Domatków
Domatków – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie kolbuszowskim, w gminie Kolbuszowa[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.
| wieś | |
 Kościół Miłosierdzia Bożego (2022) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
1048[2] |
| Strefa numeracyjna |
17 |
| Kod pocztowy |
36-100[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RKL |
| SIMC |
0652168[4] |
Położenie na mapie gminy Kolbuszowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu kolbuszowskiego  | |
 50°12′09″N 21°44′35″E/50,202500 21,743056[1]
| |
Miejscowość jest siedzibą parafii Miłosierdzia Bożego, należącej do dekanatu Kolbuszowa Zachód, diecezji rzeszowskiej.
Nieoficjalne nazwy części wsi (przysiółki): Zagranicze, Pod Brzezówką, Przy Lesie, Pod Porębami, Potoki, Potoki (Brzezówka)
Przez wieś Domatków przepływa potok Brzezówka (dawniej potok Brzozowski), który stanowi prawobrzeżny dopływ rzeki Nil[5].
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0652174 | Brzezówka | obecnie przysiółek, do 1967 wieś |
| 0652180 | Wola Domatkowska | przysiółek |
| 0652197 | Zagranica | przysiółek |
| 0652205 | Zarzecze | przysiółek |
Brzezówka
edytujBrzezówka – do 1967 roku odrębna administracyjnie od Domatkowa wieś[7]. Miejscowość wielokroć starsza od Domatkowa, oddalona od niego o ok 2,5 km[8], położona w dolinie rzeki Nil[9], w części znajdująca się w parafii Wszystkich Świętych w Kolbuszowej[10].
Historia
edytujPierwsze wzmianki o tejże miejscowości padają w XVI wieku, kiedy to Brzezówka była wsią / osadą na skraju Puszczy Sandomierskiej[11]. Określano ją wówczas jako Wola Smarkulowska, co w późniejszym czasie skrócono i nazwano Smarkulów[11].
W XVIII wieku była jedną z niewielu wsi o charakterze wsi dworskiej w rejonie Kolbuszowej. Należała wówczas do Rodu Potockich, którzy wznieśli w niej dwór, forwark oraz dwa spichlerze, które w tamtym czasie sprawnie funkcjonowały w powiecie kolbuszowskim[12]. Brzozówka z uwagi, iż była częścią majątku Potockich, którzy wówczas najbliżej urzędowali na ziemiach Ropczyckich, decyzją krzeszowskiego hrabiego Artura Potockiego uzyskała dopisek do nazwy wsi "Ropczycka" i zaczęto określać ją jako Brzozówka Ropczycka[13].
Od 1857 roku siedziba gminy jednostkowej (jednowioskowej) Brzezówka[14], posiadająca wójta i radę gminy wsi Brzezówka, zwierzchność oraz sołtysa[8].
O istnieniu gminy jednostkowej świadczy zapis wyjęty z publikacji z 1892 roku w Krakowie – pt.”Sprawozdanie z czynności Rady Powiatowej Kolbuszowej za okres czasu od 22 Września 1867 roku do 22 Września 1892 roku w Krakowie, Nakładem Rady Powiatowej Kolbuszowej”, gdzie delegatem reprezentującym wieś Brzezówkę i gminę jednostkową Brzezówka był Białek Kazimierz[8].
21 lipca 1934 roku w związku z rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych zmieniono obowiązujący wówczas podział administracyjny w powiecie kolbuszowskim. Zniesiono gminy jednostkowe celem utworzenia gromad. Reforma w swym celu zakładała poprawę i uporządkowanie mapy administracyjnej kraju i jej ujednolicenie, lecz w niektórych przypadkach pogorszyła sytuację samorządową. Tak też się stało w przypadku Brzezówki[15]. Omyłki wynikły głównie z niedopracowania konkretnych tematów przez ówczesnych urzędników i osoby odpowiedzialne za przeprowadzenie tych zmian, co w skali kraju przyniosło wiele nieprawidłowości i omyłek, które przez wzgląd na szybki czas realizacji zostały zaakceptowane przez sejm i nieuregulowane po dzień dzisiejszy[16], wskutek tego istnieje wiele wsi, odgórnie przemianowanych wówczas na przysiółki, osady i części wsi, które przez lokalna mentalność, samorząd są traktowane oddzielnie, oznakowane odrębnymi znakami, niejednokrotnie posiadając własne sołectwa. Przykłady z rejonu[10]:
- Spie – część wsi Wilcza Wola, w gminie Dzikowiec, posiadające własne sołectwo Spie, oznakowana jako miejscowość Spie
- Poręby Wolskie – przysiółek wsi Wola Raniżowska w gminie Raniżów posiadające własne sołectwo Poręby Wolskie
- Osia Góra – przysiółek wsi Lipnica / Nowy Dzikowiec, posiadający oznakowanie miejscowości Osia Góra
- Kłodziny – przysiółek wsi Trzęsówka w gminie Cmolas, posiadający własne sołectwo Kłodziny, posiadający oznakowanie miejscowości Kłodzin[10]
1 stycznia 1935 roku rozpoczęto proces znoszenia wsi i gminy jednostkowej, jaką do tej pory tworzyła – Brzezówka, zaś zakończono go w roku 1967. Obszar tejże gminy i wsi przemianowano jedynie w przysiółek i wcielono do sąsiedniej wsi Domatków, w której utworzono gromadę Domatków [8], która podzielono administracyjnie na trzy jednostki pomocnicze (sołectwa): Brzezówka, Bukowiec i Domatków[11].
Od 1967 roku do dziś Brzezówka stanowi największy przysiółek niesołecki we wsi Domatków pod względem liczby ludności, jak i terytorialnym[10].
Sama Brzezówka obecnie ludnościowo jest większym obrębem miejscowości od niektórych samorządnych wsi w gminie Kolbuszowa takich jak np. Poręby Kupieńskie, Kłapówka czy Huta Przedborska, a terytorialnie stanowi obszar niemalże równoznaczny ze wsią Bukowiec[16]. Całość klasyfikuje Brzezówkę jako średni obszar miejscowości w gminie Kolbuszowa[16], który posiada szansę na wyodrębnienie i utworzenie własnej jednostki pomocniczej gminy (sołectwa) i wsi – Brzezówka, które będzie tworzyć jeden jednolity i spójny organizm wiejski lub sołecki jak np. wyżej wymienione przysiółki, które są mniejsze od Brzezówki[17].
W Brzezówce zlokalizowane są m.in.:
- Muzeum Kultury Ludowej.
- Kościół pw. św. Marka Ewangelisty[18].
- Kaplica pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy[19].
- Kompleks Turystyczny Brzezóvka[20].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 25824
- ↑ Gmina w liczbach (stan w dn. 31.12.2020). kolbuszowa.pl. [dostęp 2021-03-13].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 231 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Szlakiem Historii. Kolbuszowa 2015
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Skorowodzie miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorialnie ich właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, wyd. Księżnicy Naukowej w Przemyślu 1933 r., 1933.
- ↑ a b c d Marian Piórek, „Korso Kolbuszowskie”, 2 (485), 11 stycznia 2017, s. 12, ISSN 1897-9416 (pol.).
- ↑ M.P. Korso Kolb. "Historia dawniej i dziś" 2017 r.
- ↑ a b c d P.M., Dziej Kolbuszowskie, 2009.
- ↑ a b c Józef Półćwiartek, Mieszkańcy miasta Kolbuszowa w czasach nowożytnych. Stan i perspektywy badań, „Rocznik Kolbuszowski” (7), Kolbuszewa: Regionalne Towarzystwo Kultury im. J. M. Goslara w Kolbuszowej, 2003, s. 51-73, ISSN 0860-4584 (pol.).
- ↑ Fryderyk Nowakowski, Historia niezwykła, 11 marca 2010.
- ↑ Brzozówka 2(2) B. Ropczycka w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. I: Aa – Dereneczna. Warszawa 1880
- ↑ Leszek Zugaj, HISTORIA ADMINISTRACJI W GMINIE WIŚNIOWA PO ROKU 1867 – str. 2, 2013.
- ↑ http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Rocznik_Kolbuszowski/Rocznik_Kolbuszowski-r2010-t10/Rocznik_Kolbuszowski-r2010-t10-s101-121/Rocznik_Kolbuszowski-r2010-t10-s101-121.pdf
- ↑ a b c Z dziejów historii Kolbuszowej 2019
- ↑ L.M., Nowiny, marzec 2018.
- ↑ Kolbuszowa – Wszystkich Świętych
- ↑ Z życia diecezji rzeszowskiej, „niedziela.pl”, 2003.
- ↑ www.brzezovka.pl/o-nas/
Linki zewnętrzne
edytuj- Domatków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 115.