Flagi powiatów w województwie śląskim
Flagi powiatów w województwie śląskim – lista symboli powiatowych w postaci flagi, obowiązujących w województwie śląskim.
Zgodnie z definicją, flaga to płat tkaniny określonego kształtu, barwy i znaczenia, przymocowywany do drzewca lub masztu[1]. Może on również zawierać herb lub godło danej jednostki administracyjnej. W Polsce jednostki terytorialne (rady gmin, miast i powiatów) mogą ustanawiać flagi zgodnie z „Ustawą z dnia 21 grudnia 1978 o odznakach i mundurach”[2]. W pierwotnej wersji pozwalała ona jednostkom terytorialnym jedynie na ustanawianie herbów[3]. Dopiero „Ustawa z dnia 29 grudnia 1998 o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa” oficjalnie potwierdziła prawo województw, powiatów i gmin do ustanawiania tego symbolu jednostki terytorialnej. Z tej zmiany skorzystały powiaty, przywrócone w 1999[4].
W 2024 w województwie śląskim swoją flagę posiadało 15 z 17 powiatów (flagi nie posiadały powiaty: lubliniecki oraz żywiecki) oraz 18 z 19 miast na prawach powiatu (Tychy używają nieoficjalnej flagi). Symbol ten, od 2001, ma ustanowione samo województwo[5].
Lista obowiązujących flag powiatowych
edytujPowiat | Wzór | Opis |
---|---|---|
Miasto Bielsko-Biała | Flaga miasta została ustanowiona uchwałą nr XXXVII/1191/2004 z 7 grudnia 2004. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, ma barwy żółto-biało-czerwone i złożona jest z trzech poziomych pasów równej wysokości. Flaga honorowa Bielska-Białej ma odmienne proporcje pasów o identycznych barwach jak we fladze zwykłej: pas górny żółty i dolny czerwony zajmują po 1/5 wysokości płata flagowego, pas środkowy biały – 3/5 jego wysokości. W wersji honorowej pośrodku płata w polu białym umieszczono herb Bielska-Białej, którego wysokość tarcz równa jest połowie wysokości flagi[6][7][8][9]. | |
Miasto Bytom | Flaga miasta została ustanowiona uchwałą nr XXII/400/00 z 11 września 2000. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, podzielony na pięć kolorowych, poziomych pasów ułożonych w następującej kolejności: żółty - 1/8 całości, niebieski - 1/8 całości, żółty - 4/8 całości, niebieski - 1/8 całości, żółty - 1/8 całości. W jego centralnej części umieszczono herb miasta[10][11]. | |
Miasto Chorzów | Flaga miasta została ustanowiona 22 czerwca 1938. Jest to prostokątny płat tkaniny podzielony na dwa poziome, równoległe pasy tej samej szerokości, górny jest koloru niebieskiego, a dolny koloru czerwonego. Dopuszcza się stosowanie flagi miasta z umieszczonym herbem miasta pośrodku dwóch połączonych ze sobą pasów[12][13]. | |
Miasto Częstochowa | Flaga miasta została ustanowiona uchwałą nr 249/XXIX/92 z 25 czerwca 1992. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, podzielony na trzy pasy poziome (biały/srebrny, złoty/żółty i błękitny). Pasy górny i dolny są tej samej wysokości, środkowy zaś wysokości 1/9 pozostałych pasów[14][15]. | |
Miasto Dąbrowa Górnicza | Flaga miasta została ustanowiona uchwałą nr XXX/372/96 z 25 września 1996. Jest to prostokątny płat tkaniny, podzielony na cztery pasy: biały, zielony, czarny i czerwony, nawiązujące do związków miasta z Polską i górnictwem[16][17][18]. | |
Miasto Gliwice | Flaga miasta została ustanowiona uchwałą nr XXIX/392/96 z 14 listopada 1996. Jest to prostokątny płat tkaniny, podzielony na dwie części: błękitną i czerwoną. W jej centralnej części może być umieszczony herb miasta[19][20]. | |
Miasto Jastrzębie-Zdrój | Flaga miasta została ustanowiona uchwałą nr XLIV/766/98 z 31 marca 1998. Jest to prostokątny płat tkaniny, podzielony na trzy skośne pasy kolorów: zielonego, czarnego i białego. Każdy kolor posiada określoną symbolikę: czerń - węgiel kamienny, zieleń - lasy, a biel - solankę i dawną świetność uzdrowiska. Na środkowym pasie znajduje się herb miasta[21]. | |
Miasto Jaworzno | Flaga miasta została ustanowiona 19 grudnia 1991. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, podzielony na dwa równe, poziome pasy: górny biały, dolny zielony, pochodzące z herbu miasta[22][23][24][25]. | |
Miasto Katowice | Flaga miasta została ustanowiona przez Radę Miejską Katowic 16 marca 1998. Jest to prostokątny płat tkaniny podzielony na dwa poziome pasy: górny żółty, dolny błękitny. W jego centralnej części umieszczono herb miasta[26][27]. | |
Miasto Mysłowice | Flaga miasta to prostokątny płat żółtej tkaniny, pośrodku którego znajduje się herb miasta z wizerunkiem św. Jana Chrzciciela[28]. | |
Miasto Piekary Śląskie | Flaga miasta została potwierdzona uchwałą nr XL/380/05 z 30 czerwca 2005. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, podzielony na trzy poziome pasy: błękitny, złoty (żółty) i błękitny w stosunku 1:2:1[29]. | |
Miasto Ruda Śląska | Flaga miasta to prostokątny płat tkaniny, podzielony w lewo skos. Kolor złoty znajduje się w górnej części, natomiast błękitny w dolnej części flagi. Może zawierać herb miasta umieszczony pośrodku flagi[30]. | |
Miasto Rybnik | Flaga miasta została ustanowiona uchwałą nr 504/XXII/2000 z 20 listopada 2000. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, podzielony na trzy poziome pasy, od góry: błękitny (1/4 szerokości), biały (2/4 szerokości), błękitny (1/4 szerokości). W jego centralnej części umieszczono herb miasta[31][32]. | |
Miasto Siemianowice Śląskie | Flaga miasta to prostokątny płat tkaniny podzielony na trzy pasy: zielony (u góry), złoty (pośrodku) i błękitny (na dole). Może zawierać herb miasta[33]. | |
Miasto Sosnowiec | Flaga miasta została ustanowiona 6 marca 1997. Jest to prostokątny biały płat o proporcji 5:8, pośrodku umieszczony jest element niebieski symbolizujący ujście Brynicy do Czarnej Przemszy (Trójkąt Trzech Cesarzy), element ten występuje również w herbie[34][35]. | |
Miasto Świętochłowice | Flaga miasta została ustanowiona 30 sierpnia 1995. Jest to prostokątny płat tkaniny, podzielony na cztery równe części o kolorach od góry: żółty, błękitny, żółty, czerwony. W jego centralnej części może znajdować się herb miasta[36][37][38]. | |
Miasto Tychy | Tychy nie posiadają oficjalnie ustanowionej flagi. Na ulicach miasta podczas różnych uroczystości pojawiają się jednak flagi w formie prostokątnego płata tkaniny koloru białego, z herbem miasta w jego centralnej części[39]. | |
Miasto Zabrze | Flaga miasta została ustanowiona przed 1995. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, dzielony na trzy równe, poziome (równoległe) pasy. Pas górny jest koloru czerwonego, pas środkowy jest koloru błękitnego, a pas dolny jest złoty (żółty)[40][41]. | |
Miasto Żory | Flaga miasta została ustanowiona uchwałą nr 486/XLII/05 z 22 grudnia 2005, jej wcześniejsza wersja (zakwestionowana przez Komisję Heraldyczną) uchwałą nr 371/XXIX z 29 kwietnia 1993. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, podzielony na cztery poziome, równoległe pasy, kolejno od góry: koloru niebieskiego o szerokości 2/6, białego o szerokości 1/6 szerokości, czerwonego o szerokości 1/6 oraz na dole - żółtego o szerokości 2/6. Symbolizują one przynależność miasta do Polski i Górnego Śląska[42][43]. |
Powiaty
edytujPowiat | Wzór | Opis |
---|---|---|
Powiat będziński | Pierwsza wersja flagi powiatu została ustanowiona uchwałą nr XXVIII/292/2001 z 30 października 2001, obecna, autorstwa Kamila Wójcikowskiego i Roberta Fidury, została ustanowiona uchwałą nr XXXV/375/2022 z 11 kwietnia 2022. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, podzielony na trzy pionowe pasy: dwa czerwone i biały w stosunku 3:17:12. Na środkowym pasie umieszczono herb powiatu[44][45]. | |
Powiat bielski | Flaga powiatu została ustanowiona uchwałą nr IV/6/36/11 z 31 marca 2011. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, podzielony na dwa pionowe pasy: błękitny i czerwony w stosunku 3:5. Na łączeniu pasów umieszczono godło z herbu powiatu[46]. | |
Powiat bieruńsko-lędziński | Flaga powiatu została ustanowiona uchwałą nr XLVII/197/02 z 28 września 2002. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8 koloru błękitnego, w którego centralnej części umieszczono godło z herbu powiatu[47][48]. | |
Powiat cieszyński | Pierwsza wersja flagi powiatu została ustanowiona uchwałą nr V/26/99 z 28 stycznia 1999, obecna została ustanowiona uchwałą nr IX/51/11 31 maja 2011. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8 koloru niebieskiego, w którego centralnej części umieszczono godło z herbu powiatu[49][50]. | |
Powiat częstochowski | Flaga powiatu, autorstwa Marcelego Antoniewicza, została ustanowiona 22 marca 2000. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, podzielony na dwa równe poziome pasy: biały i czerwony, z żółtym trójkątem z lewej strony płata. Na górnym pasie może znajdować się herb powiatu[51][52][53]. | |
Powiat gliwicki | Flaga powiatu została ustanowiona uchwałą nr XLVII/358/2006 z 31 sierpnia 2006. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8 koloru błękitnego, w którego centralnej części umieszczono godło z herbu powiatu[54][55]. | |
Powiat kłobucki | Flaga powiatu, autorstwa Marcelego Antoniewicza, została ustanowiona uchwałą nr 188/XXVII/2009 z 22 maja 2009. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, podzielony na dwa równe poziome pasy: biały i błękitny. W lewym górnym polu płata umieszczono herb powiatu[56]. | |
Powiat mikołowski | Flaga powiatu została ustanowiona uchwałą nr XLVII/358/2006 z 26 maja 2001. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8 koloru błękitnego, przecięty z lewa w skos czerwonym pasem. W jego centralnej części umieszczono godło z herbu powiatu[57][58]. | |
Powiat myszkowski | Pierwsza wersja flagi powiatu została ustanowiona uchwałą nr VIII/106/2000 z 27 września 2000, obecna została ustanowiona uchwałą nr XLVI/306/2013 27 listopada 2013. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, podzielony na trzy pionowe pasy: dwa żółte i czerwony w stosunku 5:13:14. Na środkowym pasie umieszczono godło z herbu powiatu[59]. | |
Powiat pszczyński | Flaga powiatu, autorstwa Barbary Widłak, została ustanowiona 21 sierpnia 2002. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8 koloru błękitnego, w którego centralnej części umieszczono godło z herbu powiatu[60]. | |
Powiat raciborski | Flaga powiatu została ustanowiona uchwałą nr XLVII/358/2006 z 26 maja 2001. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, podzielony na trzy pionowe pasy: błękitny, biały i czerwony w stosunku 2:1:1. Z lewej strony płata umieszczono godło z herbu powiatu – złotego orła[61]. | |
Powiat rybnicki | Flaga powiatu została ustanowiona uchwałą nr XXVIII/147/05 z 3 marca 2005. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, podzielony na dwa poziome pasy: błękitny i żółty w stosunku 5:1. Na górnym pasie umieszczono godło z herbu powiatu[62][63]. | |
Powiat tarnogórski | Flaga powiatu została ustanowiona uchwałą nr XL/417/2002 z 27 sierpnia 2002. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, podzielony na trzy poziome pasy: żółty, błękitny i biały w stosunku 2:1:1. W lewym górnym polu płata może znajdować się herb powiatu[64]. | |
Powiat wodzisławski | Flaga powiatu została ustanowiona uchwałą nr XX/219/2004 z 30 kwietnia 2004. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8, podzielony na pięć równych poziomych pasów: żółty, błękitny, biały, błękitny i żółty[65]. | |
Powiat zawierciański | Flaga powiatu, autorstwa Kamila Wójcikowskiego i Roberta Fidury, w swej aktualnej wersji przyjęta została Uchwałą Nr LXX/666/24 rady powiatu zawierciańskiego z dnia 29 lutego 2024 r. Jest to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 5:8 (szerokość do długości), z umieszczonym centralnie godłem herbu powiatu wysokości 9/10 szerokości płata flagi[66]. Flaga zastąpiła wcześniej używaną, przyjętą 31 sierpnia 2000[67] |
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ flaga – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2021-04-05] (pol.).
- ↑ Dz.U. z 2016 r. poz. 38
- ↑ Dz.U. z 1978 r. nr 31, poz. 130
- ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 162, poz. 1126
- ↑ Herb i barwy Województwa Śląskiego - Serwis Województwa Śląskiego [online], slaskie.pl [dostęp 2022-02-18] .
- ↑ Uchwała Nr XXXVII/1191/2004 w sprawie: ustanowienia flagi Miasta Bielska-Białej
- ↑ Flaga Miasta | Urząd Miejski w Bielsku-Białej [online], bielsko-biala.pl [dostęp 2022-02-18] .
- ↑ Uchwały w sprawie Statutu Miasta Bielska-Białej
- ↑ Biuletyn Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego "Flaga", kwiecień 2000, ISSN 1509-2429 .
- ↑ Uchwała Nr XVII/255/03 Rady Miejskiej w Bytomiu z dnia 17 grudnia 2003 r. w sprawie przyjęcia Statutu Miasta Bytomia (Dz. Urz. Woj. Śl. z 2019 r. Nr BRAK, poz. 6458)
- ↑ Uchwała nr XLII/561/09 Rady Miejskiej w Bytomiu z dnia 28 stycznia 2009 roku
- ↑ Uchwała Nr LII/967/18 Rady Miasta Chorzów z dnia 6 września 2018 r. w sprawie znaków Miasta Chorzów i zmiany Statutu Miasta (Dz. Urz. Woj. Śl. z 2018 r. Nr BRAK, poz. 5608)
- ↑ Biuletyn Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego "Flaga", luty 2000, ISSN 1509-2429 .
- ↑ Herb miasta Częstochowy [online], web.archive.org, 4 marca 2021 [dostęp 2022-02-23] [zarchiwizowane z adresu 2021-03-04] .
- ↑ Biuletyn Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego "Flaga", grudzień 2000, ISSN 1509-2429 .
- ↑ Mateusz Załęski , Jakie herby mają zagłębiowskie miasta? Poznajemy symbole naszych miast [online], Twoje Zagłębie, 11 lutego 2018 [dostęp 2022-02-18] (pol.).
- ↑ Symbole miasta [online], Dąbrowa Górnicza [dostęp 2022-02-24] .
- ↑ Urząd Miejski w Dąbrowie Górniczej BIP - Statut Miasta 5830 [online], www.bip.dabrowa-gornicza.pl [dostęp 2022-02-24] .
- ↑ Biuletyn Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego "Flaga", luty 2000, ISSN 1509-2429 .
- ↑ Uchwała Nr XXIX/392/96 Rady Miejskiej w Gliwicach [online], 14 listopada 1996 [dostęp 2020-05-22] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-22] (pol.).
- ↑ Informacje na stronie BIP miasta
- ↑ Mateusz Załęski , Jakie herby mają zagłębiowskie miasta? Poznajemy symbole naszych miast [online], Twoje Zagłębie, 11 lutego 2018 [dostęp 2022-02-18] (pol.).
- ↑ Biuletyn Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego "Flaga", luty 2000, ISSN 1509-2429 .
- ↑ Biuletyn Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego "Flaga", luty 2000, ISSN 1509-2429 .
- ↑ Statut Miasta Jaworzna przyjęty Uchwałą Nr IX/87/2003 Rady Miejskiej w Jaworznie z dnia 24 kwietnia 2003 r.
- ↑ Obwieszczenie Rady Miasta Katowice z dnia 28 września 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu uchwały w sprawie Statutu miasta Katowice, Dz. Urz. Woj. Śląsk. z 2022 r. poz. 6249, Katowice, 6 października 2022 [dostęp 2024-04-23] (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Symbole miasta. katowice.eu. [dostęp 2024-04-23]. (pol.).
- ↑ DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO Katowice, dnia 10 maja 2016 r. Poz. 2611. [dostęp 2020-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 listopada 2020)].
- ↑ Uchwała Nr XL/380/05 Rady Miasta w Piekarach Śląskich. Biuletyn Informacji Publicznej. [dostęp 2011-05-11].
- ↑ BIP Urząd Miasta Ruda Śląska - Dokument [online], rudaslaska.bip.info.pl [dostęp 2022-02-23] .
- ↑ Uchwały Rady Miasta - Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Rybnika [online], bip.um.rybnik.eu [dostęp 2022-02-25] .
- ↑ Symbole miasta - Rybnik - serwis miejski [online], www.rybnik.eu [dostęp 2022-02-25] .
- ↑ Herb i flaga • Miasto • Urząd Miasta w Siemianowicach Śląskich [online], www.siemianowice.pl [dostęp 2022-02-24] .
- ↑ Biuletyn Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego "Flaga", grudzień 1999, ISSN 1509-2429 .
- ↑ Uchwała nr 61/VII/03 Rady Miejskiej w Sosnowcu z dnia 23 stycznia 2003 roku w sprawie zatwierdzenia tekstu jednolitego Statutu Miasta
- ↑ Biuletyn Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego "Flaga", listopad 2000, ISSN 1509-2429 .
- ↑ Symbole Świętochłowic | Urząd Miejski w Świętochłowicach [online], UM Świętochłowice [dostęp 2022-02-23] (pol.).
- ↑ Flaga i chorągiew Świętochłowic | Urząd Miejski w Świętochłowicach [online], UM Świętochłowice [dostęp 2022-02-23] (pol.).
- ↑ Flaga Tychów na urzędzie miasta
- ↑ Biuletyn Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego "Flaga", listopad 2000, ISSN 1509-2429 .
- ↑ Uchwała nr XXIV/321/12 Rady Miejskiej w Zabrzu z dnia 11 czerwca 2012 r. w sprawie Statutu Miasta Zabrze. [dostęp 2012-09-06]. (pol.).
- ↑ UCHWAŁA Nr 486/XLII/05 RADY MIASTA ŻORY z dnia 22.12.2005r.
- ↑ D. Kołodziej: Insygnia miasta Żory. Urząd Miasta Żory, 2007. [dostęp 2020-05-22].
- ↑ Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego [online], Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego [dostęp 2022-07-24] (pol.).
- ↑ Pozytywna opinia Komisji Heraldycznej - powiat będziński [online], herby.manifo.com [dostęp 2022-07-24] .
- ↑ Starostwo Powiatowe w Bielsku-Białej BIP - $Uchwały Rady Powiatu 5400 / Dokument nr 22002 [online], bip.powiat.bielsko.pl [dostęp 2022-07-24] .
- ↑ Uchwała nr XLVII/197/02 Rady Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego z dnia 28 września 2002 w sprawie symboli powiatowych
- ↑ Insygnia [online], Powiat Bieruńsko-Lędziński [dostęp 2022-07-28] (pol.).
- ↑ Portal Powiatu Cieszyńskiego [online], powiat.cieszyn.pl/ [dostęp 2022-07-24] (pol.).
- ↑ Uchwała Nr IX/ 51/11 Rady Powiatu Cieszyńskiego z dnia 31 maja 2011 r. w sprawie ustanowienia herbu, flagi, flagi stolikowej, banneru i pieczęci powiatu cieszyńskiego. (Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2011 r. Nr 163, poz. 3031)
- ↑ l, Testowa [online], www.czestochowa.powiat.pl [dostęp 2022-07-24] (pol.).
- ↑ Statut Powiatu Częstochowskiego | BIP - Starostwo Powiatowe w Częstochowie [online], www.powiat-czestochowski.4bip.pl [dostęp 2022-07-24] .
- ↑ Biuletyn Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego „Flaga”, kwiecień 2001, ISSN 1509-2429 .
- ↑ Symbole powiatowej tożsamości - Powiat Gliwicki [online], starostwo.gliwice.pl [dostęp 2022-07-24] (pol.).
- ↑ Uchwała w sprawie: przyjęcia wzorów symboli Powiatu Gliwickiego oraz regulaminu używania symboli
- ↑ Symbole Powiatu Kłobuckiego - Portal Powiatu Kłobuckiego [online], www.powiatklobucki.pl [dostęp 2022-07-24] .
- ↑ O powiecie - Powiat Mikolowski [online], 24 listopada 2021 [dostęp 2022-07-24] (pol.).
- ↑ Insygnia [online], web.archive.org, 21 maja 2010 [dostęp 2022-07-24] [zarchiwizowane z adresu 2010-05-21] .
- ↑ Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego [online], Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego [dostęp 2022-07-24] (pol.).
- ↑ Symbole powiatu [online], powiat.pszczyna.pl [dostęp 2022-07-24] (pol.).
- ↑ Uchwały Rady - BIP Powiatu Raciborskiego oraz jednostek podległych Staroście Raciborskiemu [online], bip.powiatraciborski.pl [dostęp 2022-07-24] .
- ↑ Flaga i herb
- ↑ Kadencja II [online], bip.starostwo.rybnik.pl [dostęp 2022-08-05] .
- ↑ BIP - Artykuły [online], www.bip.tarnogorski.pl [dostęp 2022-07-24] .
- ↑ Symbole Powiatu Wodzisławskiego [online], Powiat Wodzisławski [dostęp 2022-07-24] (pol.).
- ↑ Uchwała nr LXX/666/24 Rady Powiatu Zawierciańskiego z dnia 29 lutego 2024 r. w sprawie ustanowienia herbu, flagi, flagi stolikowej, banneru, pieczęci, łańcuchów władzy i sztandaru Powiatu Zawierciańskiego oraz zasad ich stosowania [online], dzienniki.slask.eu [dostęp 2024-03-24] .
- ↑ Statut - BIP [online], bip.zawiercie.powiat.finn.pl [dostęp 2022-07-24] .