Wikipedia

Czesław Niemen

polski piosenkarz, kompozytor i autor tekstów piosenek

ⓘCzesław Niemen, właściwie Czesław Juliusz Niemen-Wydrzycki[4] (ur. 16 lutego 1939 w Starych Wasiliszkach, zm. 17 stycznia 2004 w Warszawie) – polski artysta, muzyk, multiinstrumentalista, piosenkarz i wokalista rockowy[1], kompozytor, autor tekstów piosenek. Jeden z najwybitniejszych twórców muzyki w Polsce[1][5][6][7].

Czesław Niemen
Ilustracja
Czesław Niemen w Opolu, 1975
Imię i nazwisko

Czesław Juliusz Niemen-Wydrzycki

Data i miejsce urodzenia

16 lutego 1939
Stare Wasiliszki

Data i miejsce śmierci

17 stycznia 2004
Warszawa

Przyczyna śmierci

nowotwór

Instrumenty

instrumenty klawiszowe, gitara, instrumenty perkusyjne, flet

Typ głosu

tenor

Gatunki

big bit[1], muzyka elektroniczna, rock psychodeliczny, rock progresywny, rock eksperymentalny, art rock, rock awangardowy, progressive electronic, progressive pop, art pop, muzyka filmowa, muzyka teatralna[1], pop, pop-rock, rock, blues-rock, contemporary pop / rock[2], jazz fusion, jazz-rock[3], jazz awangardowy, soul, rock and roll

Zawód

kompozytor, muzyk, piosenkarz, poeta, malarz

Aktywność

1962–2003

Wydawnictwo

Pronit, Polskie Nagrania „Muza”, Disc AZ, Compagnia Generale del Disco, CBS Records International, Veriton, Polton, Pomaton, Warner Music Poland

Zespoły
Niebiesko-Czarni, Akwarele, Grupa Niemen, Niemen Aerolit
Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa
Gwiazda Czesława Niemena w Opolu

Życiorys

edytuj

Rodzina i edukacja

edytuj

Urodził się 16 lutego 1939 w Starych Wasiliszkach[8] w ówczesnym województwie nowogródzkim. Jego rodzicami byli Anna z domu Markiewicz (1897–1986) i Antoni Wydrzycki (1896–1960), który podejmował prace rzemieślnicze, m.in. stroił fortepiany i naprawiał zegary. Miał siostrę Jadwigę (zm. 2020)[9][10]. Śpiewał w szkolnym chórze w szkole dziesięciolatce i w chórze kościelnym, gdzie także grał na organach[11]. Z l chórem szkolnym koncertował w innych szkołach[12]. W latach 1953–1954[9] uczęszczał do klasy fortepianu liceum pedagogicznego w Grodnie[11]. Uczył się także w uczelni muzycznej(inne języki) w Grodnie, jednak po roku nauki został z niej wyrzucony za opuszczanie zajęć. Grał na bajanie (rosyjska odmiana akordeonu) podczas wydarzeń szkolnych[9].

W 1958 został repatriowany do powojennej Polski w ramach ostatniej fali masowych wysiedleń Polaków z Kresów Wschodnich. Wydrzyccy opuścili swoje rodzinne strony, by wkraczający w dorosłość Czesław uniknął powołania do Armii Radzieckiej[11]. Rodzina rok spędziła w obozie dla ekspatriantów w Drawsku Pomorskim, a następnie zamieszkała w Świebodzinie[13], Białogardzie i Kołobrzegu. Niemen po przeprowadzce do Gdańska rozpoczął naukę w klasie fagotu w średniej szkole muzycznej. Występował w studenckich teatrach, kabaretach i klubie Żak w Gdańsku; śpiewał piosenki latynoamerykańskie w języku hiszpańskim i polskim, akompaniując sobie na gitarze[11]. Dwie z wówczas wykonywanych piosenek umieścił później na swojej pierwszej płycie[14]. Dorabiał, pracując w porcie lub strojąc fortepiany[11]. W tym okresie zaprzyjaźnił się z Helmutem Nadolskim[11].

Lata 60.

edytuj

Początki muzyczne

edytuj

W 1962 poznał Franciszka Walickiego, który został jego menedżerem. 3 czerwca 1962 zagrał koncert w więzieniu dla kobiet w Grudziądzu[15]. W tym samym roku został zauważony na Festiwalu Młodych Talentów w Szczecinie, a następnie odbył trasę po kraju z pozostałymi laureatami festiwalu[16]. Walicki z trudem przekonał Niemena, by zamiast piosenek latynoskich i rosyjskich zaczął grać rocka[11].

Współpraca z Niebiesko-Czarnymi

edytuj

Po odniesieniu pierwszych sukcesów w konkursach wykonawców amatorów zaczął komponować i występować z zespołem Niebiesko-Czarni[11]. 10 października 1962 nagrał z nimi minialbum z czterema utworami, w tym śpiewaną przez siebie piosenką „Lekcja twista”. W 1963 wystąpił z utworem „Wiem, że nie wrócisz” na I Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu. W grudniu tego samego roku wystąpił z Niebiesko-Czarnymi w paryskiej sali Olympia[17]. Po powrocie do Polski, za namową żony Franciszka Walickiego, zaczął posługiwać się pseudonimem artystycznym Niemen[18], jako nie tylko atrakcyjniejszym marketingowo w Polsce, ale także łatwiejszym do wymówienia dla cudzoziemców[19][20][20]. W połowie lat 70. formalnie zmienił nazwisko na Niemen-Wydrzycki[16]. Nazwisko przyjął od rzeki Niemen, płynącej w pobliżu jego miejsca urodzenia[20]. Stosował on odmianę Niemena, Niemenem, inną niż w przypadku nazwy rzeki, i choć dziennikarz Andrzej Ibis-Wróblewski sugerował, że Wydrzycki powinien odmieniać swój pseudonim tak jak rzekę, artysta się z tym nie zgodził[16].

 
Płyta nagrobna Czesława Niemena w katakumbach cmentarza Powązkowskiego w Warszawie
 
Pomnik Niemena na Wzgórzu Uniwersyteckim Uniwersytetu Opolskiego
 
Pomnik Niemena przed ratuszem w Białogardzie

Od 18 do 20 stycznia 1964 wraz z Niebiesko-Czarnymi występował przed koncertami Marleny Dietrich w Sali Kongresowej w Warszawie. W pierwszej części koncertu Dietrich usłyszała utwór Niemena „Czy mnie jeszcze pamiętasz”, który w listopadzie 1964 nagrała z własnym tekstem – „Mutter, hast du mir vergeben”[21]. Z Niebiesko-Czarnymi wystąpił w 1965 na festiwalu w Sopocie, poza tym koncertował po Węgrzech i Francji. W listopadzie 1965 na festiwalu w Rennes zdobył statuetkę Srebrnego Gronostaja za kompozycję i nagrodę specjalną jury za najbardziej oryginalny debiut[22]. Z Niebiesko-Czarnymi nagrał kilka małych płyt i zrealizował wiele nagrań dla radia. Zakończył współpracę z zespołem w listopadzie 1965, po trasie koncertowej w Jugosławii.

Po odejściu z Niebiesko-Czarnych został piosenkarzem bigbitowym, śpiewał rock and rollowe i rockowe piosenki w stylu The Beatles i ballady. Do największych przebojów pierwszego okresu należą dynamiczny utwór „Czy wiesz?” i sentymentalna ballada „Pod Papugami”. Wkrótce zaczął zmierzać w stronę ambitniejszej muzyki, adresowanej do bardziej wymagającej młodzieży akademickiej.

Niemen i Akwarele

edytuj

Jesienią 1966 wraz z muzykami formacji Chochoły utworzył zespół Akwarele. Odbył z nimi trasę koncertową, którą rozpoczęli występem 16 stycznia 1967 w Jeleniej Górze. Dokonał także nagrań dla radia, a w kwietniu 1967 zarejestrował materiał na longplay pt. Dziwny jest ten świat. 25 czerwca 1967 wystąpił z tytułową piosenką z płyty na 5. KFPP w Opolu, na którym otrzymał m.in. nagrodę Polskiego Radia. Piosenka „Dziwny jest ten świat” stała się najbardziej znanym z polskich protest songów i hymnem młodzieży końca lat 60.

W 1967 wystąpił m.in. na festiwalu w Sopocie i w Kolonii, a w styczniu 1968 zaśpiewał na targach MIDEM w Cannes. Nagrał album pt. Sukces, za którego sprzedaż uzyskał złotą płytę. Stał się też bohaterem filmu krótkometrażowego Marka Piwowarskiego, również zatytułowanego Sukces (1968)[23]. W październiku tego samego roku nagrał z Akwarelami album pt. Czy mnie jeszcze pamiętasz? zawierający piosenki, które wykonywał z Niebiesko-Czarnymi.

Niemen Enigmatic

edytuj

Od lutego 1969 do lipca 1970 z zespołem występował we Włoszech, początkowo jako I Niemen, a od lipca 1969 w zmienionym składzie jako Niemen Enigmatic. Nagrał kilka singli i zarejestrował fragmenty koncertów, które grał głównie w klubach. W czerwcu 1970 wystąpił na festiwalu Cantagiro. Blisko związał się z piosenkarką Faridą, z którą w listopadzie 1970 odbył trasę po Polsce. W swojej twórczości włączał się w kolejne dominujące w światowej muzyce rockowej prądy, tworząc własne, charakterystyczne odmiany muzyki – od rocka psychodelicznego przez symfoniczny rock progresywny (album Niemen Enigmatic z monumentalnym utworem „Bema pamięci żałobny rapsod” do tekstu C.K. Norwida) po awangardowy jazz-rock (albumy Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2) oraz muzykę elektroniczną. W październiku 1969, w przerwie włoskich występów, nagrał z Akwarelami album z czterema kompozycjami do słów polskich poetów, który wydał na początku 1970 jako Niemen Enigmatic. Na przełomie 1969 i 1970 nagrał teledysk do utworu „Bema pamięci żałobny rapsod”.

Lata 70.

edytuj

Od 1968 grał na organach Hammonda, później rozbudował swoje klawiszowe instrumentarium, dodając melotron i syntezator Mooga. Nowoczesne i drogie wyposażenie pozwoliło mu nagrać w styczniu 1971 prawie całkowicie elektroniczny album pt. Niemen. Występował w kraju i m.in. w Czechosłowacji i Finlandii. Pod koniec 1971 wziął udział w nagraniu płyty z muzyką Andrzeja Kurylewicza. Wielokrotnie wspomagał różnych artystów w nagraniach i brał udział w zbiorowych przedsięwzięciach muzycznych i muzyczno-teatralnych. Napisał wiele utworów dla innych wykonawców, m.in. dla Ady Rusowicz.

Grupa Niemen

edytuj

Jesienią 1971 zetknął się z awangardowym kontrabasistą Helmutem Nadolskim, z którym i z muzykami Silesian Blues Band stworzył Grupę Niemen, która działała od grudnia 1971 do sierpnia 1973. W styczniu 1972 w Monachium nagrał z zespołem album pt. Strange Is This World, w sierpniu 1972 – dwie płyty częściowo improwizowane: Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2, a w sierpniu 1973 – album pt. Ode to Venus. Zespół wystąpił w kilku krajach europejskich i zebrał pozytywne recenzje krytyki muzycznej.

Równocześnie zaczął nagrywać muzykę filmową. Użyczył głosu Chochoła w filmie Andrzeja Wajdy Wesele (1972)[24]. Wiosną 1973 zarejestrował utwory na solowy album pt. Russische Lieder. W styczniu i lutym 1974 nagrał w Nowym Jorku materiał na album pt. Mourner's Rhapsody.

Niemen Aerolit i N.AE.

edytuj

W sierpniu 1973 po koncercie w Białymstoku zakończył działalność Grupy Niemen. W następnym miesiącu założył zespół Niemen Aerolit, z którym nagrał m.in. materiał na album pt. 41 potencjometrów pana Jana, a pod koniec 1974 – płytę pt. Aerolit. Działalność zespołu przerwała śmierć perkusisty Piotra Dziemskiego w marcu 1975. Niemen zadedykował muzykowi swój solowy album pt. Katharsis, który nagrał w 1975. Latem 1976 otrzymał odznakę Zasłużony Działacz Kultury i Złoty Krzyż Zasługi. Pod koniec roku odbył tournée po ZSRR. Skupił się także na nagrywaniu muzyki teatralnej, korzystając od 1977 ze studia Teatru Narodowego w Warszawie. W październiku 1977 i kwietniu 1979 zagrał kolejne serie koncertów w ZSRR. W maju 1977 nagrał program dla telewizyjnego bloku Studio 2, później występował w USA, a w lutym 1978 koncertował na festiwalu jazzowym w Bombaju. W 1977 dał recital na Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze[25].

Na początku 1978 wydał podwójny album pt. Idée fixe. Latem tego samego roku wziął udział w Światowym Festiwalu Młodzieży i Studentôw w Hawanie. W czerwcu 1979 wystąpił na festiwalu w Opolu, a 24 sierpnia 1979 za utwór „Nim przyjdzie wiosna” otrzymał Grand Prix Festiwalu Interwizji w Sopocie. Pod koniec roku Polskie Nagrania bez wiedzy Niemena wydały na krajowym rynku kompilacyjny album pt. Postscriptum, który został opracowany w celach promocyjnych na targi MIDEM w Cannes odbywające się w styczniu 1980 (był to jeden z wielu przypadków lekceważenia artystycznej woli muzyka).

W 1981 opracował kompozycje muzyczne do spektaklu teatralnego pt. Tragedia Romantyczna, którego osiem przedstawień w katowickim Spodku widziało 52 tysiące osób, a który był wystawiony przez studentów WRTV i górnośląską Solidarność.

Lata 80.

edytuj
 
Kwiaty przy płycie nagrobnej Niemena na Powązkach

Karierę Niemena zakłóciło wprowadzenie stanu wojennego, kiedy to zaczął być bojkotowany za rzekome popieranie działań rządu[26]. W maju 1982 z grupą Kombi wystąpił w Sztokholmie, poza tym wydał kasetę z muzyką filmową. Później występował sporadycznie, np. w listopadzie 1984 zagrał w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, a 12 grudnia 1985 zagrał w klubie Stodoła w Warszawie. 11 i 12 lipca 1986 zaśpiewał na zlocie Old Rock Meeting w Operze Leśnej w Sopocie, a jesienią tego samego roku zagrał na festiwalu Jazz Jamboree w Warszawie. W 1987 wystąpił na Festiwalu w Jarocinie, zagrał w Skandynawii i dał koncert w Queen Elizabeth Hall w Londynie. W 1988 wznowiono kilka jego płyt, m.in. Dziwny jest ten świat, Czy mnie jeszcze pamiętasz? i Niemen Enigmatic. W 1989 wydał album pt. Terra Deflorata.

Lata 90.

edytuj

1 marca 1990 wystąpił na Festiwalu w San Remo, a w następnym roku ponownie reprezentował polski rynek muzyczny na MIDEM. W 1992 wziął udział w spektaklu Księga Krzysztofa Kolumba w Teatrze Muzycznym w Gdyni. W maju 1993 zagrał w Nowym Jorku, a w 1995 wziął udział w koncercie upamiętniającym zmarłego Ryszarda Riedla. Występ ten zarejestrowano i wydano na albumie pt. List do R. na 12 głosów[27].

Zaczął publikować felietony w miesięczniku muzycznym „Tylko Rock”. Gorąco protestował przeciw pirackim edycjom jego nagrań, które wtedy obficie pojawiły się na kasetach magnetofonowych, a potem na kompaktach. Wyraźnie dawał do zrozumienia, że nie zamierza nagrywać nowych płyt do czasu prawnego uregulowania sytuacji na rynku muzycznym. Pomiędzy 1991 a 1996 ukazało się kilka edycji wznowień jego najwcześniejszych albumów. Pierwsza seria, wydawana przez Digiton, zakończyła się na albumie Niemen Aerolit, druga – zatytułowana Niemen retrospekcja – na Marionetkach (kompilacja wydanych niezależnie od siebie LP Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2). W ramach trzeciej serii, noszącej tytuł Od początku, wydawanej przy współpracy z Polskimi Nagraniami, ukazało się tylko pięć albumów. W 1995 wydana została pierwsza autoryzowana przez Niemena składanka kompaktowa jego wczesnych nagrań, pt. Sen o Warszawie. Dwa lata później wziął gościnny udział w nagraniu cegiełki na rzecz ofiar powodzi, Moja i twoja nadzieja '97.

W 1999 został wybrany na wykonawcę wszech czasów w plebiscycie „Polityki”[28], w związku z czym dał kilka koncertów w Trójce.

Lata 2000–2004

edytuj

29 września 2001 wystąpił w Warszawie na koncercie pamięci C.K. Norwida, a 17 listopada tego samego roku wydał album pt. spodchmurykapelusza, który promował singlem kompaktowym z trzema wersjami utworu „Jagody szaleju”. Płyta została przychylnie przyjęta przez słuchaczy i krytyków. W 2002 i 2003 wydał dwa sześciopłytowe boksy kolekcjonerskie – Od początku I i Od początku II – obejmujące albumy Niemena wydane w Polsce w latach 1967–1980[29], uzupełnione odautorskim komentarzem i wspomnieniami artysty. Niemen dość intensywnie zajmował się promocją tych wydawnictw – pomimo osłabienia spowodowanego chorobą, udzielał wywiadów w telewizji i radiu. Zapowiedział w nich wydanie dwóch kolejnych boksów, których robocze tytuły brzmiały Na pomieszane języki i Niemen – muzyka programowa. Pierwszy z nich miał gromadzić nagrania, których dokonał poza granicami kraju (m.in. włoskie single czy zachodnioniemieckie longplaye), a drugi – muzykę skomponowaną na potrzeby teatru i telewizji.

Choroba i śmierć

edytuj

Chorował na nowotwór układu chłonnego, który próbował zwalczyć przy pomocy medycyny naturalnej. Zmarł 17 stycznia 2004 w Centrum Onkologii w Warszawie z powodu powikłań związanych z zapaleniem płuc, na które zapadł w szpitalu[30]. Ciało artysty, zgodnie z jego ostatnią wolą, zostało skremowane.

30 stycznia 2004, po ceremonii żałobnej w kościele św. Karola Boromeusza, urna z prochami Niemena została złożona w katakumbach na cmentarzu Powązkowskim[31] (rząd 99-3)[32]. Niemena żegnało ok. 3 tysięcy osób[31]. W momencie rozpoczęcia pogrzebu, o godzinie 13.00, z inicjatywy Marka Niedźwieckiego, stacje radiowe w Polsce wyemitowały „Dziwny jest ten świat” jako hołd Niemenowi.

Życie prywatne

edytuj

Związał się uczuciowo z piosenkarką Adą Rusowicz i włoską piosenkarką Faridą[33][34]. Z pierwszą żoną, Marią Klauzunik[35], ma córkę, Marię. Drugiej żonie, modelce Małgorzacie Krzewińskiej, poświęcił utwory: „Baby M.”, „Z listu do M.”, „Moje zapatrzenie” i „Postscriptum”. Z drugiego małżeństwa ma dwie córki: Natalię i Eleonorę[36].

Interesował się rysunkiem i malarstwem – zaprojektował okładki swoich płyt, a w latach 90. zajął się grafiką komputerową[37].

W drugiej połowie lat 70. przeszedł na wegetarianizm[38].

Upamiętnienie artysty

edytuj

Książki poświęcone Niemenowi (chronologicznie)

edytuj
  1. Wacław Panek, Niemen. Kształty mitu, Wrocław – Brzeg: Socjalistyczny Związek Studentów Polskich, 1974, OCLC 837888371.
  2. Roman Radoszewski, Czesław Niemen: Kiedy się dziwić przestanę. Monografia artystyczna, Iskry, 2004, ISBN 83-207-1770-1.
  3. Marek Gaszyński, Czas jak rzeka, Prószyński i S-ka, 2004, ISBN 83-7337-849-9.
  4. Dariusz Michalski, Niemen o sobie, Warszawa: Twój Styl, 2005, ISBN 83-7163-568-0.
  5. Tadeusz Skliński, Niemen: dyskografia, fakty, twórczość, Nemunas, 2006, ISBN 83-9230-920-0.
  6. Dariusz Michalski, Czesław Niemen: Czy go jeszcze pamiętasz?, Warszawa: MG, 2009, ISBN 978-83-61297-76-5.
  7. Jan Edward Czachor, Czesław Niemen w Świebodzinie, Stowarzyszenie Pamięci Czesława Niemena w Świebodzinie, 2010.
  8. Artur Krajewski, Być Jak Czesław Niemen. Fotograficzny pomnik budowany migawką aparatu Artura Krajewskiego, ASP w Warszawie i Fundacja Kultury i Sztuki artHOLDING, 2019, ISBN 978-83-66098-65-7.
 
Ławeczka Niemena w Świebodzinie

Film

edytuj
  • „Sukces”[39] – film dokumentalny z 1968 roku w reżyserii Marka Piwowskiego, 13 min.
  • „Niemen”[40] – film dokumentalny z 1976 roku w reżyserii Krzysztofa Rogulskiego, 26 min.
  • „Czas jak rzeka...”[41] – film dokumentalny z 2005 roku w reżyserii Eugeniusza Szpakowskiego, 10 min
  • „Czesław Niemen”[42] – film dokumentalny z 2007 roku w reżyserii Eugeniusza Szpakowskiego, 58 min
  • „Coś co kocham najwięcej”[43] – film dokumentalny z 2008 roku w reżyserii Eugeniusza Szpakowskiego, 21 min
  • „Coś co kochał najwięcej...”[44] – film dokumentalny z 2012 roku w reżyserii Eugeniusza Szpakowskiego, 22 min
  • „Sen o Warszawie” – film dokumentalny z 2014 roku w reżyserii Krzysztofa Magowskiego, 1 godz. 44 min.

Szkoły

edytuj

26 maja 2006 r. nadano imię Czesława Niemena Zespołowi Szkół Muzycznych we Włocławku, 31 maja 2008 Publicznemu Gimnazjum nr 2 w Strzelcach Opolskich, gdzie odsłonięto także pomnik piosenkarza[45], 2 czerwca 2009 Gimnazjum nr 25 w Warszawie[46], a 19 listopada 2009 Gimnazjum nr 3 w Świebodzinie[46]. W tym też mieście 20 czerwca 2009 roku, z udziałem rodziny artysty, odsłonięto Ławeczkę Czesława Niemena[47]. 12 maja 2016 r. nadano Gimnazjum nr 1 w Lubinie imię Czesława Niemena, jego żona Małgorzata Niemen odsłoniła pamiątkową tablicę w hołdzie patronowi. Szkoła zyskała również sztandar z wizerunkiem artysty. W Poznaniu znajduje się studium piosenkarskie im. Czesława Niemena.

Monety

edytuj

17 czerwca 2009 Narodowy Bank Polski wyemitował monetę powszechnego obiegu o nominale 2 zł ze stopu Nordic Gold pamięci Niemena, a 19 czerwca dwie srebrne monety kolekcjonerskie o nominale 10 zł, wybite stemplem lustrzanym: okrągłą i kwadratową (klipa). Umieszczono na nich wizerunki Czesława Niemena i jego płyt. Projektantem obu monet oraz rewersu monety powszechnego obiegu jest Robert Kotowicz[48][49].

Piłka nożna

edytuj

Piosenka Niemena Sen o Warszawie od 12 marca 2004 r. jest wykonywana przed każdym spotkaniem Legii Warszawa na Stadionie Wojska Polskiego w Warszawie jako hymn kibiców.

Wydarzenia kulturalne

edytuj

W roku 2004 (20 sierpnia) oraz 2009 (23 sierpnia) na festiwalu w Sopocie jeden dzień poświęcono twórczości Niemena[50][51], a od jesieni 2005 r. w Słupsku odbywa się Festiwal Młodych Talentów Niemen Non Stop pod patronatem Miejskiego Centrum Kultury w Słupsku, prezydenta Słupska i marszałka województwa pomorskiego, na którym młodzi artyści śpiewają utwory Niemena oceniane przez profesjonalne jury. Od 2009 r. festiwal ten obejmuje patronatem medialnym TVP Kultura. W 2015 roku w NEY Gallery & Prints w Warszawie odbyła się zbiorowa wystawa fotograficzna poświęcona w całości Czesławowi Niemenowi[52]. Stowarzyszenie Pamięci Czesława Niemena corocznie organizuje zjazd niemenologów w Łagowie[13]. W 2019 roku (21 sierpnia) amerykański zespół Metallica wykonał na Stadionie Narodowym w Warszawie utwór Niemena „Sen o Warszawie”.

 
Tablica pamiątkowa poświęcona pamięci artysty w jego rodzinnej miejscowości

Muzeum poświęcone artyście w Starych Wasiliszkach

edytuj

20 lutego 2011 roku we wsi Stare Wasiliszki na Białorusi, w domu, w którym urodził się Czesław Niemen, otwarto muzeum jego imienia. W domu znajduje się część oryginalnego wyposażenia, w większości podarowanego przez mieszkańców Wasiliszek, którzy otrzymali je od rodziny artysty w czasie ich wyprowadzki do Polski[12].

 
Mural w Warszawie przy ul. Żytniej

Murale

edytuj
  • Białogard (2010; ul. Grunwaldzka 22)
  • Warszawa (2019; ul. Płytowa 14)
  • Poznań (2020; ul. Grobla 14, zamalowany w grudniu 2021 po interwencji spadkobierców[53])
  • Warszawa (2021; ul. Żytnia 46)
  • Lubin (2022; ul.Szpakowa 2)

Nazwy geograficzne

edytuj

Nagrody

edytuj

Dyskografia

edytuj

Albumy studyjne

edytuj
Tytuł Dane dot. albumu Pozycja na liście Certyfikat
POL
[57]
Dziwny jest ten świat
  • Data: 15 maja 1967[58][8]
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 9[59]
  • POL: złota płyta[60]
Sukces
  • Data: 20 maja 1968[61][8]
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 39[62]
Czy mnie jeszcze pamiętasz?
  • Data: 30 czerwca 1969[63][8]
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 24[62]
Enigmatic
  • Data: 19 stycznia 1970[64][8]
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 15[59]
  • POL: złota płyta
Niemen
  • Data: 24 maja 1971[65][8]
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 18[62]
Muzyka teatralna i telewizyjna
  • Data: 1971
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 –
Strange Is This World
  • Data: 1972[8]
  • Wydawca: CBS
 –
Ode to Venus
  • Data: 1973[8]
  • Wydawca: CBS
 –
Niemen Vol. 1
  • Data: 1973[8]
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 23[59]
Niemen Vol. 2
  • Data: 1973[8]
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 23[59]
Russische Lieder
  • Data: 1973[8]
  • Wydawca: CBS
 –
Mourner's Rhapsody
  • Data: 1974[8]
  • Wydawca: CBS
 –
Niemen Aerolit
  • Data: 1975[8]
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 16[62]
Katharsis
  • Data: 1976[8]
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 21[59]
Idée fixe
  • Data: 1978[8]
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 17[59]
Postscriptum
  • Data: 1980[8]
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 23[62]
Przeprowadzka
  • Data: 1982[8]
  • Wydawca: Rogot
 –
Terra Deflorata
  • Data: 20 lutego 1989[66][8]
  • Wydawca: Veriton, Polton
 –
spodchmurykapelusza
  • Data: 27 października 2001[67]
  • Wydawca: EMI Music Poland
 22
„–” album nie był notowany.

Albumy koncertowe

edytuj
Tytuł Dane dot. albumu Pozycja na liście
POL
[57]
41 potencjometrów pana Jana
  • Data: 22 października 2007[68]
  • Wydawca: Polskie Radio
Kattorna JJ72 / Pamflet na ludzkość JJ75
  • Data: 28 lutego 2009[69]
  • Wydawca: Polskie Radio
 24
Czesław Niemen – On Stage 1970/1972
  • Data: 2018
  • Wydawca: New Music – Green Tree – GTR 170
  • Daty realizacji nagrań: 30 października 1970 (XIII Międzynarodowy Festiwal Jazz Jamboree '70, Sala Kongresowa Pałac Kultury i Nauki, Warszawa), 23 i 24 czerwca 1972 (Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej w Opolu, Amfiteatr Tysiąclecia, Opole)
„–” album nie był notowany.

Występy gościnne i albumy zawierające nagrania różnych wykonawców

edytuj
Tytuł Dane dot. albumu Pozycja na liście Informacje
POL
[57]
Srebrne dzwony
  • Data: 2007
  • Wydawca: Polskie Radio
 – Do reedycji CD albumu „Zagrajcie nam wszystkie srebrne dzwony” z 1975 dołączono dwa utwory Czesława Niemena, które nie znalazły się na pierwotnym wydawnictwie
Kulpowicz featuring Niemen – Samarpan
  • Data: 1987
  • Wydawca: Polskie Nagrania
 – Czesław Niemen udziela się wokalnie w 5 z 6 utworów
Kciuk – Little Wing
  • Data: 1990
  • Wydawca: Polskie Nagrania
 – Gościnny występ w tytułowym, siedmiominutowym coverze utworu Jimiego Hendriksa, Little Wing
„–” album nie był notowany.

Kompilacje

edytuj
Tytuł Dane dot. albumu Pozycja na liście Certyfikat
POL
[57]
The Best of Niemen
  • Data: 1979[8]
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 25
Gwiazdy mocnego uderzenia: Czesław Niemen
  • Data: 1991[8]
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 –
Sen o Warszawie
  • Data: 1995[8]
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 37
Złota kolekcja: Czas jak rzeka
  • Data: 2000
  • Wydawca: EMI Music Poland
 1
  • POL: platynowa płyta[70]
Od początku I
  • Data: 2002
  • Wydawca: Polskie Radio/Polskie Nagrania Muza
  • wydawnictwo zbiorcze, obejmujące pięć pierwszych albumów Niemena nagranych dla Polskich Nagrań („Dziwny jest ten świat”, „Sukces”, „Czy mnie jeszcze pamiętasz”, „Niemen Enigmatic” oraz tzw. „czerwony album”, nazwany na potrzeby wznowienia „Człowiek jam niewdzięczny”) oraz „album zerowy”, składankę wczesnych dzieł „Sen o Warszawie”.
 7
  • POL: złota płyta[71]
Od początku II
  • Data: 2003
  • Wydawca: Polskie Radio/Polskie Nagrania Muza
  • wydawnictwo zbiorcze, obejmujące sześć albumów Niemena nagranych dla Polskich Nagrań w latach 1972–1980 („Niemen Vol. 1” i „Niemen Vol. 2” wzorem poprzednich cyfrowych wznowień skompilowano na jednym CD zatytułowanym „Marionetki”, „Idee fixe” ukazało się na dwóch odrębnych dyskach).
 14
Spiżowy krzyk
  • Data: 30 maja 2008[72]
  • Wydawca: Polskie Nagrania Muza
 20
Nasz Niemen
  • Data: 27 lipca 2009[73]
  • Wydawca: Agora SA
 –
  • POL: platynowa płyta[74]
Pamiętam ten dzień
  • Data: 7 listopada 2011[75]
  • Wydawca: Polskie Radio
 4
  • POL: platynowa płyta[76]
„–” album nie był notowany.

Minialbumy

edytuj

Single

edytuj
  • 1962 – Adieu Tristesse / El soldado de levita
  • 1963 – Na swojską nutę
  • 1963 – W rytmie Madisona
  • 1968 – Obok nas / Baw się w ciuciubabkę
  • 1969 – Io senza lei / Arcobaleno
  • 1969 – Una luce mai accesa / 24 ore spese bene con amore
  • 1970 – Oggi forse no / Domani
  • 1972 – Romanca Cherubina / Mazurek
  • 1972 – Strange is This World / We’ve Got The Sun
  • 1973 – Jolotschki, Sosjonotschki / Tschornyje Browi, Karije Otschi
  • 1975 – Mleczna droga / Dorożką na Księżyc
  • 1977 – Kołysanka / Polonez / Mazur
  • 1979 – Nim przyjdzie wiosna / Pokój
  • 1982 – Witaj przygodo zielona / Przeprowadzka
  • 1986 – High Horse / Pod Papugami
  • 2001 – spodchmurykapelusza
  • 2002 – Jagody szaleju

Pocztówki dźwiękowe

edytuj
  • 1964 – Domek bez adresu
  • 1970 – Nie wiem czy to warto
  • 1971 – Bema pamięci żałobny rapsod (bez chóralno – instrumentalnego wstępu)
  • 1974 – Jodełki, sosenki
  • 1975 – Włóczęga
  • 1979 – Nim przyjdzie wiosna

Albumy poświęcone Czesławowi Niemenowi

edytuj
Zobacz też kategorię: Twórczość Czesława Niemena.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Czesław Niemen [online], rmf.fm, Cytat: gatunek: electronica, psychodeliczny rock, rock progresywny, rock eksperymentalny
    Czesław Niemen (naprawdę Czesław Wydrzycki), to jeden z najważniejszych i najwybitniejszych twórców muzyki w Polsce. Po odejściu w 1967 roku z bigbeatowego zespołu Niebiesko-Czarni, występował jako solista. Kierował także własnymi grupami: Akwarele, Niemen-Enigmatic oraz Grupa Niemen. Poza nagrywaniem kompozycji na własne albumy, Niemen tworzył również muzykę filmową i teatralną. Brał między innymi udział w nagraniu muzyki do „Wesela” Andrzeja Wajdy, gdzie wykonywał partię Chochoła. Artyście nieobca była również poezja – poza wykorzystaniem w utworach wierszy Norwida, Asnyka i Przerwy-Tetmajera, Niemen sam pisał, publikując wiersze, między innymi na łamach magazynu „Tylko Rock”. W ostatnich latach kariery Czesław Niemen, poza komponowaniem muzyki, zajmował się również tworzeniem grafik komputerowych. Wybitny artysta zmarł 17 stycznia 2004 roku. (pol.).
  2. ↑ Czesław Niemen [online], AllMusic, Cytat: Styles: Contemporary Pop/Rock, Blues-Rock (ang.).
  3. ↑ Czesław Niemen [online], Radio Zet [dostęp 2019-02-24] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-31] (pol.).
  4. ↑ Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny. Lubomir Mackiewicz (red.), Anna Żołna (red.). Warszawa: Wydawnictwo „Interpress”, 1993, s. 496. ISBN 83-223-2644-0.
  5. ↑ Czesław Niemen discography – RYM/Sonemic [online], Rate Your Music [dostęp 2023-03-11] (ang.).
  6. ↑ Czesław Niemen | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2023-03-11] (pol.).
  7. ↑ JazzPRESS – Mistrzowie Polskiego Jazzu vol. 2 – Czesław Niemen [online], jazzpress.pl [dostęp 2023-03-11].
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Leszek Gnoiński, Jan Skaradziński, Encyklopedia Polskiego Rocka, Warszawa: Świat Książki, 1997, s. 310-317, ISBN 83-7129-570-7, OCLC 43868642.
  9. ↑ a b c Міхал Карневіч: Чэслаў Немэн вучыўся ў Гродне. Niemen Muzey, 2013-05-25. [dostęp 2013-06-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-26)]. (biał.).
  10. ↑ Nie żyje Jadwiga Bortkiewicz, siostra Czesława Niemena [online], Interia [dostęp 2020-03-17] (pol.).
  11. ↑ a b c d e f g h Marek Wąs, Czesław Niemen: wyrzucony przez żonę [Cykl „Wyborczej” – cz. 1] [online], wyborcza.pl, 17 listopada 2014 [dostęp 2016-11-07].
  12. ↑ a b Białoruskie ślady po Niemenie na nowej stronie internetowej [online], Onet.pl, 17 lutego 2013 [dostęp 2013-02-19] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03].
  13. ↑ a b Świebodzin – Ławeczka Niemena. Atrakcje turystyczne Świebodzina. Ciekawe miejsca Świebodzina [online], polskaniezwykla.pl [dostęp 2016-04-14].
  14. ↑ C. Wydrzycki*, Niebiesko-Czarni – Adieu Tristesse / El Soldado De Levita [online], Discogs [dostęp 2019-08-05] (ang.).
  15. ↑ Ewa Kałużna: Czesław Niemen. Muzeum Jazzu. [dostęp 2024-02-13].
  16. ↑ a b c Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 267. ISBN 83-917891-8-7.
  17. ↑ Izabela Michalewicz, Jerzy Danilewicz: Villas. Nic nie mam przecież do ukrycia. Świat Książki, 2011, s. 73. ISBN 978-83-7799-068-1.
  18. ↑ Mirosław Pęczak, Niemen, którego nie ma, „Polityka”, 2014, nr 3, s. 3.
  19. ↑ Czesław Niemen. W: Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów-Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, seria: Biblioteka „Latarnika”. ISBN 83-917-891-7-9. OCLC 61285012. (pol.).
  20. ↑ a b c Sebastian Łupak: Czesława Niemena wspomina Franciszek Walicki. Gazeta.pl Trójmiasto, 2004-01-23. [dostęp 2010-09-01].
  21. ↑ Rozrywka i informacje.[martwy link]
  22. ↑ Izabela Michalewicz, Jerzy Danilewicz: Villas. Nic nie mam przecież do ukrycia. Świat Książki, 2011, s. 71. ISBN 978-83-7799-068-1.
  23. ↑ Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 268. ISBN 83-917891-8-7.
  24. ↑ Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 270. ISBN 83-917891-8-7.
  25. ↑ XIII Festiwal Piosenki Radzieckiej Zielona Góra 1977: program b.n.s.
  26. ↑ Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 272–273. ISBN 83-917891-8-7.
  27. ↑ Rysiek Riedel głosami innych. Polskie Radio, 2001-09-07. [dostęp 2015-10-04].
  28. ↑ Czesław Niemen – biografia i zdjęcia [online], Wyborcza.pl, 17 stycznia 2004 [zarchiwizowane z adresu 2010-01-21].
  29. ↑ Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 275. ISBN 83-917891-8-7.
  30. ↑ Paweł Piotrowicz, „Założyłam ją dla Ciebie” Pierwszy wywiad Natalii Niemen, córki Czesława Niemena, poświęcony ojcu [online], Onet.pl, 14 stycznia 2011, s. 4 [dostęp 2011-01-17] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-12].
  31. ↑ a b Kronika. Kalendarz warszawski styczeń-marzec 2004. „Kronika Warszawy”. 2 (121), s. 101, 2004. 
  32. ↑ Cmentarz Stare Powązki: Czesław Niemen, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-19].
  33. ↑ Ewelina Rajchel, Farida: Serce i spontaniczność [online], kulturaonline.pl, 16 stycznia 2012 [dostęp 2016-10-10] [zarchiwizowane z adresu 2012-06-27].
  34. ↑ Niemen był moją miłością – rozmowa z Faridą, włoską piosenkarką. gloswielkopolski.pl, 2014-01-15. [dostęp 2016-10-10]. (pol.).
  35. ↑ Wdowa po Niemenie zapomniała o jego testamencie?. Fakt.pl, 2012-12-13. [dostęp 2013-07-05]. (pol.).
  36. ↑ Wydano piracką płytę Niemena [online], Onet.pl, 5 lipca 2013 [dostęp 2013-07-05] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-08].
  37. ↑ Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 272. ISBN 83-917891-8-7.
  38. ↑ Urszula Kasprzak, Ewa Anna Baryłkiewicz, Urszula, Grupa Wydawnicza Foksal, 2022, s. 45, ISBN 978-83-280-9679-0.
  39. ↑ FilmPolski.pl [online], FilmPolski [dostęp 2019-08-17] (pol.).
  40. ↑ FilmPolski.pl [online], FilmPolski [dostęp 2019-08-23] (pol.).
  41. ↑ FilmPolski.pl [online], FilmPolski [dostęp 2019-08-23] (pol.).
  42. ↑ FilmPolski.pl [online], FilmPolski [dostęp 2019-08-17] (pol.).
  43. ↑ FilmPolski.pl [online], FilmPolski [dostęp 2019-08-23] (pol.).
  44. ↑ FilmPolski.pl [online], FilmPolski [dostęp 2019-08-23] (pol.).
  45. ↑ Uroczyste nadanie imienia... [online], Publiczne Gimnazjum nr 2 w Strzelcach Opolskich [zarchiwizowane z adresu 2012-05-05].
  46. ↑ a b Publiczne Gimnazjum Nr 3 im. Cz. Niemena.
  47. ↑ Odsłonięcie „Ławeczki Czesława Niemena” [online], Starostwo Powiatowe w Świebodzine, 22 czerwca 2009 [zarchiwizowane z adresu 2009-06-26].
  48. ↑ Dziwny jest ten świat... [online], NBPortal.pl, 16 czerwca 2009 [zarchiwizowane z adresu 2009-08-26].
  49. ↑ Czesław Niemen na monetach NBP [online], NBPnews.pl, 18 czerwca 2009 [dostęp 2009-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2009-06-21].
  50. ↑ Przeboje Niemena na festiwalu w Sopocie [online], Wyborcza.pl, 4 sierpnia 2004 [dostęp 2009-08-23] [zarchiwizowane z adresu 2009-11-08].
  51. ↑ 46. Międzynarodowy Sopot Festival: artyści wspominają Niemena [online], Onet.pl, 23 sierpnia 2009 [dostęp 2009-08-23] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-26].
  52. ↑ Wystawa Niemen w Ney Gallery&Prints [online], O.pl Polski Portal Kultury, 27 marca 2015 [dostęp 2017-06-23] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-12].
  53. ↑ Wyborcza.pl [online], poznan.wyborcza.pl [dostęp 2022-06-08].
  54. ↑ BIP Warszawa – oficjalny portal stolicy Polski [online], bip.warszawa.pl [dostęp 2017-03-18] (pol.).
  55. ↑ Uchwała RMWr 2021 ↓, § 1, załącznik.
  56. ↑ Agata Siniarska, Złoty artKciuk dla Czesława Niemena [online], Radio Victoria, 30 września 2019 [dostęp 2022-10-04] (pol.).
  57. ↑ a b c d http://olis.onyx.pl/listy/index.asp?idlisty=466&lang=
    http://olis.onyx.pl/listy/index.asp?idlisty=260&lang=
    http://olis.onyx.pl/listy/index.asp?idlisty=186&lang=
    http://olis.onyx.pl/listy/index.asp?idlisty=190&lang=
    http://olis.onyx.pl/listy/index.asp?idlisty=423&lang=
    http://olis.onyx.pl/listy/index.asp?idlisty=502&lang=
    http://olis.onyx.pl/listy/index.asp?idlisty=187&lang=
    http://olis.onyx.pl/listy/index.asp?idlisty=194&lang=
    http://olis.onyx.pl/listy/index.asp?idlisty=186&lang=
    http://olis.onyx.pl/listy/index.asp?idlisty=59&lang=
    http://olis.onyx.pl/listy/index.asp?idlisty=704&lang=
    http://olis.onyx.pl/listy/index.asp?idlisty=1125&lang=.
  58. ↑ „Dziwny jest ten świat” – Czesław Niemen [online], Wirtualna Polska [dostęp 2020-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2014-09-08].
  59. ↑ a b c d e f OLiS – oficjalna lista sprzedaży: Albumy (Należy wybrać tydzień: 29.09.2023–05.10.2023). olis.pl. [dostęp 2023-10-12]. (pol.).
  60. ↑ 45 lat Złotej Płyty w Polsce: Czesław Niemen „Dziwny jest ten świat” [online], Onet.pl, 19 grudnia 2013 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-24].
  61. ↑ „Sukces” – Czesław Niemen [online], Wirtualna Polska [dostęp 2020-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2011-03-01].
  62. ↑ a b c d e OLiS – oficjalna lista sprzedaży: Albumy (Należy wybrać tydzień: 26.01.2024–01.02.2024). olis.pl. [dostęp 2024-02-08]. (pol.).
  63. ↑ „Czy mnie jeszcze pamiętasz?” – Czesław Niemen [online], Wirtualna Polska [dostęp 2020-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2009-11-17].
  64. ↑ „Enigmatic” – Czesław Niemen [online], Wirtualna Polska [dostęp 2020-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2014-09-08].
  65. ↑ „Niemen – «Czerwony Album»” – Czesław Niemen [online], Wirtualna Polska [dostęp 2020-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2014-12-01].
  66. ↑ „Terra Deflorata” – Czesław Niemen [online], Wirtualna Polska [dostęp 2020-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2012-02-17].
  67. ↑ „spodchmurykapelusza” – Czesław Niemen [online], Wirtualna Polska [dostęp 2020-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2012-02-17].
  68. ↑ 41 Potencjometrów Pana Jana [online], empik.com [zarchiwizowane z adresu 2014-09-08].
  69. ↑ Czesław Niemen – „Kattorna/Pamflet na ludzkość” [online], Onet.pl [zarchiwizowane z adresu 2014-09-08].
  70. ↑ Platynowe płyty CD przyznane w 2004 roku [online], ZPAV [dostęp 2020-10-27].
  71. ↑ Złote płyty CD przyznane w 2004 roku [online], ZPAV [dostęp 2020-10-27].
  72. ↑ Empik zaprasza na spotkanie z Małgorzatą Niemen w ramach promocji płyty „Spiżowy krzyk” [online], Lubelski Serwis Informacyjny, wrzesień 2008 [zarchiwizowane z adresu 2014-09-08].
  73. ↑ Nasz Niemen (książka + 2CD), – Firma Księgarska Olesiejuk Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A [online], olesiejuk.pl [dostęp 2021-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2014-09-08] (ang.).
  74. ↑ Platynowe płyty CD przyznane w 2009 roku [online], ZPAV [dostęp 2020-10-27].
  75. ↑ Zpav – OLIS.
  76. ↑ Platynowe płyty CD przyznane w 2012 roku [online], ZPAV [dostęp 2020-10-27].
  77. ↑ Niemen mniej znany [online], natalianiemen.pl [dostęp 2018-02-19] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-19].
  78. ↑ Krzysztof Zalewski wydaje płytę z piosenkami Niemena. Posłuchaj pierwszego singla [online], Onet.pl, 11 grudnia 2017 [dostęp 2018-01-20] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-24].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czesław_Niemen&oldid=75362761”
  NODES
ELIZA 1
Intern 4
iOS 33
mac 9
multimedia 1
os 148
todo 1