Dziadek Joco patrzy

Dziadek Joco patrzy – opowiadanie Iwana Wazowa, opublikowane w tomie Wideno i czuto (bułg. Видено и чуто), wydanym w 1901 r.

Dziadek Joco patrzy

Дядо Йоцо гледа

Pomnik dziadka Joco w miejscowości Oczindoł
Autor	Iwan Wazow
Typ utworu	opowiadanie
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Bułgaria
Język	bułgarski
Data wydania	1901
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1903
Przekład	Zygmunt Kłośnik, Józefa Anc, Helena Bychowska, Halina Kalita

Treść

Bohaterem utworu jest Joco, niewidomy starzec, który doczekał wyzwolenia i niepodległości Bułgarii. Żyje na wsi, gdzie znaki nowej Bułgarii docierają rzadko, dlatego prawdziwym wydarzeniem staje się w jego życiu przybycie do wsi naczelnika powiatu (starosty). Joco prosi o możliwość spotkania z nim, dotyka jego naramienniki, mosiężne guziki i galony nie mogąc uwierzyć, że doczekał czasów, gdy nawet urzędnicy państwowi są Bułgarami. Zmianę w jednostajnym życiu starca wywołuje informacja, że w okolicach wsi budowana jest linia kolejowa. Joco codziennie wychodzi na skałę, wznoszącą się nad doliną Iskyru, wzdłuż której kładziono tory i przysłuchuje się pracy. Gdy kolej została ukończona, Joco nie rezygnuje ze zwyczaju wchodzenia na skałę, by słuchać gwizdu pociągu mknącego doliną. Okoliczni mieszkańcy widząc ciągle starca na skale, zwykli mawiać: "Dziadek Joco patrzy". Pewnego dnia znaleziono go na skale martwego.

Polskie przekłady

Opowiadanie należy do najczęściej tłumaczonych na język polski utworów Wazowa. Pierwszym jego tłumaczem na język polski był Zygmunt Kłośnik, którego przekład pt. Dziad Joco patrzy ukazał się w tomie Wybór nowel zagranicznych autorów, Kraków 1903. Rok później tłumaczenia podjęła się Józefa Anc, a opowiadanie (pt. Diado Joco patrzy) ukazało się w tomie Wybór opowiadań, wydanym w Warszawie w 1904 r. Przekład ten został przedrukowany z pewnymi zmianami stylistycznymi w 1950 r. w tomie, poświęconym setnej rocznicy urodzin Iwana Wazowa. Opowiadanie to tłumaczyła również Helena Bychowska a jej tłumaczenie zostało opublikowane w tomie Wybór opowiadań, wydanym nakładem wydawnictwa Czytelnik w 1951 r. W wydanej w 1955 r. Antologii noweli bułgarskiej XIX i XX w., przygotowanej przez Bronisława Ćirlicia oraz w antologii opowiadań bułgarskich pt. Biała jaskółka w wyborze Krystyny Migalskiej i Wojciecha Gałązki, Katowice 1982 ukazał się przekład, dokonany przez Halinę Kalitę.

Bibliografia

• Teresa Dąbek-Wirgowa, Historia literatury bułgarskiej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980, s. 145.
• Petyr Dinekow, Wazow - mistrz bułgarskiego opowiadania, [w:] P. Dinekow, O bułgarskiej literaturze, folklorze i związkach z Polską, Warszawa 1977, s. 306-326.
• Edward Możejko, Iwan Wazow, Warszawa 1967, s. 110-111.