Duma Państwowa (Imperium Rosyjskie)

Duma Państwowa (ros. Государственная дума) – izba niższa parlamentu Imperium Rosyjskiego w latach 1906–1917.

Sala posiedzeń Dumy 1906–1917 w Pałacu Taurydzkim. Widok prezydium

Geneza, historia

Z powodu kryzysu państwa wywołanego przez rewolucję 1905 roku, car Mikołaj II zmuszony był zgodzić się na ustanowienie Dumy; miała ona pełnić funkcję parlamentu w Rosji, rządzonej dotychczas na zasadzie nieograniczonego carskiego absolutyzmu (samodzierżawie). Duma została powołana na mocy manifestu cesarza z 6 sierpnia^?/19 sierpnia 1905.

Mowa tronowa Mikołaja II przy otwarciu I Dumy w 1906. Pałac Zimowy, Sankt Petersburg.

Pierwsza Duma zebrała się w kwietniu 1906 (27 kwietnia^?/10 maja 1906). W skład pierwszej Dumy wchodziło 478 posłów, w tym 54 posłów polskich (36 posłów z guberni Królestwa Polskiego, w tym 34, którzy utworzyli Koło Polskie i 19 posłów z Koła Kresowego). Stosunkowo wolne wybory wprowadziły do niej wielu posłów o poglądach socjalistycznych i liberalnych, którzy domagali się dalszych reform, m.in. prawa do mianowania ministrów. W izbie dominowała liberalna Partia Konstytucyjno-Demokratyczna, która zdobyła 179 mandatów (37,4%). Duma została rozwiązana przez cara zaledwie 10 tygodni po rozpoczęciu funkcjonowania.

Druga Duma, zebrana 5 marca 1907, była jeszcze bardziej radykalna i również trwała krótko. Druga Duma liczyła 518 posłów, w tym 46 posłów polskich (35 posłów z Królestwa i 11 posłów z Koła Kresowego).

Wybory do Trzeciej Dumy odbyły się przy zmienionej ordynacji wyborczej, ograniczającej poprzez system kurialny reprezentację robotników, chłopów i nierosyjskich narodowości Imperium; umożliwiły one większą reprezentację warstw społeczeństwa przychylnych absolutyzmowi monarchy. Dopiero ta Trzecia Duma, dużo bardziej konserwatywna od poprzednich, przetrwała pełną kadencję, od 1907 do 1912. W jej skład weszło 12 posłów z Królestwa Polskiego (w tym 11 związanych z endecją) i 7 z ziem zabranych.

Czwarta Duma, w latach 1912–1917, była właściwie tylko klubem dyskusyjnym i oferowała bardzo ograniczoną krytykę rządów cara. W jej skład weszło 9 posłów z Królestwa Polskiego i 4 z ziem zabranych. W czasie rewolucji lutowej Duma wyłoniła tzw. Komitet Tymczasowy Dumy, który w porozumieniu z Radą Delegatów Robotniczych i Żołnierskich w Piotrogrodzie powołał 15 marca 1917 Rząd Tymczasowy. Od marca 1917 Duma nie zebrała się ani razu, choć regularnie zbierał się Komitet Tymczasowy Dumy. 8 października 1917 Duma została rozwiązana przez Rząd Tymczasowy w związku z ogłoszeniem Rosji republiką i przygotowaniem do wyborów Zgromadzenia Konstytucyjnego (Konstytuanty) Rosji.

Miejscem obrad Dumy był Pałac Taurydzki w Sankt Petersburgu.

Izba plenarna Pierwszej Dumy w Pałacu Taurydzkim. Widok ogólny.

Przewodniczący Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego

• I Duma: Siergiej Muromcew (kadeci) 1906
• II Duma: Fiodor Gołowin (kadeci) 1907
• III Duma: Nikołaj Chomiakow (oktiabryści) 1907–1910
• III Duma: Aleksandr Guczkow (oktiabryści) 1910–1911
• III Duma: Michaił Rodzianko (oktiabryści) 1911–1912
• IV Duma: Michaił Rodzianko (oktiabryści) 1912–1917

Niektórzy polscy posłowie do Dumy

• Aleksander Babicki – poseł ziemi piotrkowskiej 1907
• Jan Bielawski – poseł ziemi kieleckiej 1907
• Michał Benisławski – poseł ziemi witebskiej 1907
• Stanisław Chełchowski – poseł ziemi płockiej 1906
• Aleksander Chomiński – poseł z gub. wileńskiej 1907
• Seweryn Czetwertyński – poseł ziemi siedleckiej 1906
• Henryk Dembiński – poseł ziemi kieleckiej 1907
• Roman Dmowski – poseł z Warszawy 1907–1909
• Mateusz Dziurzyński – poseł ziemi piotrkowskiej 1907
• Juliusz Florkowski – poseł ziemi lubelskiej 1906
• Jerzy Gościcki – poseł ziemi płockiej 1912–1917
• Władysław Grabski – poseł ziemi warszawskiej 1906–1912
• Jan Harusewicz – poseł ziemi łomżyńskiej do I, II, III i IV Dumy (1906–1917), w IV Dumie przewodniczący Koła Polskiego
• Władysław Jabłonowski – poseł z Warszawy 1909–1912
• Wiktor Jaroński – poseł ziemi kieleckiej 1906–1917 (zobacz też: deklaracja Wiktora Jarońskiego)
• Hieronim Kondratowicz – poseł ziemi piotrkowskiej 1906
• Aleksander Lednicki – poseł ziemi mińskiej 1906
• Bronisław Malewski – poseł ziemi lubelskiej 1906
• Roman Malinowski – poseł z guberni moskiewskiej 1912–1914
• Mateusz Manterys – poseł ziemi kieleckiej 1906
• Józef Nakonieczny – poseł ziemi lubelskiej do I, III i IV Dumy (1906–1915)
• Franciszek Nowodworski – poseł ziemi warszawskiej 1906–1907
• Alfons Parczewski – poseł ziemi kaliskiej 1906–1912
• Edward Pepłowski – poseł ziemi piotrkowskiej 1907
• Leon Petrażycki – poseł z guberni petersburskiej 1906
• Stefan Plewiński – poseł ziemi lubelskiej 1907
• Henryk Potocki – poseł ziemi kieleckiej 1906
• Jan Stecki – poseł ziemi lubelskiej 1906–1907
• Stanisław Śliwiński – poseł ziemi lubelskiej 1907
• Teofil Waligórski – poseł ziemi kieleckiej 1906
• Maurycy Zamoyski – poseł ziemi lubelskiej 1906
• Władysław Żukowski – poseł ziemi piotrkowskiej 1907–1912

Bibliografia

• RichardR. Pipes RichardR., Rewolucja rosyjska, TadeuszT. Szafar (tłum.), Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1994, ISBN 83-01-11521-1, OCLC 69600798 . Brak numerów stron w książce
• CzesławC. Brzoza CzesławC., KamilK. Stepan KamilK., Posłowie polscy w parlamencie rosyjskim 1906–1917, Słownik biograficzny, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2001, ISBN 83-7059-506-5, OCLC 170018607 . Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• o historii Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego na stronie Dumy Państwowej Federacji Rosyjskiej. duma.gov.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)].