Filip Neriusz Golański
Filip Neriusz (Nereusz) Golański (ur. 30 sierpnia 1753 w Krakowie, zm. 26 stycznia 1824[1] w Wilnie) – polski teoretyk literatury, krytyk literacki, publicysta, tłumacz, pedagog, kaznodzieja, pijar.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Śluby zakonne |
1771 |
Życiorys
edytujPochodził z drobnej rodziny drobnoszlacheckiej spod Krakowa. Kształcił się w polskich szkołach pijarskich, aby w 1771 złożyć śluby zakonne. Doktor teologii i filozofii, nauczyciel w szkołach pijarskich na prowincji i w Warszawie, od 1787 wiceprofesor, a od 1793 profesor w Szkole Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego w Wilnie. Poparł powstanie kościuszkowskie[2]. W 1794 redaktor Gazety Narodowej Wileńskiej[3].aprobującej powstanie kościuszkowskie, ale zdystansowanej wobec metod terroru. Podczas 20-letniej pracy w Wilnie także wykładowca w Głównym Seminarium Duchownym. Wizytator szkół w guberni białostockiej i grodzieńskiej. Członek TPN. Wyróżniony medalem Merentibus.
Autor erudycyjnego traktatu O wymowie i poezji, jednego z ważniejszych, cenionych podręczników poetyki klasycystycznej. W pismach pedagogicznych i religijnych moralista, swój system wartości budował na etyce chrześcijańskiej; swobodnie sięgał do egzemplifikacji z antyku i kultur egzotycznych. Tłumacz utworów Plutarcha.
Odznaczony przez Stanisława Augusta Poniatowskiego Medalem Merentibus za dzieło o wymowie[4].
Ważniejsze dzieła
edytujPisma filozoficzno-literackie
edytuj- O wymowie i poezji[5][6]. Wilno 1808.
- Literatka chińska dla literatek i literatów w Europie... (1810)
- Filozof i antyfilozof. Rozmowy w zarzutach i odpowiedziach dla dochodzenia i uznania prawdy (1811)
Homiletyka
edytuj- Kazanie na dzień św. Kazimierza w katedrze wileńskiej miane (1790)
- Materiał kaznodziejski... służyć mogący do kazań (1813)
Przypisy
edytuj- ↑ T. 4: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1966, s. 475.
- ↑ Janina Kamińska, Universitas Vilnensis 1793-1803, Od Szkoły Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego do Imperatorskiego Uniwersytetu Wileńskiego, Warszawa 2012, s. 48.
- ↑ Aleksander Śnieżko, Materiały do historii prasy na Litwie w XVIII i XIX w., „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” (4), 1972, s. 532-534.
- ↑ Innocenty Buba, Pijarzy w Polsce (próba charakterystyki), w: Nasza Przeszłość, t. XV, Kraków 1962, s. 33.
- ↑ O wymowie i poezyi [...], wyd. 1788 [online], polona.pl [dostęp 2018-05-12].
- ↑ O wymowie i poezyi przez Filipa Neryusza Golańskiego, wyd. 1808 [online], polona.pl [dostęp 2018-05-12].
Bibliografia
edytuj- Krystyna Jakowska, Podręczny słownik pisarzy polskich, Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa, 2006, str. 157.
Linki zewnętrzne
edytujUtwory Filipa Neriusza Golańskiego w serwisie Polona.pl