Dziady część III
Dziady część III – utwór dramatyczny Adama Mickiewicza należący do cyklu dramatów Dziady. Utwór powstawał w roku 1832 w Dreźnie. Opublikowany został po raz pierwszy w 1832 roku[1] jako IV tom Poezji (w wydaniu zbiorowym), oraz rok później w edycji osobnej[2].
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
Utwór niekiedy określany mianem Dziady drezdeńskie, ze względu na miejsce powstania[3].
Dziady część III
edytujTrzecia, ostatnia ukończona część dramatu, została napisana wiosną 1832 roku (wiąże się to z pobytem Mickiewicza w Dreźnie). Przez badaczy ta część Dziadów jest uważana za arcydzieło polskiego dramatu romantycznego[4], m.in. ze względu na połączenie w jednym utworze problematyki polityczno-historycznej z metafizyczną.
Charakterystyczną cechą tego dramatu jest jego nieciągłość, fragmentaryczność i otwarta, swobodna kompozycja. Żaden z licznych wątków fabularnych nie został ukończony, losy bohaterów są niedopowiedziane (z wyjątkiem Doktora, który ginie od uderzenia piorunem)[5]. Do całego cyklu nawiązuje scena IX (obrzęd tytułowych Dziadów).
Plan historyczny utworu dzieli się na dwie części: jawną (oficjalny wymiar rzeczywistości) i ukrytą (martyrologia, spiski i walka narodowowyzwoleńcza)[6]. W części jawnej (Dom wiejski pode Lwowem, Salon Warszawski, Pan Senator) poeta staje się bezlitosnym analitykiem i krytycznym obserwatorem zaprezentowanej w utworze zbiorowości. Zbiorowość ta dzieli się na „lewą” i „prawą” stronę. W części ukrytej autor zawarł swoją drezdeńską koncepcję martyrologicznej historii Polski[7].
Jedną z cech charakterystycznych dla tej części Dziadów jest mesjanizm, polegający na eksploatowaniu paraleli pomiędzy cierpieniem Jezusa a ofiarą Polaków pozbawionych własnej państwowości i prześladowanych. Ofiara ta ma mieć, według Mickiewicza, charakter uniwersalny, stanowi bowiem powtórzenie odkupienia Chrystusa[8]. Wyrazicielem takiej postawy w utworze jest Ks. Piotr, który posiada zdolność przewidywania przyszłości („widzenia”). Jego przepowiednie mają charakter optymistyczny, chociaż ich treść jest bardzo nieprecyzyjna (np. liczba 44)[9]. Przeciwieństwem ks. Piotra w utworze jest Konrad, którego cechuje indywidualizm, świadomość własnej wyjątkowości, a nawet duma urastająca do pychy[10]. Źródło takiej postawy tkwi w przekonaniu, że jest wielkim poetą, dzięki czemu dysponuje wyjątkową mocą (Ja czuję nieśmiertelność, nieśmiertelność tworzę, / Cóż ty większego mogłeś zrobić – Boże?, sc. II, w. 54-55)[11]. Posiada zdolność do odczuwania bólu za cały naród polski. W Wielkiej improwizacji podnosi bunt przeciwko Bogu, żądając od Niego władzy nad światem, aby urządzić go lepiej. Oskarża Boga w ten sposób o całe zło, a do tak gwałtownych żądań popycha Konrada odczuwanie cierpień własnego narodu (Ja i ojczyzna to jedno. / Nazywam się Milijon – bo za milijony / Kocham i cierpię katusze, w. 259-261). Żąda od Stwórcy całkowitej kontroli nad ludźmi, dlatego też marzenie o szczęściu i pokoju na Ziemi nosi cechy tyranii[12]. Jednak Konrad nie zostaje wyraźnie w utworze potępiony[11].
Ustęp
edytuj
W skład dramatu wchodzi obszerny epicki Ustęp, w którym poeta opisuje państwo carskie, jako machinę bezmyślnego ucisku oraz związane z tym wynaturzenia (militaryzm). Jednocześnie jednak dostrzega w społeczeństwie rosyjskim zjawiska mogące w przyszłości obalić despotyzm. Dlatego ustęp zamyka hołd złożony rosyjskim dekabrystom w wierszu lirycznym – Do przyjaciół Moskali.
Przypisy
edytuj- ↑ Poezye Adama Mickiewicza. T. 4, wyd. 1832 [online], Wyd. 1 paryskie, zawiera: Dziady cz. III, polona.pl [dostęp 2018-07-07].
- ↑ Adama Mickiewicza Dziadów część trzecia, wyd. 1833 [online], polona.pl [dostęp 2018-07-07].
- ↑ Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Warszawa: 1999, s. 276.
- ↑ Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Warszawa: 1999, s. 277.
- ↑ Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Warszawa: 1999, s. 279.
- ↑ Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Warszawa: 1999, s. 280.
- ↑ Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Warszawa: 1999, s. 281.
- ↑ Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Warszawa: 1999, s. 282.
- ↑ Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Warszawa: 1999, s. 283–284.
- ↑ Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Warszawa: 1999, s. 284.
- ↑ a b Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Warszawa: 1999, s. 286.
- ↑ Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Warszawa: 1999, s. 285.
Bibliografia
edytuj- A. Mickiewicz Dziady, wyd. Morex 1995.
- Repetytorium z języka polskiego, wyd. Greg, 1996
- Historia literatury Polskiej w zarysie, wyd. PWN, 1980
- Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm, Warszawa, 1999
Linki zewnętrzne
edytuj- Adam Mickiewicz, Dziady część III (wyd. 2 paryskie, 1838) w serwisie Polona.pl
- Adam Mickiewicz, Dziadów część III w podobiźnie autografu Adama Mickiewicza w serwisie Polona.pl
- Adam Mickiewicz, Todtenfeier = (Dziady) (wyd. 1887, alf. got.) w serwisie Polona.pl