De rerum natura

De rerum natura (łac. „O naturze rzeczy”) – poemat z I wieku p.n.e., napisany heksametrem przez rzymskiego filozofa i poetę Lukrecjusza. Zawiera wykład filozofii epikurejskiej (atomizm, psychologia, fizyka).

Manuskrypt i recepcja

De rerum natura to jedyne znane dzieło Lukrecjusza. Obejmuje ok. 7400 wersów w sześciu niezatytułowanych księgach. Poemat dedykowany jest Gajuszowi Memmiuszowi.

De rerum natura pozostawało w zapomnieniu przez szereg stuleci. Manuskrypt odnalazł przypadkowo sekretarz papieski Gianfrancesco Poggio Bracciolini w styczniu 1417 roku. Znalezisko Bracioliniego nie zachowało się, ale istnieje kopia Niccolò Niccoliego, przyjaciela Bracioliniego (obecnie w Biblioteca Medicea Laurenziana, Florencja).

Molier dokonał tłumaczenia poematu wierszem, które nie zachowało się. Jefferson był właścicielem przynajmniej pięciu łacińskich edycji, jak również autorem tłumaczeń na angielski, włoski i francuski. Próby Montaigne'a zawierają prawie 100 cytatów z tego poematu. W Dziadach Mickiewicza diabeł nosi imię m.in. Lukrecy.

Obecnie dzieło to odbierane jest^[1] jako zawierające „uderzająco współczesne rozumienie świata” i postulowane jako będące jednym z impulsów nadających kierunek rozwoju od Renesansu do czasów obecnych^[1].

Główne tezy^[1]

chaotycznie poruszające się atomy, kolizje, powstawanie połączeń i złożonych struktur
ciągła zmiana: tworzenie i niszczenie
natura ciągle eksperymentuje, my jesteśmy tylko jednym z nieprzeliczalnych rezultatów
przyszłość nie jest jednoznacznie określona przez sytuacje obecną
nie ma ucieczki od tego procesu
nieskończony Wszechświat, nieskończona liczba atomów w przestrzeni
jesteśmy zbudowani z tej samej materii co gwiazdy, oceany i wszystkie inne rzeczy
nie ma życia po śmierci
nie ma żadnego boskiego czy inteligentnego architekta, stworzyciela, czy wielkiego planu
nie należy żyć w strachu przed bogami, tylko szukać przyjemności i piękna, a unikać przykrości
wszystko co widzimy, włączając nas, wyewoluowało z tego ruchu odbywającego się w ogromnej skali czasowej
ewolucją rządzi przypadek
ewolucja odbywa się poprzez selekcję naturalną, tzn. te gatunki trwają, które są lepiej przystosowane do przeżycia i rozmnażania
istniały inne gatunki, ale wyginęły; człowiek jako gatunek również wymrze
nic nie będzie trwać wiecznie (z wyjątkiem atomów), Słońce też kiedyś zgaśnie
tylko atomy są nieśmiertelne
absurdem jest myśleć, że ziemia lub jej mieszkańcy zajmują jakieś uprzywilejowane miejsce we Wszechświecie
nie ma żadnych powodów do wyróżnienia ludzi spośród innych zwierząt
śmierć jest dla nas niczym

Polskie przekłady (pierwsze wydania)

O rzeczywistości ksiąg sześć. Adam Krokiewicz (tłum. i oprac.). Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego, 1923, s. 212, seria: Biblioteka Filozoficzna (seria 2, t. I). (przekład prozą; wznowiony w 1958 roku i następnie w 2003 roku w serii „Arcydzieła Wielkich Myślicieli” wydawnictwa DeAgostini-Altaya)
O naturze wszechrzeczy. Edward Szymański (tłum.), Kazimierz Leśniak (oprac.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957, s. 429, seria: Biblioteka Klastków Filozofii. (przekład wierszem, oparty na tłumaczeniu Krokiewicza)
O naturze rzeczy. Grzegorz Żurek (tłum. i oprac.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1994, s. 298, seria: Bibliotheca Mundi. ISBN 83-06-02280-7. (wybór; przekład wierszem; wybór z powyższego wyboru – ok. 25% całości oryginału^[2] – został wydany rok później przez Ludową Spółdzielnię Wydawniczą, Warszawa 1995, ISBN 83-205-4472-6, 200 stron)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Stephen Greenblatt, The Answer Man. An ancient poem was rediscovered—and the world swerved. Annals of Culture, The New Yorker August 8, 2011 (dostęp 2013-05-15)
↑ Opis wydania na stronie Racjonalista, Ośrodek Racjonalistyczno-Sceptyczny, dostęp 2013-05-18

Linki zewnętrzne

[green-1] Stephen Greenblatt, The Answer Man. An ancient poem was rediscovered—and the world swerved. Annals of Culture, The New Yorker August 8, 2011 (dostęp 2013-05-15)

[2] Opis wydania na stronie Racjonalista, Ośrodek Racjonalistyczno-Sceptyczny, dostęp 2013-05-18

[1]

[2]