De Beers
De Beers plc – międzynarodowe przedsiębiorstwo specjalizujące się w wydobyciu i sprzedaży diamentów, przez większą część XX wieku mające faktyczny monopol na rynku światowym[1]. Jest to spółka akcyjna nienotowana na giełdzie, której współwłaścicielami są przedsiębiorstwo wydobywcze Anglo American plc (85% udziałów) oraz rząd Botswany (15%)[2]. Pierwotnie siedziba przedsiębiorstwa mieściła się w Południowej Afryce[3]. Obecna zarejestrowana siedziba spółki znajduje się na wyspie Jersey, w Saint Helier[2]. Faktyczna siedziba zarządu mieści się w Londynie, przy Charterhouse Street[a][2][4].
| |
 Siedziba zarządu przy Charterhouse Street, w Londynie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Dependencja królewska | |
| Siedziba | |
| Data założenia |
1880 |
| Forma prawna | |
| Dane finansowe (2022) | |
| Przychody |
6,61 mld USD |
| Wynik operacyjny |
1,12 mld USD |
| Wynik netto |
0,80 mld USD |
| Strona internetowa | |
Przedsiębiorstwo ma formę holdingu pionowo zintegrowanego, którego działalność obejmuje poszukiwania złóż diamentów, wydobycie, dystrybucję i sprzedaż diamentów surowych i szlifowanych, produkcję i sprzedaż detaliczną biżuterii diamentowej, a także produkcję diamentów syntetycznych[5]. Spółka prowadzi działalność wydobywczą w czterech krajach: Botswanie (około 70% produkcji), Namibii, Południowej Afryce i Kanadzie. W 2022 roku wielkość produkcji diamentów surowych wyniosła 34,6 mln karatów, co stanowiło około 1/3 produkcji światowej. Wielkość zatrudnienia wynosiła 10 500 osób[6]. W tym samym roku spółka uzyskała przychód w wysokości 6,61 mld USD, zysk operacyjny – 1,12 mld USD, oraz zysk netto – 796 mln USD[2].
Historia
edytujPrzedsiębiorstwo zostało założone w kwietniu 1880 roku przez Cecila Rhodesa, Charlesa Rudda i ich wspólników[7]. Prowadziło początkowo eksploatację złóż diamentów odkrytych w latach 60. XIX wieku nieopodal Kimberley[b], na rubieży ówczesnej brytyjskiej Kolonii Przylądkowej (obecnie Południowa Afryka)[8]. Nazwa De Beers, nadana pierwszej należącej do spółki kopalni, pochodzi od nazwiska właścicieli gospodarstwa rolnego, w obrębie którego została ona ulokowana[3]. W pierwszych latach działalności spółki Rhodes podjął działania na rzecz konsolidacji produkcji w regionie, będącym wówczas jedynym znaczącym ośrodkiem wydobycia diamentów na świecie[c]. W rezultacie przejęcia szeregu konkurencyjnych kopalń do 1888 roku De Beers uzyskało kontrolę nad 90% ówczesnej światowej produkcji diamentów[7]. Jednocześnie spółka rozpoczęła działania mające na celu uzyskanie kontroli nad ich dystrybucją. W 1890 roku współzałożyła międzynarodowy syndykat zrzeszający pośredników i sprzedawców diamentów, London Diamond Syndicate[3][7]. Do głównych jego zadań należała stabilizacja cen na odpowiednio wysokim poziomie, poprzez regulację podaży i stymulację popytu[3]. W 1893 roku akcje De Beers jako spółki publicznej weszły do obiegu na giełdzie papierów wartościowych w Johannesburgu (JSE)[9].
Na początku XX wieku pozycji De Beers na rynku światowym zagrażały kolejne odkrycia pokładów diamentów, m.in. w Transwalu (1902), Niemieckiej Afryce Południowo-Zachodniej (ob. Namibia, 1908), Portugalskiej Afryce Zachodniej (ob. Angola, 1912) i Kongu Belgijskim (ob. Demokratyczna Republika Konga, 1912). W 1929 roku w następstwie przejęcia większości udziałów w De Beers przez spółkę Anglo American oraz Ernesta Oppenheimera[d], ten ostatni mianowany został prezesem De Beers[7][10]. Gwałtowny wzrost światowej produkcji za sprawą nowo odkrytych złóż, przy jednoczesnym zaniku popytu wynikającym z rozpoczynającego się wielkiego kryzysu (1929–1933), doprowadziły do załamania cen diamentów. Pod kierownictwem Oppenheimera, w 1934 roku De Beers założyło spółkę Diamond Trading Company (działającą też pod nazwą Central Selling Organization, CSO), pośredniczącą między producentami diamentów a sprzedawcami detalicznymi. Podobnie jak w przypadku poprzedzającego ją syndykatu, jej podstawowymi celami były kontrola nad światowym rynkiem diamentów i stabilizacja cen[7]. Jej działalność miała charakter kartelu[11][1], a za jej sprawą światowe ceny diamentów rosły niemal nieprzerwanie przez ponad pół wieku, w przeciwieństwie do innych kopalin, jak złoto, srebro czy miedź[11].
W 1938 roku De Beers rozpoczęło we współpracy z agencją reklamową N. W. Ayer & Son szeroko zakrojoną i wieloletnią kampanię marketingową na terenie Stanów Zjednoczonych, której celem było wykreowanie skojarzenia diamentu z miłością romantyczną i wysoką pozycją społeczną, a w konsekwencji wzmożenie popytu na pierścionki zaręczynowe i inną biżuterię diamentową. Kampania okazała się wysoce skuteczna – pod koniec lat 50. XX wieku pierścionki diamentowe były w społeczeństwie amerykańskim powszechnie uznawane za nieodzowny element zaręczyn. W latach 60. kampanię rozszerzono o kolejne kraje, gdzie odniosła ona podobny sukces, czego przejawem była m.in. Japonia, gdzie w latach 1967–1982 odsetek narzeczonych noszących diamentowe pierścionki wzrósł z 5 do 60%[11].
W latach 80. XX wieku De Beers kontrolowało 90% światowego rynku diamentów. Od tamtej pory udział ten stopniowo maleje – do około 60% w latach 90.[12] (46% światowej produkcji, 80–85% dystrybucji[1]) i 40% w 2014 roku[12]. Wśród czynników, które wpłynęły na utratę dominującej pozycji na rynku były – zerwanie współpracy przez producentów wcześniej przynależących do CSO, przede wszystkim na terenie byłego Związku Radzieckiego, po jego rozpadzie, oraz odkrycie nowych złóż i wzrost produkcji w kopalniach na terenie Kanady, Australii i Rosji[1].
De Beers przez wiele lat pozostawało w sporze z rządem Stanów Zjednoczonych, który zarzucał przedsiębiorstwu stosowanie praktyk monopolistycznych, naruszających ustawę Shermana[7]. Od 1948 roku miało zakaz prowadzenia działalności na terenie tego kraju (sprzedaż prowadzona była przez pośredników), zniesiony po zawarciu ugody w 2012 roku[13]. W latach 90. XX wieku De Beers oskarżane było też o prowadzenie handlu tzw. krwawymi diamentami, przychody z których służyły do finansowania konfliktów zbrojnych na kontynencie afrykańskim. W rezultacie w 1999 roku przedsiębiorstwo zaprzestało skupu diamentów spoza certyfikowanych źródeł[3].
W 2001 roku spółka zakończyła ponad stuletnią obecność na giełdzie. Jej właścicielami zostały: spółka Anglo American (45% udziałów), rodzina Oppenheimer (40%) oraz rząd Botswany (15%)[14]. W 2011 roku Anglo American odkupiło udziały należące wcześniej do rodziny Oppenheimer, tym samym stając się większościowym udziałowcem w spółce (85%)[13].
Uwagi
edytuj- ↑ Pod tym samym adresem mieści się siedziba spółki Anglo American plc[4].
- ↑ Miasto Kimberley założone zostało w 1878 roku, a swoje powstanie zawdzięcza owemu odkryciu[8].
- ↑ Przed odkryciem złóż diamentów w Południowej Afryce w XIX wieku kamienie te były niezwykle rzadko spotykane; wydobywano je z koryt rzecznych w Indiach i Brazylii. Światowa produkcja roczna oscylowała na poziomie kilku kilogramów[1].
- ↑ Oppenheimer był prezesem spółki Anglo American oraz jej założycielem (1917).
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e So-Young Chang i inni, The Global Diamond Industry, Columbia Business School, 2002, s. 2 [dostęp 2023-10-28] (ang.).
- ↑ a b c d De Beers plc Annual Financial Statements for the year ended 31 December 2022 [online], Companies House, s. 2, 7, 51 [dostęp 2023-10-22] (ang.).
- ↑ a b c d e De Beers S.A., [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-10-28] (ang.).
- ↑ a b MCM unites Anglo American and De Beers at new sustainable workplace. Mix Interiors. [dostęp 2023-10-22]. (ang.).
- ↑ Group Structure. De Beers Group. [dostęp 2023-10-22]. (ang.).
- ↑ Anglo American plc Integrated Annual Report 2022, Anglo American plc, s. 30, 76, 84–87, 316 [dostęp 2023-10-22] (ang.).
- ↑ a b c d e f De Beers Consolidated Mines Ltd./De Beers Centenary AG. W: Kimberley N. Hunt, AnnaMarie L. Sheldon: Notable Corporate Chronologies. Wyd. II. T. 1: A-K. Gale Research, 1999, s. 108, 515–519. ISBN 978-0-8103-9501-5.
- ↑ a b Kimberley, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-10-28] (ang.).
- ↑ Shareholders OK De Beers buyout. JCK Magazine, 2001-05-18. [dostęp 2023-10-28]. (ang.).
- ↑ De Beers Consolidated Mines Limited/De Beers Centenary AG. W: International Directory of Company Histories. Jay P. Pederson (red.). T. 28. St. James Press, 1999, s. 88–94. ISBN 1-55862-387-6. [dostęp 2023-10-28].
- ↑ a b c Edward Jay Epstein: Have You Ever Tried to Sell a Diamond?. The Atlantic, luty 1982. [dostęp 2023-10-28]. (ang.).
- ↑ a b De Beers – Monopoly Broken. Australian Diamond Portfolio. [dostęp 2023-10-28]. (ang.).
- ↑ a b Anthony DeMarco: De Beers Seeks A Return to the U.S., Moves Diamond Operations To Botswana. Forbes, 2012-08-15. [dostęp 2023-10-28].
- ↑ Des Kilalea: De Beers Buyback. Rapaport, 2001-06-01. [dostęp 2023-10-28]. (ang.).