Dao
pojęcie filozofii chińskiej
Dao (ⓘwymowa) – podstawowe pojęcie filozofii chińskiej, kluczowe dla taoizmu, ale używane również przez inne kierunki, m.in. konfucjanizm. W zależności od autora i szkoły terminowi dao przypisywane są bardzo różne znaczenia, od „uniwersalnej zasady kierującej wszechświatem” po „metodę postępowania [danej osoby]”[1].
| |||||||||||
| Nazwa chińska | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||
Pochodzenie terminu
edytujSam termin dao jest znacznie starszy niż taoizm. Znak dao (道) pojawia się już w inskrypcjach wróżebnych sprzed ok. 3 tys. lat. Oznaczał wówczas drogę łączącą Niebo z Ziemią[2].
Interpretacje i znaczenia
edytujKonfucjanizm
edytuj- Dao pojawia się już w Księdze dokumentów z VI w p.n.e., uznanej przez konfucjanizm za klasykę (patrz: pięcioksiąg konfucjański). Znaczy on tam tyle, co model zachowania, słuszna droga, droga Nieba[3].
- U Konfucjusza dao znaczy tyle co nauka lub mądrość, przekazywana drogą ustną (w klasycznym chińskim inne znaczenie dao to wypowiedzieć). W Dialogach konfucjańskich czytamy: Mistrz rzekł: O, Zengzi! Moje dao, jedną myślą wszystko przenika. Zengzi powiedział: Zaprawdę tak jest[4].
- W idealistycznym ujęciu konfucjanizmu Mencjusza dao jest wzorcem moralnym, Drogą, którą Niebo odcisnęło w sercu człowieka[5].
- W realistycznym ujęciu konfucjanizmu według Xunzi dao powinno być obowiązkowym obiektem badań przez mędrca; jest miarą wszystkich rzeczy[5].
Taoizm
edytuj- Zasada leżąca u podstawy wszechświata, ciągle się zmieniająca. Nie można jej zdefiniować, gdyż każda definicja byłaby jedynie przybliżeniem, ponadto jej wprowadzenie spowodowałoby zmianę wszechświata, a więc i definiowanego dao. Mówią o tym pierwsze słowa księgi Daodejing: „Dao, które mogłoby zostać wypowiedziane, nie jest wiecznym dao”. Po chińsku dao oznacza także powiedzieć, tak więc wers ten w oryginale brzmi szczególnie paradoksalnie – „Dao, które można dao, nie jest wiecznym dao” (chiń. 道可道非常道). Harmonia z dao (utożsamiana czasem ze znanym w innych wschodnich filozofiach oświeceniem) jest ostatecznym celem taoisty.
- Zgodnie ze źródłosłowem dao oznacza w taoizmie i konfucjanizmie także właściwą drogę życia, drogę cnoty (de).
Psychologia analityczna
edytujCarl Gustav Jung w swojej przedmowie wydania księgi Daodejing uznał pojęcie dao za synonim terminu indywiduacja[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Dao, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-30].
- ↑ Frederico Avanzini, Religie Chin, WAM, Kraków, 2004, str. 135
- ↑ Frederico Avanzini, Religie Chin, WAM, Kraków, 2004, str. 135-136
- ↑ Dialogi konfucjańskie, IV, 15
- ↑ a b Frederico Avanzini, Religie Chin, WAM, Kraków, 2004, str. 136
- ↑ Leszek Kolankiewicz: Wstęp. Carl Gustaw Jung - wędrowiec Wschodu. W: Carl Gustav Jung: Podróż na Wschód. Leszek Kolankiewicz (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok, 1989, s. 17. ISBN 83-85041-09-5.
Linki zewnętrzne
edytuj
Anna I. Wójcik i Agnieszka Kozyra, Dao, Powszechna Encyklopedia Filozofii, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, ptta.pl [dostęp 2024-05-05].
Dao (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].