Falenica

Falenica
	osiedle i obszar MSI Warszawy
	; Ulica Bambusowa w Falenicy, po lewej dawna synagoga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miasto	Warszawa
Dzielnica	Wawer
Prawa miejskie	1924 rok
W granicach Warszawy	1951
SIMC	0918880
Tablice rejestracyjne	WT
	Położenie na mapie dzielnicy;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Falenica – osiedle i obszar MSI^[1] w dzielnicy Wawer w Warszawie.

W latach 1924–1951 samodzielne miasto i siedziba gminy Falenica Letnisko^[2]^[3].

Nazwa

Według miejscowej legendy nazwa „Falenica” pochodzi z czasów wielkiej powodzi, gdy Wisła wylała zalewając okoliczne tereny, woda zatrzymała się pod samą wsią i „fale nic” jej nie zrobiły. Jest to jednak etymologia ludowa. Nazwa osiedla pochodzi najprawdopodobniej od słowiańskiego imienia Fał, Falisław (Chwalisław) – przypuszczalnego pierwszego właściciela lub założyciela osady. Oznacza „miejsce zamieszkane przez potomków Fała” i występowała również w zapisach historycznych w formie Falencice i Falęcice^[4].

Położenie

Falenica graniczy na północy z Miedzeszynem, na południu z Józefowem. Jej zachodnią granicę stanowi Wisła. Falenica jest położona w otulinie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Leży na tzw. linii otwockiej – ciągu miejscowości położonych przy szlaku kolejowym w kierunku Lublina.

Historia

Nadwiślańska wieś Falenica prawo niemieckie otrzymała w połowie XV wieku. Wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie czerskim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego^[5].

Duże szanse rozwoju gospodarczego i społecznego dla miejscowości stworzyła przeprowadzona w pobliżu w 1877 roku Kolej Nadwiślańskańska. Wieś zanikła po I wojnie światowej, a rozwijać się zaczęła położona dalej od Wisły osada letniskowa Wille Falenickie (lub Falenica-Wille) – dzisiejsza Falenica. Zamieszkiwała ją w większości ludność żydowska.

W sierpniu 1920 roku ludność żydowska Falenicy została wysiedlona rozkazem polskich władz wojskowych. Wiele mieszkań po wysiedlonych Żydach zostało splądrowanych przez miejscową ludność^[6].

Znaczna część drewnianej zabudowy miejscowości spłonęła w czasie działań wojennych we wrześniu 1939 roku^[7]. W czasie okupacji niemieckiej, w 1940 roku, w Falenicy utworzono getto, przez które przeszło około 6,5 tys. Żydów. Zostało ono zlikwidowane 20 sierpnia 1942, kiedy to jego mieszkańcy zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince^[8].

Osobny artykuł: Getto w Falenicy.

Od 1942 roku na terenie tartaku Rubena Najwera funkcjonował również obóz pracy dla ludności żydowskiej^[8]. Więźniowie, poza jedną osobą, zostali zamordowani podczas likwidacji obozu 7 maja 1943 roku^[8].

Po wyzwoleniu we wrześniu 1944 roku Pragi spod okupacji niemieckiej tymczasowo uruchomiono zamkniętą przed wojną gminną elektrownię w Falenicy, która do 1946 roku zaopatrywała w energię elektryczną prawobrzeżną część Warszawy^[9].

W 1951 roku Falenica znalazła się w granicach administracyjnych Warszawy.

Ważniejsze obiekty

zabytkowe dworce: Kolei Nadwiślańskiej (Warszawa Falenica) wybudowanego w latach dwudziestych i Kolei Jabłonowskiej (Falenica WKD) z 1913 roku przy ulicy Obszarowej.
budynek dawnej elektrowni gminnej z 1929 roku przy ul. Gruntowej 2^[9].
kapliczka z wizerunkiem Matki Boskiej postawiona przez mieszkańców Falenicy w podzięce za szczęśliwy powrót do swoich domów z I wojny światowej (naprzeciwko pętli autobusowej).
przedwojenny pałacyk Mon Plaisir Tadeusza Karszo-Siedlewskiego znajdujący się w kwadracie ulic: Zatrzebie, Bysławskiej, Zagrodowej i Połanieckiej. Został wybudowany dla tancerki Olgi Sławskiej. W pałacyku ostatnie przemówienie do narodu wygłosił prezydent Ignacy Mościcki. W czasie okupacji niemieckiej mieszkał tam gubernator dystryktu warszawskiego Ludwig Fischer. Po wojnie budynek był użytkowany przez UB.
wybudowana w 1938 roku synagoga znajdująca się przy ul. Bambusowej 9.
kilka świdermajerów z końca XIX oraz początku XX wieku.
Sosna Falenicka

Publiczny transport zbiorowy

Do Falenicy dojeżdżają autobusy Zarządu Transportu Miejskiego, prywatnych przewoźników, pociągi Kolei Mazowieckich i Szybkiej Kolei Miejskiej.

Oświata

Szkoły podstawowe:
- Szkoła Podstawowa nr 216 im. Klonowego Liścia, ul. Wolna 36/38
- Szkoła Podstawowa nr 124 im. Stanisława Jachowicza, ul. Bartoszycka 45/47
Zespół szkół
- Szkoła Podstawowa Nr 76 im. 13 Dywizji Piechoty Strzelców Kresowych, ul. Poezji 5
- Zespół Szkół Ogólnokształcących im. św. Pawła z Tarsu, ul. Poezji 19
Szkoły średnie:
- XXV Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Wybickiego, ul. Halna 20
Schronisko dla Nieletnich i Zakład Poprawczy, ul. Jachowicza 4
Wawerska Szkoła Realna, ul. Małowiejska 31
Edukacja dorosłych:
- Europejskie Centrum Komunikacji i Kultury, ul. Olecka 30

Kultura

W Falenicy realizowany jest serial Na dobre i na złe. Budynek fikcyjnego szpitala mieści się na ulicy Bysławskiej 88, w budynku dawnej huty szkła.

Religia

Rzymskokatolicka Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa, ul. Narcyzowa 18
Główna Świątynia Szkoły Zen Kwan Um w Polsce, ul. Małowiejska 22/24
Sala Królestwa Świadków Jehowy, ul. Patriotów 37

Sport

Kluby sportowe:
- Międzyzakładowy Klub Sportowy „Falenica” (dawniej „Hutnik” Falenica) założony w 1945 roku. W klubie grał m.in. Stefan Szczepłek.
- Parafialny Klub Sportowy „Serce” Falenica.
- Towarzystwo Sportowe Falenica
Obiekty sportowe:
- Hala widowiskowo-sportowa przy ul. Poezji 5 (liczba miejsc: 150-290). W 2010 roku odbyły się tu Mistrzostwa Świata w sumo.
- Ośrodek Sportu i Rekreacji TKKF Falenica – cztery korty tenisowe, siłownia, boisko uniwersalne.

Przypisy

↑ Obszary MSI. Dzielnica Wawer. [w:] Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie [on-line]. zdm.waw.pl. [dostęp 2022-06-04].
↑ Portal informacyjny Warszawa Wawer.
↑ Jan Berger. Z przeszłości gminy Wawer. „Kronika Warszawy”. 2008 (2 (137)), s. 7–15, 2008. Warszawa: Archiwum Państwowe m.st. Warszawy. ISSN 0137-3099. [dostęp 2011-10-11].
↑ Kwiryna Handke. Nazwy miejsc i miejscowości na terenie obecnej dzielnicy Wawer. „Kronika Warszawy”. 2008 (2 (137)), s. 16–21, 2008. Warszawa: Archiwum Państwowe m.st. Warszawy. ISSN 0137-3099. [dostęp 2011-10-11].
↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
↑ Jan Szczepański, Władze i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej wobec bolszewickiego zagrożenia w 1920 roku, Wydawnictwo Sejmowe 2022, ISBN 978-83-7666-720-1, s. 354
↑ Jerzy Kasprzycki, Jerzy S. Majewski: Korzenie miasta. Tom VI Niedaleko od Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Veda, 2004, s. 252. ISBN 83-85584-84-6.
↑ ^a ^b ^c Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 556. ISBN 83-01-00065-1.
↑ ^a ^b Michał Krasucki: Warszawskie dziedzictwo postindustrialne. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 335. ISBN 978-83-931723-5-1.

Linki zewnętrzne

Historia Żydów w Falenicy na portalu Wirtualny Sztetl
Strona informacyjna osiedla Falenica
Falenica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 368 .

[1] Obszary MSI. Dzielnica Wawer. [w:] Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie [on-line]. zdm.waw.pl. [dostęp 2022-06-04].

[2] Portal informacyjny Warszawa Wawer.

[3] Jan Berger. Z przeszłości gminy Wawer. „Kronika Warszawy”. 2008 (2 (137)), s. 7–15, 2008. Warszawa: Archiwum Państwowe m.st. Warszawy. ISSN 0137-3099. [dostęp 2011-10-11].

[kh-4] Kwiryna Handke. Nazwy miejsc i miejscowości na terenie obecnej dzielnicy Wawer. „Kronika Warszawy”. 2008 (2 (137)), s. 16–21, 2008. Warszawa: Archiwum Państwowe m.st. Warszawy. ISSN 0137-3099. [dostęp 2011-10-11].

[5] Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

[6] Jan Szczepański, Władze i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej wobec bolszewickiego zagrożenia w 1920 roku, Wydawnictwo Sejmowe 2022, ISBN 978-83-7666-720-1, s. 354

[7] Jerzy Kasprzycki, Jerzy S. Majewski: Korzenie miasta. Tom VI Niedaleko od Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Veda, 2004, s. 252. ISBN 83-85584-84-6.

[Pilichowski555-8] Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 556. ISBN 83-01-00065-1.

[Krasucki335-9] Michał Krasucki: Warszawskie dziedzictwo postindustrialne. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 335. ISBN 978-83-931723-5-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]