Franciszek Litwin
Franciszek Litwin (ur. 29 grudnia 1899 w Gostomi, zm. 9 lipca 1965 w Warszawie) – polski lekarz, doktor nauk medycznych i polityk. Minister zdrowia w latach 1945–1947, poseł do Krajowej Rady Narodowej. Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
| Data i miejsce urodzenia |
29 grudnia 1899 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Minister zdrowia | |
| Okres |
od 14 kwietnia 1945/5 lipca 1945[1] |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujSyn Antoniego i Florentyny. Początkowo uczył się w tajnej szkole polskiej w swojej rodzinnej wsi. Wstąpił do gimnazjum w Radomiu, wybuch I wojny światowej przerwał naukę. Podjął ją ponownie w 1915 w gimnazjum w Warszawie. W 1918 znowu zmuszony był opuścić szkołę. Po krótkiej przerwie zaczął uczęszczać do Gimnazjum im. Tadeusza Reytana. W 1921 uzyskał w nim świadectwo dojrzałości[3] i zapisał się na Wydział Lekarski Uniwersytetu Warszawskiego, który ukończył w 1927 i rozpoczął pracę zawodową. Był lekarzem rejonowym ubezpieczalni społecznej powiatu warszawskiego – w Jeziornie Fabrycznej, Otwocku, a następnie w Markach. Łączył obowiązki lekarza ubezpieczalni i woluntariusza w oddziale chirurgicznym Szpitala Przemienienia Pańskiego w Warszawie.
Działalność polityczną rozpoczął od wstąpienia do Stowarzyszenia Niezależnej Młodzieży Ludowej[4]. W latach 1918–1924 był członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”, w okresie 1924–1927 działał w Niezależnej Partii Chłopskiej. Był redaktorem jej organu prasowego „Walka Ludu". Wchodził w skład jej centralnego aktywu. W latach 1927–1931 należał do Zjednoczenia Lewicy Chłopskiej „Samopomoc”. W 1944 był współzałożycielem Stronnictwa Ludowego „Wola Ludu” i członkiem zarządu głównego. Był także członkiem rady naczelnej i Naczelnego Komitetu Wykonawczego Stronnictwa Ludowego, od 1949 należał do Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.
W okresie II wojny światowej łączył działalność lekarza i żołnierza Polskiego Państwa Podziemnego. Był instruktorem sanitarnym oddziału Armii Ludowej, był członkiem tajnego Komitetu Porozumiewaczego Lekarzy Demokratów i Socjalistów. W Kasie Chorych, w której pracował jako lekarz, otrzymywali pomoc i opiekę lekarską partyzanci Gwardii Ludowej, Armii Ludowej, żołnierze Batalionów Chłopskich i innych ugrupowań konspiracyjnych. Zdobywał materiały wybuchowe, nabywał niektóre ich składniki w aptekach i przekazywał je GL i AL oraz walczącej ludności getta, w grudniu 1943 współtworzył Krajową Radę Narodową, do której był posłem.
W 1945 został ministrem zdrowia, urząd pełnił do 1947. Po odsunięciu w lutym 1947 od działalności politycznej, poświęcił się pracy zawodowej i naukowej. W tymże roku został lekarzem w drugiej klinice wewnętrznej, kierowanej początkowo przez profesora Witolda Orłowskiego, a następnie profesora Mściwoja Semerau-Siemianowskiego. W 1952 uzyskał habilitację. Dwa lata później został etatowym docentem w klinice. W 1963 otrzymał ordynaturę oddziału wewnętrznego w Szpitalu Wojewódzkim w Warszawie i obowiązki te pełnił do ostatniej chwili życia.
Był mężem Franciszki z Rudowskich (1905–1979)[5].
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera C2-6-9)[5].
Rada ds. Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata przy Instytucie Pamięci Narodowej Jad Waszem, na posiedzeniu 23 stycznia 1997 odznaczyła pośmiertnie Franciszka Litwina Medalem Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, w dowód uznania, że z narażeniem własnego życia ratował Żydów prześladowanych w latach okupacji hitlerowskiej[6].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Krzyża Grunwaldu III klasy (3 stycznia 1945)
- Medal za Warszawę 1939–1945 (17 stycznia 1946)[7]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (13 stycznia 1955)[8]
- Medal Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata (pośmiertnie, 23 stycznia 1997)[9]
Przypisy
edytuj- ↑ 5 lipca 1945 Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej zyskał uznanie międzynarodowe.
- ↑ Wiktor Trojanowski pełnił urząd ministra pracy, opieki społecznej i zdrowia w nieuznawanym międzynarodowo Rządzie Tymczasowym RP.
- ↑ Wojciech Rylski: Absolwenci Reytana 1921. wne.uw.edu.pl. [dostęp 2021-09-04].
- ↑ Praca zbiorowa 1971 ↓, s. 393.
- ↑ a b Wyszukiwarka cmentarna – warszawskie cmentarze [online], cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2020-11-13].
- ↑ Righteous Among the Nations Honored by Yad Vashem by 1 January 2016 – POLAND. Jad Waszem, 1 stycznia 2016. [dostęp 2016-07-11]. (ang.).
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 „w pierwszą rocznicę wyzwolenia Warszawy zasłużonym w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy (...)”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 99, poz. 1387 - Uchwała Rady Państwa z dnia 13 stycznia 1955 r. nr 0/114 - na wniosek Ministra Zdrowia.
- ↑ Litwin Franciszek | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2023-04-26].
Bibliografia
edytuj- Praca zbiorowa: Krótki zarys historii ruchu ludowego. Warszawa: LSW, 1971.
- Zygmunt Hemmerling. Franciszek Litwin (1889–1965). „Rocznik Mazowiecki”. 7, 1979. Mazowieckie Towarzystwo Naukowe. ISSN 0080-3529.
- Aleksander Mazur, Order Krzyża Grunwaldu 1943–1985, Warszawa 1988.
- Tadeusz Mołdawa: Ludzie władzy 1944–1991: władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991. Warszawa: PWN, 1991. ISBN 83-01-10386-8.
- Informacje w BIP IPN
- Profil na stronie Biblioteki Sejmowej