowca Czesława Madajczyka, w którego sztandarowej pracy trudno odróżnić, co jest ściągnięte z dokumentów Delegatury Rządu, a co jest jego własną "oryginalną" analizą, bo naukowiec ten był tak oszczędny w przypisach?”[potrzebny przypis]

Bibliografia

edytuj
  • Bibliografia prac Profesora Czesława Madajczyka za lata 1954–2000, IH PAN, Warszawa 2001.

Linki zewnętrzne

edytuj
  NODES
Story 7