Eparchia wileńska i litewska

Eparchia wileńska i litewska
Виленская и Литовская епархия
	; Sobór Przeczystej Bogurodzicy w Wilnie
Państwo	Litwa
Siedziba	Wilno; Aušros Vartų 10
Data powołania	1839
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Sobór	Przeczystej Bogurodzicy w Wilnie
Biskup diecezjalny	metropolita wileński i litewski Innocenty (Wasiljew)
Biskup pomocniczy	biskup trocki Ambroży (Fiedukowicz)
	Dane statystyczne (2010)
Liczba kapłanów; • w tym diecezjalnych; • w tym zakonnych	32; 27; 5
Liczba dekanatów	5 (2016)
Liczba klasztorów	2
Powierzchnia	65 300 km²
	Położenie na mapie Wilna Sobór katedralny
	Położenie na mapie Litwy Sobór katedralny
	54°40′52,0″N 25°17′32,4″E/54,681111 25,292333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Eparchia wileńska i litewska – eparchia Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego obejmująca obszar dzisiejszej Litwy.

Historia

Eparchia wileńska i litewska została powołana w 1839 w czasie synodu w Połocku, kiedy duchowni uniccy służący w Imperium Rosyjskim, z wyjątkiem diecezji chełmskiej, pod naciskiem władz carskich ogłosili wolę powrotu do prawosławia. Granice nowo powstałej eparchii obejmowały Wileńszczyznę i Grodzieńszczyznę, do 1845 siedzibą jej ordynariusza był monaster Zaśnięcia Matki Bożej w Żyrowiczach.

Podział administracyjny

Do I wojny światowej

Przed 1918 eparchia wileńska i litewska znajdowała się na terenie guberni wileńskiej i kowieńskiej i obejmowała dekanaty wileński miejski, wileński wiejski, trocki, szumski, wiłkomirski, kowieński, wiliejski, głubokski, wołożnicki, desniański, drujski, lidzki, mołodeczeński, miadelski, nowoaleksandrowski, szawelski, oszmiański, radoszkowicki, święciański oraz szczucziński.

Okres międzywojenny

Po tzw. buncie Żeligowskiego i przyłączeniu Wileńszczyzny do Polski obszar eparchii został przecięty granicą państwową. Wszystkie dekanaty położone w dawnej guberni wileńskiej znalazły się w nowo powołanej eparchii lidzkiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Sprzeciwiający się autokefalii polskiej biskup wileński Eleuteriusz (Bogojawleński) został aresztowany, a następnie wydalony z granic Polski. W eparchii lidzkiej (potem wileńskiej) znalazły się dekanaty wileński, wileńsko-trocki, brasławski, wilejski, desniański, mołodeczeński, oszmiański, postawski, wołożyński, lidzki, stołpecki i szczuciński. Na ich terenie działały 173 parafie.

Pozostały obszar eparchii działał nadal w dotychczasowej strukturze, obejmując ponad 22 tys. wiernych, głównie narodowości rosyjskiej.

W ZSRR

Po włączeniu Litwy do ZSRR doszło do unifikacji eparchii litewskiej. W 1947 władze radzieckie pozwoliły na działanie 60 cerkwi (44 parafialne) oraz pracę duszpasterską 48 kapłanów, nakazały jednak zamknąć seminarium duchowne w Wilnie. Nadal istniały dwa monastery – męski i żeński w Wilnie. Polityka władz wobec prawosławia na terenie Litewskiej Republiki Radzieckiej była niejednoznaczna – z jednej strony w 1956 patriarchat moskiewski otrzymał zezwolenie na finansowe wsparcie remontów wielu cerkwi, natomiast w 1989 Rada Ministrów Litewskiej SRR nieoczekiwanie zażądała zamknięcia żeńskiego monasteru św. Marii Magdaleny w Wilnie, jedynej takiej instytucji w eparchii, zaś wcześniej, w latach 60., zamknięto kilka cerkwi.

Prawosławne duchowieństwo popierało litewski ruch niepodległościowy w ostatnich latach istnienia ZSRR^[1].

Po 1990

W 1990 Sejm litewski przegłosował uchwałę o zwrocie prawosławnym odebranych obiektów sakralnych, dzięki czemu odzyskali oni kilkanaście obiektów na terenie eparchii, np. cerkwie św. Aleksandra Newskiego i Piatnicką w Wilnie. Obecnym metropolitą^[2] wileńskim i litewskim jest Innocenty (Wasiliew). W skład eparchii wchodzi pięć dekanatów: wileński miejski, wileński okręgowy, kowieński, kłajpedzki oraz wisagiński^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]. W 2005 działało 50 parafii oraz dwa monastery – żeński monaster św. Marii Magdaleny w Wilnie oraz męski monaster Świętego Ducha w Wilnie, którego zwierzchnikiem jest każdorazowo metropolita wileński i litewski.

Zwierzchnicy

Brama wiodąca na teren cerkwi i monasteru Świętego Ducha w Wilnie, jedynego męskiego klasztoru w eparchii

Cerkiew św. Aleksandra Newskiego w Wilnie, służąca żeńskiemu monasterowi św. Marii Magdaleny

metropolita Józef (Siemaszko) (1839–1868)
arcybiskup Makary (Bułgakow) (1868–1879)
arcybiskup Aleksander (Dobrynin) (1879–1885)
arcybiskup Aleksy (Ławrow-Płatonow) (1885–1890)
arcybiskup Donat (Babinski-Sokołow) (1890–1894)
arcybiskup Hieronim (Ekziemplarski) (1894–1898)
arcybiskup Juwenaliusz (Połowcew) (1898–1904)
arcybiskup Nikander (Mołczanow) (1904–1910)
metropolita Agatangel (Prieobrażenski) (1910–1913)
metropolita Tichon (Biełławin) (1913–1917)
metropolita Eleuteriusz (Bogojawleński) (1917–1923, do 1921 zarządzający tymczasowo, ponownie do 1940)
arcybiskup Teodozjusz (Fieodosijew) (1923–1939)^[8]
metropolita Eleuteriusz (Bogojawleński) (1939–1940)
metropolita Sergiusz (Woskriesienski) (1941–1944)
metropolita Korneliusz (Popow) (1945–1948)
arcybiskup Focjusz (Topiro) (1948–1951)
arcybiskup Aleksy (Diechtieriow) (1956–1959)
arcybiskup Roman (Tang) (1959–1963)
arcybiskup Antoni (Warżanski) (1963–1971)
arcybiskup Hermogen (Oriechow) (1971)
biskup Anatol (Kuzniecow) (1972–1974)
arcybiskup German (Timofiejew) (1974–1978)
arcybiskup Wiktoryn (Bielajew) (1978–1989)
biskup Antoni (Czeremisow) (1989)
metropolita Chryzostom (Martiszkin) (1990–2010)
metropolita Innocenty (Wasiljew) (od 2010; do 2016 arcybiskup)

Zobacz też

Prawosławie na Litwie

Przypisy

↑ Семеро смелых. Православные священники Литвы – против войны в Украине [online], lrt.lt, 23 kwietnia 2022 [dostęp 2022-06-08] (ros.).
↑ В день 70-летия Святейшего Патриарха Кирилла в Храме Христа Спасителя прошло торжественное богослужение [dostęp: 20.11.2016.]
↑ Приходы благочиния города Вильнюса. [dostęp 2016-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-05)].
↑ Приходы Виленского окружного благочиния. [dostęp 2016-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-05)].
↑ Приходы Висагинского благочиния [online], Виленско-Литовская епархия [dostęp 2015-12-14] [zarchiwizowane z adresu 2015-08-31] (ros.).
↑ Приходы Клайпедского благочиния [online], Виленско-Литовская епархия [dostęp 2015-12-14] (ros.).
↑ Приходы Каунасского благочиния [online], Виленско-Литовская епархия [dostęp 2015-12-14] [zarchiwizowane z adresu 2015-03-12] (ros.).
↑ Biskup wchodzący w skład episkopatu Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego z tytułem arcybiskup wileński i lidzki. Podział eparchii miał podłoże polityczne i nastąpił po buncie Żeligowskiego i wynikłych zeń zmian granic państwowych.

Bibliografia

[1] Семеро смелых. Православные священники Литвы – против войны в Украине [online], lrt.lt, 23 kwietnia 2022 [dostęp 2022-06-08] (ros.).

[2] В день 70-летия Святейшего Патриарха Кирилла в Храме Христа Спасителя прошло торжественное богослужение [dostęp: 20.11.2016.]

[3] Приходы благочиния города Вильнюса. [dostęp 2016-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-05)].

[4] Приходы Виленского окружного благочиния. [dostęp 2016-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-05)].

[5] Приходы Висагинского благочиния [online], Виленско-Литовская епархия [dostęp 2015-12-14] [zarchiwizowane z adresu 2015-08-31] (ros.).

[6] Приходы Клайпедского благочиния [online], Виленско-Литовская епархия [dostęp 2015-12-14] (ros.).

[7] Приходы Каунасского благочиния [online], Виленско-Литовская епархия [dostęp 2015-12-14] [zarchiwizowane z adresu 2015-03-12] (ros.).

[8] Biskup wchodzący w skład episkopatu Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego z tytułem arcybiskup wileński i lidzki. Podział eparchii miał podłoże polityczne i nastąpił po buncie Żeligowskiego i wynikłych zeń zmian granic państwowych.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]