Wikipedia

Estreicherowie

ród polskich naukowców i humanistów

Estreicherowie – rodzina naukowców i humanistów osiadła od 1781 w Krakowie. Według Stanisława Kota „najstarsza rodzina w Polsce, którą by można określić mianem inteligencji miejskiej”[3]. Stefan Grzybowski z kolei nazwał Estreicherów „dynastią profesorsko-uniwersytecką, utrzymującą tradycję kilku pokoleń nauki oraz intelektu” oraz „ostoją politycznej myśli konserwatywnej, wyważonej, inteligentnej, rozumnej i światłej”[4].

Jeden z zeszytów Bibliografii Polskiej – wspólnego dzieła kilku pokoleń Estreicherów
Dominik Oestrreicher, protoplasta rodu Estreicherów (autoportret)
Rozalia Oestrreicherowa, mal. Dominik Oesterreicher
Kościół św. Jakuba Większego w Igławie (Morawy), skąd wywodziła się rodzina Oesterreicherów (Estreicherów) – miejsce chrztu Dominika[1] i Rozalii[2]
Książka Stanisława i Tadeusza Estreicherów poświęcona szopce krakowskiej
Epitafium Dominika Oesterreichera w murze Cmentarza Rakowickiego w Krakowie
Epitafium Rozalii Oesterreicherowej w murze Cmentarza Rakowickiego w Krakowie
Krystyna i Karol (mł.) Estreicherowie przy grobowcu rodzinnym, r. 1910
Rodzinny grobowiec Estreicherów na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie zaprojektowany przez ich powinowatego Teodora Hoffmana. Po prawej stronie w głębi groby Alojzego Estreichera i Antoniny z Rozbierskich Estreicherowej, stan obecny
Archiwum Estreicherów - exlibris

Rodzinnym przedsięwzięciem Estreicherów była czterdziestotomowa Bibliografia Polska[5][6][7], zapoczątkowana przez Karola Estreichera (st.), kontynuowana przez jego syna Stanisława Estreichera i ukończona po niemal osiemdziesięciu latach przez wnuka – Karola Estreichera (mł.). Estreicherowie byli od niemal ćwierci tysiąclecia związani z Krakowem, a szczególnie blisko z Uniwersytetem Jagiellońskim – dwóch z nich (Alojzy Rafał i Stanisław) było rektorami, pięciu profesorami, kilkunastu zaś (wliczając w to Estreicherów „po kądzieli”) doktorami tej uczelni. Stanisław Estreicher zmarł w obozie w Sachsenhausen jako ofiara Sonderaktion Krakau. Karol Estreicher mł. po II wojnie światowej był zaangażowany w rewindykację polskich dzieł sztuki zagrabionych przez Niemców, a następnie był twórcą i przez ponad dwie dekady dyrektorem Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Przedstawicielka ostatniego pokolenia krakowskiej gałęzi Estreicherów, Krystyna Grzybowska, pozostawiła po sobie nieukończoną Kronikę rodzinną, przedstawiającą losy rodziny od jej osiedlenia się w Krakowie do końca II wojny światowej i będącą „swoistą syntezą dziejów polskiej inteligencji”[8].

Początki rodziny w Krakowie i miejsca w mieście z nią związane

edytuj

Pierwszym przedstawicielem rodu Estreicherów zamieszkałym w Krakowie był malarz, ebenista i profesor rysunku Szkoły Głównej Krakowskiej (UJ) Dominik Oesterreicher (1750–1809), pochodzący z mieszkającej od co najmniej pierwszej połowy XVII wieku w Igławie na Morawach niemieckojęzycznej katolickiej rodziny mieszczan (sukienników, kupców, browarników, lekarzy i malarzy)[9][10], żonaty w 1782 r. w Igławie z (Marią) Rozalią (1761–1807), córką tamtejszego młynarza Johanna Prakescha[11]. Malarzami religijnymi byli jego stryjowie[10]: Franciszek (1707–1787) i Dominik st. (1721–1805). Do Krakowa przybył Dominik na zaproszenie Hugona Kołłątaja (którego poznał zapewne w Wiedniu w latach 1771–1772, a następnie towarzyszył mu w czasie podróży po Włoszech) najpierw na krótko w 1778 r., dwa lata później zaś zamieszkał tu na stałe[12]. Już w następnym pokoleniu rodzina zmieniła nazwisko na Estreicher[a], a w kolejnym całkowicie się spolonizowała[13][b]

W 1784 r. Dominik (wraz z żoną) nabył na licytacji od Uniwersytetu za sumę 5810 złotych polskich zniszczoną kamienicę pojezuicką przy placu Szczepańskim (Gwardii) 2 (zburzoną w 1908 r.[15] – na jej miejscu wzniesiono kamienicę Wolnych), sąsiadującą z gmachem Starego Teatru, której fasadę przebudował na wzór hotelu Grande Albergo w Rovereto (Tyrol), a wnętrza ozdobił ściennymi malowidłami w technice chiaroscuro. W kamienicy tej na I piętrze rodzina Estreicherów mieszkała do śmierci jego syna Alojzego w 1852 r. (II piętro zajmował zaprzyjaźniony prof. matematyki Karol Hube), gdy sprzedano ją bankowi Kirchmayera[16][17]. Był też Dominik właścicielem podarowanego mu w 1791 r. przez króla Stanisława Augusta za pośrednictwem Kołłątaja ogrodu (wg niektórych źródeł z dworkiem[18]) o pow. 7 arów na przedmieściu Nowa Wieś pomiędzy ul. św. Piotra a Młynówką Królewską (obecnie niezabudowany teren przed domem przy ul. Łobzowskiej 57)[19] naprzeciw ogrodu Kremera (dziś kościół i klasztor karmelitanek bosych). Alojzy Estreicher, gdy był dyrektorem Ogrodu Botanicznego, czyli do 1843 r., zajmował w lecie służbowe sześciopokojowe mieszkanie na parterze zachodniego skrzydła pałacyku na przedmieściu Wesoła mieszczącego także Obserwatorium Astronomiczne UJ (dziś Collegium Śniadeckiego)[20][21]. Po jego śmierci wdowa, Antonina z Rozbierskich Estreicherowa (1798–1892), nabyła kamienicę przy ul. Podwale (dziś ul. Dunajewskiego 4), nazwaną później Pałacem Dunajewskich od nazwiska jej zięcia Juliana Dunajewskiego żonatego z jej córką Marią (1830–1902)[22]. Innymi budynkami w Krakowie związanymi z Estreicherami były: kamienica przy ul. Poselskiej 8 (obecnie 10) będąca w latach 1894–1908 własnością Stefanii z Grabowskich Estreicherowej (1837–1917), córki Ambrożego Grabowskiego, żony Karola Estreichera (st.), i nazywana dlatego Estreicherówką oraz gmach Collegium Maius, gdzie Karol (st.) wraz z rodziną zajmował jako dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej na drugim piętrze ośmiopokojowe mieszkanie służbowe w latach 1868–1905[23], a także kamienica przy ul. Sobieskiego 10–12[24], gdzie Stanisław Estreicher wraz z żoną Heleną (z domu Longchamps de Berier, 1870–1940) po przeprowadzce z ul. Kilińskiego 5 (obecnie aleja Słowackiego 9) prowadzili w latach 1909–1939 jeden z czołowych krakowskich salonów towarzyskich[25][26][27][28]. Z kolei w przeniesionej z Ojcowa na Wolę Justowską tzw. Nowej Estreicherówce przy ul. Sarnie Uroczysko 15[29] zaprojektowanej przez Józefa Gałęzowskiego[30], mieszkał w 1948 (aż do śmierci) Karol Estreicher (mł.) wraz z żoną Teresą (z domu Lasocką, 1904–1974) w czasie II wojny światowej organizatorką pomocy więźniom obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau[31].

Mniej znaną wspólną rodzinną pasją Estreicherów było szopkarstwo[32]. Karol (st.) jako pierwszy, ok. 1848 r., spisał tekst przedstawienia szopki krakowskiej, a Stanisław i Tadeusz występujący pod wspólnym pseudonimem „dr Jan Krupski” wydali w 1904 r. poświęconą jej książkę[33], ułożyli tekst przedstawienia grywanego do dziś oraz oferowali Muzeum Etnograficznemu jedne z najstarszych szopek: „matkę wszystkich szopek” Michała Ezenekiera[34][35] oraz szopkę kukiełkową z Wieliczki[36]. Szopka zbudowana w 1915 r. przez Tadeusza Estreichera grywała we Fryburgu w Szwajcarii dla robotników polskich[37], a w latach 1922–1939 i w 1948 r. była wystawiana w Polsce, gdzie przedstawienia przygotowywali synowie Tadeusza: Leon i Zygmunt[38], którzy byli również autorami tekstów[39], a także jego córki: Irena Estreicherówna (1924–1984) i Maria z Estreicherów Jodłowska (1922–2016)[40]. Z kolei Karol (mł.) dał piękny opis przedstawienia szopkowego w swej wspomnieniowej książce[41].

Przedstawiciele rodziny

edytuj

Potomkami Dominika i Rozalii byli m.in.[42][43]:

a także:

Potomkowie Rozalii i Dominika po dziś dzień zachowują kontakt ze sobą[42]. Estreicherowie byli ponadto blisko spokrewnieni lub spowinowaceni z innymi znanymi krakowskimi rodzinami inteligenckimi, m.in. Dunajewskich[69], Grabowskich, Grzybowskich, Kopffów[70], Kremerów[71], Kulczyńskich[72] i Rosnerów, a także z lwowskimi rodzinami Christianich, Domaszewskich[73] i Longchamps de Bérier[74][75] (przy czym rodziny Christianich i Kopffów miały również swoje korzenie w Igławie). W 1882 r. Karol Estreicher (st.) otrzymał w 1882 szlachectwo w c.k. monarchii z przydomkiem Rozbierski[76] (Antonina Rozbierska, córka Bertranda Antoniego Rosbierskiego (1764–1815), profesora Uniwersytetu Lwowskiego[77][78], była żoną Alojzego Estreichera) oraz herbem Zadora i dlatego część członków rodziny używała później, choć rzadko, podwójnego nazwiska Estreicher-Rozbierski lub Estreicher von Rozbierski.

Gałąź austriacka

edytuj

Austriacka gałąź rodziny, wywodząca się od innych potomków ojca Dominika, mieszczanina z Igławy Josepha Karla Oesterreichera (1710–1764), piwowara i lekarza, w tym od jego brata Johanna Franza Anselma Oesterreichera (ur. 1754), chirurga w Igławie[79], mieszkała w XIX i XX wieku w różnych rejonach monarchii austro-węgierskiej, a później w Austrii, i utrzymywała przez wszystkie te lata kontakt z gałęzią polską[80]. Jej znanymi przedstawicielami byli:

Upamiętnienie i spuścizna

edytuj

W Nowej Estreicherówce przy ul. Sarnie Uroczysko 15 na Woli Justowskiej w Krakowie powstało w 2009 Muzeum Rodu Estreicherów, będące jednym z trzech oddziałów muzealnych Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych[c][84] (TPSP). Stowarzyszenie to jest także właścicielem dużego zbioru archiwaliów (w tym listów i zdjęć) związanych z Estreicherami. Na Wydziale Polonistyki UJ działa Centrum Badawcze Bibliografii Polskiej Estreicherów[85], kontynuujące wydawanie Bibliografii Polskiej (tzw. Nowy Estreicher), również w wersji elektronicznej[86][87]. Rodzinę upamiętnia ponadto ulica Estreicherów na Woli Justowskiej oraz Zaułek Estreichera (dawniej dziedziniec Huta) między Collegium Maius a Collegium Nowodworskiego UJ[88][89].

Rodzinny grobowiec Estreicherów znajduje się na Cmentarzu Rakowickim w kwaterze Ba, obok położone są groby Alojzego Estreichera i jego żony Antoniny z Rozbierskich, natomiast w murze cmentarnym zachowały się tablice epitafijne Dominika (pas La)[90] i Rozalii (pas Kb)[91], jedne z najstarszych na cmentarzu[d], a także Hipolity Marii Anieli Estreicherówny (1823–1825), córki Alojzego (pas Kb). Adolf Estreicher pochowany jest na cmentarzu bialskim w Janowie Lubelskim[93], jego zaś wnuczka Jadwiga z Estreicherów Kozicka na cmentarzu w Szczebrzeszynie.

Tablice poświęcone Estreicherom znajdziemy ponadto w kościele Św. Anny (epitafium Alojzego, ściana zachodnia w przejściu między kaplicą św. Jana Chrzciciela a transeptem, autor E. Stehlik) i na murze kamienicy na rogu ul. Kremerowskiej i Sobieskiego (pamięci Stanisława). Autoportret Dominika i namalowany przez niego portret Rozalii, wizerunek młodego Alojzego, oraz portret Karola (st.) autorstwa K. Pochwalskiego, a także portret Heleny (żony Stanisława) J. Mehoffera są eksponowane w Muzeum Rodu Estreicherów. W Collegium Maius UJ znajdują się portret Alojzego pędzla F. Szynalewskiego, obraz L. Wyczółkowskiego Karol Estreicher w loży teatralnej na premierze "Wesela"[94][95] (1905), który powstał na zamówienie Tadeusza[96] – depozyt TPSP, portret Stanisława namalowany przez L. Chwistka, wreszcie pośmiertny wizerunek tegoż namalowany przez Z. Pabisiaka[97], a także pięć portretów Karola (mł.): Z. Pabisiaka (1971), S. Krzyształowicza (1977), A. Siweckiego (1980) oraz dwa J. Dudy-Gracza (1980). Inny portret Karola (st.) autorstwa L. Kowalskiego (1934) wisi w Bibliotece Jagiellońskiej. Zaułek Estreichera zdobią dwa wizerunki Karola (mł.) – popiersie K. Badyny oraz podwójny portret namalowany przez Z. Pabisiaka w stylu obrazów fundacyjnych przedstawiający św. Karola Boromeusza z klęczącym u jego stóp Estreicherem. W zbiorach rodzinnych znajdują się portrety: Stanisława i Tadeusza narysowane węglem przez J. Mehoffera oraz Tadeusza pędzla S. Wyspiańskiego[96][98]. Portret Heleny Estreicherowej namalowany także przez L. Chwistka jest w kolekcji prywatnej. Z kolei drewniany oryginał popiersia Karola (st.) dłuta W. Szymanowskiego (1907) znajduje się w Zakładzie Bibliografii Polskiej 1901−1939 Biblioteki Narodowej w Warszawie, jego gipsowe odlewy zaś w Centrum Badawczym Bibliografii Polskiej Estreicherów UJ i w Muzeum UJ (w Librarii)[99]. Jego postać uczczono też medalem projektu W. Lauera wybitym we Wiedniu w 1889 z inicjatywy literatów lwowskich, a także medalionem wykonanym w brązie zaprojektowanym w 1890 przez A. Romera.

Czterech przedstawicieli rodziny upamiętnionych jest w postaci drewnianych "głów estreicherowskich" znajdujących się w baldachimie nad fotelem rektorskim w centralnej części Auli Jagiellońskiej, symbolizujących cztery najstarsze wydziały UJ: Medycyny (Alojzy Estreicher), Filozofii (Karol Estreicher st.), Prawa (Stanisław Estreicher) oraz Teologii (spowinowacony z Estreicherami Albin Dunajewski). Wg Stanisława Waltosia w tym ostatnim przypadku rysy twarzy wskazują jednak na samego Karola Estreichera (mł.)[100].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Używano też pisowni Ostereycher, Estreycher, Estrejcher, Estraychier, Estraycher i Eystracher.
  2. ↑ Przedwojenna krakowska wyliczanka dziecięca zawierała dwuwiersz: „Estreichery, Mehoffery / to prawdziwe krakauery...”[14]. Natomiast Jan Sztaudynger prześmiewczo pisał w swojej fraszce „Krakowskie rody”: Całe rody, dynastie na Olimp się taszczą, Dość się przyjrzeć Kossakom, Estreicherom, Jaszczom.
  3. ↑ Muzeum powstało w 2009 r. z inicjatywy prezesa TPSP Zbigniewa Kazimierza Witka. Ekspozycję muzealną przygotowała i zrealizowała konserwator Anna Joniak.
  4. ↑ „W chwili, gdy zakładano cmentarz, przepisy dopuszczały jedynie umieszczanie tablic w murze cmentarnym, nie zaś pomników na grobach, początkowo nie wolno było także rezerwować sobie wcześniej miejsca. To tłumaczy, dlaczego zmarli w 1807 i 1809 r. Rozalia i Dominik Estreicherowie pochowani byli w sporej od siebie odległości”[92].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Moravský zemský archiv Brno. Syg. 6405: Jihlava – sv. Jakub [online] [dostęp 2018-10-07].
  2. ↑ Moravský zemský archiv Brno. Syg. 6406: Jihlava – sv. Jakub [online] [dostęp 2018-10-07].
  3. ↑ Stanisław Kot, Stanisław Estreicher na tle życia kulturalnego Krakowa, Glasgow 1945, s. 9.
  4. ↑ Stefan Grzybowski, Wspomnienia, 1999, s. 256.
  5. ↑ S. Siess-Krzyszkowski (red.), Bibliografia polska Estreicherów. Rama wydawnicza, studia i źródła. Tom I. Rama wydawnicza, Wydawnictwo UJ, 2014.
  6. ↑ W. Walecki, T. Nastulczyk, S. Siess-Krzyszkowski (red.), Bibliografia polska Estreicherów. Rama wydawnicza, studia i źródła. Tom II. Libri Nostri Omnes. Studia i źródła., Wydawnictwo UJ, 2023.
  7. ↑ Maria Dembowska, Metoda bibliografii polskiej Karola Estreichera, wyd. 3, 2001.
  8. ↑ Stanisław Grzybowski, O autorce, [w:] Krystyna Grzybowska, Estreicherowie. Kronika rodzinna, Kraków 2010, s. 462–465.
  9. ↑ Adam Bochnak, Dominik Franciszek de Paula Estreicher, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny.
  10. ↑ a b Zdeněk Geist, Rakušan z Jihlavy, Jihlava: Parolaart, 2015.
  11. ↑ Maria Rosalia Österreicher (Prackesch) [online] [dostęp 2018-09-09].
  12. ↑ Mirosława Chamcówna, Walka malarzy krakowskich o wyzwolenie z pod praw cechowych., „Biuletyn Historii Sztuki”, 16 (2), 1954, s. 215–234.
  13. ↑ Krystyna Grzybowska, Estreicherowie. Kronika Rodzinna, Kraków 2010, s. 217.
  14. ↑ Róża Nowotarska, Krakauery, „Wiadomości”, 276, 2019, s. 7.
  15. ↑ Plac Szczepański 2 [online] [dostęp 2018-09-09].
  16. ↑ Agnieszka Zabielska, Plac Szczepański przez wieki, „Folia Historica Cracoviensia”, 10, 2014.
  17. ↑ Karol Estreicher, Kołłątaj i kamienica Estreicherów, „Rocznik Krakowski”, 48, 1977, s. 164–168.
  18. ↑ Estreicher (Oesterreicher, Dominik a Paulo), [w:] Encyklopedyja Powszechna. Tom Ósmy (Eck. – Flem.), Warszawa 1861.
  19. ↑ Plan miasta Krakowa Ignacego Enderle z lat (1802–1805) 1807–1808 tak zwany Senacki wraz z wykazem realności miasta z początku XIX wieku, Kraków 1959, s. 35.
  20. ↑ Krystyna Grzybowska, Estreicherowie. Kronika Rodzinna, Kraków 2010, s. 256.
  21. ↑ Piotr Köhler, Historia Zielnika Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego (KRA) w latach 1780–1910, „Kwartalnik historii nauki i techniki”, 44 (2), 1999, s. 7–60.
  22. ↑ Karolina Grodziska, „Cicha, skromna, bez cienia zalotności...” [w:] Krakowianki zapomniane. O niezwykłych paniach pochowanych na Cmentarzu Rakowickim 1803–1920, Kraków 2011, s. 342-347.
  23. ↑ Plan mieszkania Estreicherów w Collegium Maius; rysował w 1941 roku Tadeusz Estreicher, [w:] K. Grzybowska, Estreicherowie. Kronika rodzinna, Kraków 2010, s. 439.
  24. ↑ Stefan Mikulski, Józef Knapik (red.), Stefana Mikulskiego Wielka Księga Adresowa Stoł. król. miasta Krakowa, Stoł. król. miasta Lwowa, Król. woln. miasta Podgórza. Rocznik V, 1909.
  25. ↑ Niedziela w południe, [w:] Anna Gabryś, Salony krakowskie, 2006, s. 186–203.
  26. ↑ Anna Piskorz, Makata buczacka z salonu Estreicherów, „Opuscula Musealia”, 21, 2013, s. 87–114.
  27. ↑ TVP Historia, Marzyciele. Salon u Estreicherów. [online], 9 marca 2019 [dostęp 2019-04-07].
  28. ↑ Anna Gabryś, Kobiety w Krakowie – między społecznym wzorcem a prywatną aspiracją. Na przykładzie życia w salonach krakowskich od połowy XIX wieku do 1939 roku, „Krzysztofory”, 27, 2009, s. 171-180 [dostęp 2024-10-31].
  29. ↑ Marzena Florkowska, Radio Kraków, Sarnie Uroczysko w „Pod Lupą” [online], 7 maja 2018 [dostęp 2018-12-02].
  30. ↑ J.-Krzysztof Lenartowicz, Prof. arch. Józef Gałęzowski – Osiedle Uzdrowiskowe na Złotej Górze w Ojcowie, „TEKA”, XIII/1, 2017.
  31. ↑ Stanisław Kłodziński, Teresa Lasocka-Estreicher, „Przegląd Lekarski – Oświęcim”, 32, 1975, s. 204-205 [dostęp 2024-11-06].
  32. ↑ „Na początku była szopka” – wystawa czasowa w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, Kraków 2014.
  33. ↑ Jan Krupski, Szopka krakowska, Kraków 1904.
  34. ↑ Dorota Majkowska-Szajer, Szopka mistrza Ezenekiera. Najstarsza zachowana szopka krakowska ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie. [online], Historia: poszukaj. Portal edukacyjny., 21 grudnia 2022 [dostęp 2023-11-10].
  35. ↑ Małgorzata Oleszkiewicz, Szopka mistrza Ezenekiera : mity, pytania i okruchy prawdy o pewnej szopce z końca XIX wieku, „Rocznik Krakowski”, 74, 2008, s. 173-181.
  36. ↑ Szopka kukiełkowa z Wieliczki [online], Wirtualne Muzea Małopolski [dostęp 2018-10-03].
  37. ↑ Estreicherowska szopka. I Szwajcarzy oglądali krakowskie kukiełki, „Echo Krakowa” (29(678)), 30 stycznia 1948, s. 4.
  38. ↑ Szopka profesora Estreichera w Krakowie, Kraków 1937.
  39. ↑ L.T., Na szopce u prof. Estreichera w Krakowie, „Ilustrowany Kurier Codzienny”, 28 (42), 11 lutego 1937, s. 10.
  40. ↑ Szopka krakowska wśród pracowników, „Dziennik Polski” (31(1070)), 31 stycznia 1948, s. 4.
  41. ↑ Gwiazda mistrza Ezenekiera, [w:] Karol Estreicher, Nie od razu Kraków zbudowano, Kraków 1956, s. 119–141.
  42. ↑ a b Anna Joniak, Genealogia Rodu Estreicherów, [w:] Karol Estreicher jr., Dziennik wypadków. Tom VII, część II, Kraków 2013, s. 27–66.
  43. ↑ Drzewo genealogiczne Estreicherów polskich i ich powinowatych w XVIII-XXI wieku, [w:] D. Matelski, Karol Estreicher Jr. (1906–1984) – biografia wielkiego Polaka. Tom I, m.in. na podstawie badań Anny Joniak, Kraków 2016, s. 369–378.
  44. ↑ Adolf Estreicher, O różnicy zachodzącéj między przepisami kodeksu postępowania sądowego francuskiego i ustawą sądową galicyjską co do zapowiedzenia i co do praw wierzycielom zapowiadającym służących, Kraków: Drukarnia UJ, 1847.
  45. ↑ Zenon Łukasz Baranowski, Sztafeta pokoleń Ziemi Janowskiej, Janów Lubelski 2012.
  46. ↑ Kazimierz Estreicher, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Tom II: D-G, Warszawa 1975, s. 176.
  47. ↑ Anna Rocka, Jadwiga Kozicka, [w:] Polskie Towarzystwo Parazytologiczne. Pro Memoria [online] [dostęp 2018-11-03].
  48. ↑ Czesław Michalski, Akademicki Związek Sportowy w Krakowie. 1909–1945, Kraków 2007, s. 85–88, 131, 174–175.
  49. ↑ Janusz Kapuścik, Leon Estreicher – lekarz, społecznik, bibliofil: rozdział z sagi rodu Estreicherów, Warszawa 1987.
  50. ↑ Doktor z Radkowa – Encyklopedia Pomorza Zachodniego – pomeranica.pl [online], encyklopedia.szczecin.pl [dostęp 2017-01-14].
  51. ↑ Estreicher Zygmunt, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-01-14].
  52. ↑ ICPS 2014. Stefan K. Estreicher [online] [dostęp 2018-09-10].
  53. ↑ Jan Władysław Brzeski jr., Jan Władysław Brzeski, „Brzeski Magazyn Informacyjny”, XXVI, 2019, 3 (28-29); 4 (28-29); 5 (22-23); 6 (34-36) [dostęp 2024-09-16].
  54. ↑ Muzeum Saturn w Czeladzi. Trznadel Stanisław Marian [online] [dostęp 2018-09-05].
  55. ↑ Zbiór dokumentów dotyczących chorążego Leona Kulczyńskiego z 3 batalionu 2 Pułku Piechoty Legionów Polskich poległego 7 listopada 1915 roku pod Bielgowem na Wołyniu [online], Centralna Biblioteka Wojskowa [dostęp 2023-11-03].
  56. ↑ Wirtualne Muzeum Pielęgniarstwa Polskiego – Kulczyńska Teresa [online], wmpp.org.pl [dostęp 2017-01-14].
  57. ↑ Teresa Kulczyńska – wnuczka Karola Estreichera, [w:] Maria Rydlowa, Moje Bronowice – mój Kraków, Kraków 2013, s. 183–196.
  58. ↑ Jerzy Węgierski, Adam Domaszewski i jego przodkowie, [w:] Teresa Domaszewska, Zrównane z ziemią. Dzieciństwo w Serednem i we Lwowie, Katowice 2007, s. 5-11.
  59. ↑ Gedanopedia. Komisariat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku [online] [dostęp 2020-11-16].
  60. ↑ Polish War Graves in Britain. Antoni Karol Rosner [online], 2011 [dostęp 2024-01-14].
  61. ↑ Antoni Rosner – słowo i czyn oficera [online], 16 marca 2022 [dostęp 2024-01-14].
  62. ↑ Elżbieta Orman, Ignacy Juliusz Rosner, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2020-11-16].
  63. ↑ Jan Wiktor Brzeski [online], Stowarzyszenie Pamięć i Dialog. Wspólna historia. Brzesko [dostęp 2024-09-16].
  64. ↑ Sabina Jakubowska, Moc truchleje. Opowieść wigilijna, „Tygodnik Powszechny” (52-53/2023), 20 grudnia 2023 [dostęp 2024-09-16].
  65. ↑ Lesław M. Bartelski, Polscy pisarze współcześni 1939–1991. Leksykon, Tower Press, 2000, s. 96.
  66. ↑ Zofia Dormanowska, [w:] Polscy pisarze i badacze literatury XX i XXI wieku [online] [dostęp 2024-09-15].
  67. ↑ Ewa Zawistowska, Dom poety. Wspomnienie Ewy Zawistowskiej – wnuczki Władysława Broniewskiego (wywiad) [online], muzeumliteratury.pl, 9 lutego 2004 [dostęp 2024-09-25].
  68. ↑ Maria Kietlińska-Kamińska, Elżbieta Romanowska, Krakowska Książka Miesiąca (laureaci 1995-2022), Kraków 2023, s. 62.
  69. ↑ Dunajewski – strona rodzinna [online] [dostęp 2018-09-10].
  70. ↑ Historia Rodziny Kopffów [online] [dostęp 2018-09-09].
  71. ↑ Urszula Bęczkowska, Jacek Maj, W kręgu Józefa Kremera. Wkład rodziny Kremerów w kulturę i naukę Krakowa, Katalog wystawy. Biblioteka Jagiellońska, Kraków 2016.
  72. ↑ Magdalena Bajer, Kulczyńscy. (Rody uczone; [cz.] 58), „Forum akademickie.” (11 (2001)) [dostęp 2023-11-03].
  73. ↑ Jerzy Julian Węgierski, Węgierscy, Domaszewscy, Estreicherowie, Grabowscy [w:] Bardzo różne życie, Katowice 2003, s. 5-14.
  74. ↑ Grażyna Połuszejko, Obco brzmiące nazwisko będziesz nosił...: rodzina Longchamps de Bérier, Lublin 2011.
  75. ↑ Maria Brzezińska, Drzewo rodzinne. Zjazd rodziny Lonchamps de Berier w dworku Wincentego Pola [online], Kopia reportażu prezentowanego na antenie Radia Lublin (premiera) 28.08.2011 r., 2011.
  76. ↑ Sylwester Korwin Kruczkowski, Poczet Polaków wyniesionych do godności szlacheckiej przez monarchów austrjackich w czasie od roku 1773 do 1918, Lwów 1935.
  77. ↑ Bertrand Antoni Rosbierski [online], ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2017-01-15].
  78. ↑ Franz Sartori, Anton Rosbierski, [w:] Vaterländischen Blätter für den österreichischen Kaiserstaat. Jahrgang. Biographie des unlängst verstorbenen k. k. Appel. lationsrathes in Lemberg, Wien 1818, s. 223–224.
  79. ↑ Dr. med. Johann Franz Anselm Österreicher [online] [dostęp 2018-09-05].
  80. ↑ Fotografia Gustawa von Oesterreichera z dedykcją dla Karola (st.) i notatkami Karola (mł.), archiwum rodzinne, 4 marca 1907.
  81. ↑ Paula Alexia Maria Br. Von Colard (z d. Oesterreicher) [online], www.myheritage.pl [dostęp 2024-09-25].
  82. ↑ Leopold Alfred Gustav Maria von Oesterreicher, General [online] [dostęp 2018-09-05].
  83. ↑ Karl v. Oesterreicher, Generalmajor [online] [dostęp 2018-09-08].
  84. ↑ Irena Kaczmarczyk, Muzeum Rodu Estreicherów, „Pisarze.pl”, 447, 2020.
  85. ↑ Marta Stefańczyk, Gniazdo Bibliografii Polskiej (fotoreportaż) [online], 2014 [dostęp 2018-10-06].
  86. ↑ Elektroniczna Baza Bibliografii Estreichera (EBBE) [online] [dostęp 2018-09-08].
  87. ↑ Wacław Walecki, Estreicherowie w Internecie, „PAUza Akademicka”, 22, 2009, s. 3.
  88. ↑ Uniwersytet Jagielloński, Otwarcie Zaułka Estreichera [online], 12 listopada 2014 [dostęp 2018-10-02].
  89. ↑ Uroczystość nadania nowej nazwy dziedzińcowi Huta [online], 3 listopada 2014 [dostęp 2018-09-08].
  90. ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na Cmentarzu Rakowickim 1803–2013, 2014, s. 68, 69, 169.
  91. ↑ Karolina Grodziska, Rozalia, żona Dominika Oesterreichera [w:] Krakowianki zapomniane. O niezwykłych paniach pochowanych na Cmentarzu Rakowickim 1803–1920, 2011, s. 25-29.
  92. ↑ Karolina Grodziska, Cmentarz Rakowicki w Krakowie 1803–1939, Kraków 1987.
  93. ↑ Cmentarz Bialski [online], janowskakolebka.pl, 2018 [dostęp 2024-11-07].
  94. ↑ Anna Lohn, Portrety profesorskie Leona Wyczółkowskiego, „Opuscula Musealia”, 20, 2012, s. 89-108 [dostęp 2024-10-28].
  95. ↑ Agnieszka Marecka, Pastele Leona Wyczółkowskiego z kolekcji portretów profesorów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego - zagadnienia technologiczne i konserwatorskie., „Opuscula Musealia”, 22, 2014, s. 151-163 [dostęp 2024-10-28].
  96. ↑ a b Alicja Rafalska-Łasocha, Profesor Tadeusz Estreicher (1871–1952), chemik, kriogenik, historyk nauki, miłośnik sztuki, humanista, tłumacz i patriota, „Studia Historiae Scientiarum”, 20, 2021, s. 167–190 [dostęp 2024-10-30].
  97. ↑ Anna Jasińska, Galleria Academica Cracoviensis, „Opuscula Musealia”, 20, 2012, s. 63-88 [dostęp 2024-10-28].
  98. ↑ Janusz Miliszkiewicz, Gniazda rodzinne. Wzlot, „Spotkania z zabytkami”, 16 (4(62)), 1992, s. 6-10 [dostęp 2024-11-09].
  99. ↑ Hanna Łaskarzewska, Z zakamarków biblioteki. Rzeźba Karola Estreichera dłuta Wacława Szymanowskiego., „Cenne, Bezcenne, Utracone”, 1(78)-2(79), 2014, s. 40-43 [dostęp 2024-10-29].
  100. ↑ Róża Książek-Czerwińska, Obiekt kwartału. Głowy estreicherowskie [online], Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 3 lipca 2024 [dostęp 2024-07-31].

Bibliografia

edytuj
  • K. Grzybowska, Estreicherowie. Kronika rodzinna, Kraków 2010 (1. wyd. 1969, 2. wyd. 1999).
  • D., Estreicherowie, Kurjer Warszawski 187 (1902), s. 7.
  • L. Tomanek, Kraków, który nie przemija. Pięć pokoleń Estreicherów, Kuryer Literacko-Naukowy 105 (1939), s. 2–4.
  • A. Mostowicz, Pięć pokoleń Estreicherów, Ty i ja 3 (1971), s. 48-55.
  • E. Domańska, Estreicherowie, rodzina 48 (1987), s. 12.
  • A. Krawczuk, Opowieści o zmarłych. Cmentarz Rakowicki, część 3 i 4, Kraków 1988, s. 110–119.
  • H. Byrska, Estreicherowie, Acta Universitatis Jagellonicae 12 (1992), s. 18–20.
  • J. Adamczewski, Estreicherowie, [w:] Krakowskie rody, Kraków 1994, s. 8–107.
  • Wybór z "Dziennika" Marii Estreicherówny z lat 1886-1938, opr. M. Świątecka, [w:] Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie 44 (1999), s. 233-292.
  • Encyklopedia Krakowa, Warszawa – Kraków 2000, s. 192–194.
  • J. Miliszkiewicz, Ostatni – Karol Estreicher, Wzlot – Leon Estreicher, [w:] Polskie gniazda rodzinne, Warszawa 2003.
  • J.J. Węgierski, Węgierscy, Domaszewscy, Estreicherowie, Grabowscy, [w:] Bardzo różne życie, Katowice 2003, s. 5–14.
  • L. Peters, Geny Estreicherów, Kraków 12(14) (2005), s. 32–35.
  • J. Estreicher, Progenitura Estreicherów, Kraków 4(18) (2006), s. 3.
  • A. Gabryś, Niedziela w południe, [w:] Salony krakowskie, Kraków 2006, s. 186–203.
  • S. Grzybowski, Wspomnienie o Estreicherach, [w:] Tarasiewicz, J. red., Karol Estreicher (1827–1908) – bibliograf, bibliotekarz, historyk teatru. Warszawa 2009, s. 101–116.
  • J. Miliszkiewicz, Wokół tradycji – Estreicherowie, Spotkania z Zabytkami 7(169) (2009), s. 30–31.
  • M. Bajer, Estreicherowie. Cz. 1, Sztuka, nauka, historia (Rody uczone; [cz.] 156), Forum Akademickie 18, nr 1 (2011), s. 64–65; Cz. 2, Spisana wielość (Rody uczone; [cz.] 157), Forum Akademickie 18, nr 2 (2011), s. 64–65.
  • P. Plichta, Rodzina wizytówką miasta. Przypadek Krakowa, Pogranicze. Studia Społeczne 24 (2014), s. 97–116.
  • D. Matelski, Karol Estreicher Jr. (1906–1984) – biografia wielkiego Polaka. Tom I (do 1939 roku), Kraków 2016.
  • D. Matelski, Karol Estreicher Jr. (1906–1984) – biografia wielkiego Polaka. Tom II (1939–1945), Kraków 2017.
  • M.K. Schirmer, Estreicherowie. Niestrudzeni badacze polskich śladów, [w:] Wybitne rody, które tworzyły polską kulturę i naukę, Warszawa 2017.
  • I. Kaczmarczyk, Muzeum Rodu Estreicherów, Pisarze.pl. 447 (2020).
  • T. Siewierski, Z. Zielonka, Ród Estreicherów, [w:] Karol Estreicher. Strażnik polskiego dziedzictwa kultury, Wrocław 2023.
  • K. Estreicher, Spowiedź życia mojego. Dzienniki Karola Estreichera Seniora z lat 1847-1905. B. Kurek (red.), Kraków 2024.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Estreicherowie&oldid=75309037”
  NODES
Intern 3
mac 7
os 99