Deira
Deira (staroang. Derenrice, Dere) – jedno z mniejszych królestw anglosaskich, założonych w VI wieku przez germańskie plemię Anglów na podbitych terenach Brytanii. W późniejszym okresie Deira połączyła się z sąsiednim królestwem – Bernicją, tworząc Nortumbrię, jedno z państw tzw. heptarchii anglosaskiej[1].
| VI wiek – 679 | |
| Ustrój polityczny | |
|---|---|
| Data powstania | |
| Data likwidacji | |
| Władca | |
| Narody i grupy etniczne | |
| Język urzędowy | |
| Religia dominująca | |
| |
Położenie na mapie świata  | |
| 54,0°N 0,5°W/54,000000 -0,500000 | |
Nazwa
edytujPrawdopodobna nazwa państwa oznaczała Królestwo Dębów / dębowe Królestwo, od brytańskiego słowa deru (dąb)[1]. Przyjmuje się też wariant, że pochodzi od przepływającej przez ten teren rzeki Derwent i znajdującego się nad nią miasta rzymskiego Derventio[1](teraz Malton w North Yorkshire). Przez analogię słowo Derenrice (Derenrige, Deren rike) porównać można z germańską nazwą miejscową: Ôstarrîhhi.
Terytorium
edytujTerytorium Deiry rozciągało się od estuarium Humber do rzeki Tees oraz od wybrzeża Morza Północnego do zachodnich krańców Doliny York (Vale of York)[2]. Tereny te leżą na obszarze dzisiejszego hrabstwa East Riding of Yorkshire.
Historia
edytujPierwsza pisemna wzmianka o królestwie Deiry zachowała się w Historii Brittonum i dotyczy Saemila, przodka Elli, który "był pierwszym, który oderwał Deirę od Bernicji", co zdaniem historyków oznaczać może, że wyrwał Deirę spod władzy Brytów[3]. Jest to właściwie jedyna wzmianka o dynastii Deiry przed VII wiekiem.
Pierwszym znanym z imienia władcą Deiry był Ella, o którym Beda Czcigodny pisze w Chronica Majora, że rządził w momencie przybycia misji św. Augustyna, tzn. w 597 roku[4]. Jego następcą został Etelryk. W 604 roku na Deirę najechał Etelfryd z Bernicji, zabił Etelryka, skazał na wygnianie syna Elli, Edwina, i poślubił jego siostrę, Achę[4]. Edwin udał się do Raedwalda, króla Wschodnich Anglów, który przekonał go do przyjęcia chrześcijaństwa i pomógł w powrocie na tron Deiry, pokonując Etelfryda w bitwie nad rzeką Idle[4]. Edwin został również władcą Bernicji. Jego panowanie było pełne sukcesów. Zakończyło się w bitwie pod Hatfield Chase, gdzie Edwin został pokonany przez wojska Mercji i Gwyneddu[5].
Wraz ze śmiercią Edwina zakończyła się również unia Bernicji z Deirą. Na tronie Deiry zasiadł kuzyn Edwina, Osric[5]. Po jego śmierci w bitwie z Cadwallonem z Gwyneddu trony Bernicji i Deiry znów znalazły się w rękach jednego władcy - syna Etelfryda, Oswalda[5]. Oswald zginął w walce z Pendą z Mercji, a jego brat i następca, Oswiu miał problem z utrzymaniem władzy nad Deirą, która ostatecznie wróciła w ręce potomka Elli, Oswine[5]. Oswiu cały czas próbował odzyskać władzę w Deirze i, kiedy nie udało mu się to w legalny sposób, zlecił zabójstwo Oswine[6]. Mimo tego nie udało mu się przejąć rządów; nie pomógł nawet ślub z Eanfled, córką Edwina[6]. Władcą Deiry został (jako władca zależny) jego bratanek, Etelwald. Po bitwie nad rzeką Winwaed, w której Etelwold stanął po stronie Pendy. Na krótko Oswiu został znów władcą Deiry. Nie był jednak tam popularny i zdecydował się ustanowić królestwo zależne od siebie pod wodzą swego syna Aldfritha[6]. Aldfrith miał jednak skłonności separatystyczne, co widać było zwłaszcza w kwestii religijnej (Alfrit zdecydował o odejściu od liturgii iroszkockiej na rzecz łacińskiej wcześniej, niż uczynił to jego ojciec na synodzie w Whitby[6]). Oswiu odsunął Aldfritha od władzy.
Po śmierci Oswiu władzę nad Nortumbrią przejął jego syn Egfryt. Zdecydował się on na ponowne oddzielenie Deiry jako królestwa zależnego, i osadził na jej tronie swego młodszego brata, Elfwine, chcąc go prawdopodobnie przygotować na swego następcę (Egfryt był bezdzietny)[7]. Kiedy Elfwine zginął w bitwie z Mercjanami nad rzeką Trent, ponownie oba królestwa zostały zjednoczone pod rządami Egfryda[7].
Rok 679 uważany jest za prawdziwy początek zjednoczonej Nortumbrii, gdyż nigdy już Bernicja i Deira nie miały osobnych władców[7][8].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytujBibliografia
edytuj- Barbara Yorke: Królowie i królestwa Anglii w czasach Anglosasów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16169-9.
- John Ashton Cannon, Anne Hargreaves: The kings & queens of Britain. Oxford University Press, 2009. ISBN 0-19-955922-8. (ang.).
- Christopher Allen Snyder: The Britons, The peoples of Europe. John Wiley & Sons, 2003. ISBN 0-631-22260-X. (ang.).