Eudyptes
Eudyptes – rodzaj ptaków z rodziny pingwinów (Spheniscidae).
| Eudyptes | |||
| Vieillot, 1816[1] | |||
 Przedstawiciel rodzaju – pingwin złotoczuby (E. chrysolophus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Eudyptes | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Aptenodytes chrysocome J.F. Forster, 1781 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Rozmieszczenie geograficzne
edytujRodzaj obejmuje gatunki występujące w Australazji, Ameryce Południowej, na wyspach Oceanu Atlantyckiego i Południowego[9].
Morfologia
edytujDługość ciała 51–76 cm; masa ciała 2–8,1 kg[9].
Systematyka
edytujRodzaj zdefiniował w 1816 roku francuski ornitolog Louis Pierre Vieillot w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii[1]. Gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)[10] pingwin skalny (E. chrysocome).
Etymologia
edytuj- Eudyptes: gr. ευ eu ‘drobny’; δυτης dutēs ‘nurek’, od δυω duō ‘nurkować’[11].
- Chrysocoma: gr. χρυσοκομος khrusokomos ‘złotowłosy’, od χρυσος khrusos ‘złoty’; κομη komē ‘włosy’[12].
- Geopega: gr. γεω- geō- ‘ziemny’, od γη gē ‘ziemia’; πηγαζω pēgazō ‘wytryskać’, od πηγη pēgē ‘bieżąca woda’[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Aptenodytes chrysocome J.F. Forster, 1781.
- Catarractes, Catarrhactes: gr. καταρακτης kataraktēs lub καταρρακτης katarrhaktēs ‘nieznany drapieżny ptak morski’ (ale z pewnością nie pingwin)[14]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie)[10]: Aptenodytes chrysocome J.F. Forster, 1781.
- Microdyptes: gr. μικρος mikros ‘mały’; rodzaj Eudyptes Vieillot, 1816 (por. δυπτης duptēs ‘nurek’, od δυω duō ‘nurkować’)[15]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Eudyptula serresiana Oustalet, 1878 (= Aptenodytes chrysocome J.F. Forster, 1781).
- Catadyptes: gr. κατα kata ‘ku dołowi’; δυπτης duptēs ‘nurek’, od δυω duō ‘nurkować’[16]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Catarhactes chrysolophus von Brandt, 1837.
- Tasidyptes: Tasmania, Australia; gr. δυπτης duptēs ‘nurek’, od δυω duō ‘nurkować’[17]. Gatunek typowy: Tasidyptes hunteri van Tets & O’Connor, 1983 (ten pingwin jest znany tylko z niepełnych szczątków, ale badania przeprowadzone w 2018 roku[18] wskazują, że materiał jest sztuczny, złożony z trzech istniejących taksonów: Eudyptes pachyrhynchus, Eudyptes pachyrhynchus robustus i Eudyptula minor novaehollandiae)[19]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Tasidyptes hunteri van Tets & O’Connor 1983.
Podział systematyczny
edytujDo rodzaju należą następujące gatunki[20]:
- Eudyptes chrysolophus (von Brandt, 1837) – pingwin złotoczuby
- Eudyptes moseleyi Mathews & Iredale, 1921 – pingwin długoczuby
- Eudyptes chrysocome (J.F. Forster, 1781) – pingwin skalny
- Eudyptes sclateri Buller, 1888 – pingwin szczotkoczuby
- Eudyptes pachyrhynchus G.R. Gray, 1845 – pingwin grubodzioby
- Eudyptes robustus Oliver, 1953 – pingwin grzebieniasty
Opisano również gatunki wymarłe w pliocenie:
- Eudyptes atatu Thomas, Tennyson, Scofield & Ksepka, 2020[21]
- Eudyptes calauina Hoffmeister, Briceño & Nielsen, 2014[22]
Uwagi
edytuj- ↑ Nowa nazwa dla Eudyptes Vieillot, 1816.
Przypisy
edytuj- ↑ a b L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1817, s. 67, 70. (fr.).
- ↑ J.F. Stephens: Chrysocoma. Gorfou. W: G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 13: Aves. Cz. 1. London: Printed for G. Kearsley, 1825, s. 57. (ang.).
- ↑ G.J. Billberg: Synopsis Faunae Scandinaviae. T. 1. Cz. 2: Aves. Holmiae: Ex officina typogr. Caroli Deleen, 1828, s. tab. A. (łac.).
- ↑ F.S. Voigt: Das Thierreich, geordnet nach seiner Organisation: als Grundlage der Naturgeschichte der Thiere und Einleitung in die vergleichende Anatomie. Cz. 1. Leipzig: F.A. Brockhaus, 1831, s. 910. (niem.).
- ↑ R.-P. Lesson: Traité d’ornithologie, ou, Tableau méthodique des ordres, sous-ordres, familles, tribus, genres, sous-genres et races d’oiseaux: ouvrage entièrement neuf, formant le catalogue le plus complet des espèces réunies dans les collections publiques de la France. Bruxelles: Chez F.G. Levrault, 1831, s. 644. (fr.).
- ↑ A. Milne-Edwards. Recherches sur la faune des régions Australes. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Sixième série. 9 (9), s. 58, 1880. (fr.).
- ↑ G.M. Mathews. Description of a new genus for Catarractes chrysolophus Brandt, the Macaroni Penguin. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 55 (382), s. 74, 1934. (ang.).
- ↑ G.F. van Tets & S. O’Connor. The Hunter Island Penguin, an Extinct New Genus and Species from a Tasmanian Midden. „Records of the Queen Victoria Museum Launceston”. 81, s. 3, 1983. (ang.).
- ↑ a b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Penguins (Spheniscidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Eudyptes, DOI: 10.2173/bow.spheni1.01 [dostęp 2024-11-10] (ang.).
- ↑ a b G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. London: R. and J.E. Taylor, 1840, s. 77. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Eudyptes [dostęp 2024-11-10].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Chrysocoma [dostęp 2024-11-10].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Geopega [dostęp 2024-11-10].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Catarractes [dostęp 2024-11-10].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Microdyptes [dostęp 2024-11-10].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Catadyptes [dostęp 2024-11-10].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Tasidyptes [dostęp 2024-11-10].
- ↑ T.L. Cole, J.M. Waters, L.D. Shepherd, N.J. Rawlence, L. Joseph & J.R. Wood. Ancient DNA reveals that the 'extinct' Hunter Island penguin (Tasidyptes hunteri) is not a distinct taxon. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 182 (2), s. 459–464, 2018. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlx043. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Tasidyptes [dostęp 2024-11-10].
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Spheniscidae Bonaparte, 1831 – pingwiny – Penguins (wersja: 2024-10-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-10].
- ↑ Daniel B. Thomas i inni, Ancient crested penguin constrains timing of recruitment into seabird hotspot, „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 287 (1932), 2020, s. 20201497, DOI: 10.1098/rspb.2020.1497 (ang.).
- ↑ Martín Chávez Hoffmeister, Jorge D. Carrillo Briceño, Sven N. Nielsen, The Evolution of Seabirds in the Humboldt Current: New Clues from the Pliocene of Central Chile, „PLOS One”, 9 (3), 2014, e90043, DOI: 10.1371/journal.pone.0090043, ISSN 1932-6203, PMID: 24621560, PMCID: PMC3951197 (ang.).
Bibliografia
edytuj- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).