Wikipedia

Góry Opawskie

Góry Opawskie (cz. Zlatohorská vrchovina, dawniej Severní podhoří Hrubého Jeseníku, Jindřichovské podhoří lub Opavská vrchovina[1], niem. Zuckmanteler Bergland, Oppagebirge) (332.63) – mezoregion wchodzący w skład pasma górskiego Jesioników (cz. Jeseníky), w Sudetach Wschodnich, w Czechach i częściowo w Polsce z najwyższym szczytem: Příčný vrch (pol. Góra Poprzeczna), położonym na terenie Czech. Za najwyższą górę polskiej części Gór Opawskich przyjmuje się Biskupią Kopę[a].

Góry Opawskie
cz. Zlatohorská vrchovina
Ilustracja
Widok na pasmo Gór Opawskich
Mapa regionu
Polski obszar Gór Opawskich
Megaregion

Pozaalpejska Europa Środkowa

Prowincja

Masyw Czeski

Podprowincja

Sudety z Przedgórzem Sudeckim

Makroregion

Sudety Wschodnie

Mezoregion

Góry Opawskie
cz. Zlatohorská vrchovina

Zajmowane
jednostki
administracyjne

Czechy
Polska

Multimedia w Wikimedia Commons
Czeski obszar Gór Opawskich

Położenie

edytuj

W Czechach Góry Opawskie graniczą: od zachodu z Przedgórzem Paczkowskim (cz. Žulovská pahorkatina) i Górami Złotymi (cz. Rychlebské hory), od południowego zachodu z Wysokim Jesionikiem (cz. Hrubý Jeseník) i od południa z Niskim Jesionikiem (cz. Nízký Jeseník).

Natomiast w Polsce Góry Opawskie ograniczone są krętą linią: Głuchołazy – Moszczanka – Łąka Prudnicka – Prudnik – Trzebina – Skrzypiec – Krzyżkowice – Dobieszów – Mokre – Zopowy – Zubrzyce – Lewice – Michałkowice – Bliszczyce. Graniczą tu z Płaskowyżem Głubczyckim, a na północnym zachodzie z Przedgórzem Paczkowskim. Masyw Hranicznego Wierchu oddzielony jest od pozostałej polskiej części Gór Opawskich granicą państwową, która ma tu wyjątkowo zawikłany przebieg. Jest to najdalej na wschód położony na obszarze Polski fragment Sudetów.

Rzeźba terenu

edytuj

Szczyty

edytuj
 
Příčný vrch najwyższy szczyt Gór Opawskich
 
Widok na szczyt góry Zlatý Chlum
 
Biskupia Kopa najwyższy szczyt polskiej części Gór Opawskich
 
Widok z miejscowości Dolní Údolí na Zámecký pahorek
 
Widok z Wieszczyny na Srebrną Kopę
 
Widok z drogi Město Albrechtice – Třemešná na Graniczną Górę
  Ważniejsze szczyty Gór Opawskich[3][4][2]
  Czechy
Lp. Szczyt Wysokość
m n.p.m.
1 Příčný vrch 975
2 Bílé skály 922
3 Hornické skály 904
4 Zlatý Chlum 891
5 Biskupia Kopa (cz. Biskupská kupa)[a] 890
6 Končina 888
7 Ostrý (1)[b] 888
8 Pod Ostrým 886
8 Jelení hora 878
10 Jedlová 874
11 Jelení vrch (1)[c] 874
12 Bleskovec 871
13 Kutný vrch 869
14 Solná hora 868
15 Zámecký pahorek 868
16 Horka 866
17 Tisová 861
18 Sokolí skály 846
19 Zastávka 844
20 Větrník 843
21 Kužel 837
22 Komora 833
23 Zelený vrch 831
24 Ostrý (2)[d] 819
25 Roveň 818
26 Rokytník 817
27 U Pomníku 814
28 Tisový 811
29 Větrná 800
30 Holý vrch 799
31 Výr 798
32 Okrouhlá 796
33 Jindřichova vyhlídka 794
34 Na Spáleném 794
35 Salaš 794
36 Macov 793
37 Skalka 792
38 Smrčník 790
39 Huk 788
40 Závětří 784
41 Větrný vrch 783
42 Moravský kopec 782
43 Kotel 777
44 Hřebeny 775
45 Peklo 775
46 Orlí vrch 774
47 Mała Kopa (cz. Nad Petrovou chatou) 772
48 Supí hřbet 771
49 Kamenec 763
50 Špičák 763
51 Březový vrch 762
52 Sporný vrch 756
53 Milíře 755
54 Dlouhá stráň 752
55 Čihadlo 744
56 Na Valštejně 741
57 Obří vrch 739
58 Komorský vrch 738
59 Osička 735
60 Ostroh 732
61 Mlýnský vrch 728
62 Kraví hora 725
63 Letní stráň 723
64 Horní Holčovice 722
65 Klopoty 713
66 Nový Dvůr 706
67 Myslivecká louka 705
68 Zámecký vrch 702
  Polska
Lp. Szczyt Wysokość
m n.p.m.
1 Srebrna Kopa (cz. Velká Stříbrná) 785
2 Grzebień 768
3 Zamkowa Góra 571
4 Średnia Kopa 543
5 Graniczna Góra (cz. Na hranici) 541
6 Tylna Kopa 535
7 Szyndzielowa Kopa 533
8 Pasterka 518
9 Bukowa Góra 507
10 Przednia Kopa 495
11 Gwarkowe Skały 488
12 Gołąbki 485
13 Gołąbki – S 482
14 Cygańska Góra 475
15 Gołąbki – N 469
16 Masłowiec 462
17 Kaczyniec 461
18 Skalna 461
19 Kowarz 458
20 Długota 457
21 Gołębie Wzgórze 456
22 Olszak 453
23 Czapka 441
24 Widnogóra 433
25 Krzyżówka 427
26 Jodłowe Wzgórze 426
27 Wiatraczna 423
28 Bucznik 421
29 Barania Kopa 416
30 Wiatrak 413
31 Ciermięcicka Góra 411
32 Farny Stok 409
33 Kraśnik 408
34 Czarnogórz 403
35 Garbatka 401
36 Maślice 400
37 Kobylica 395
38 Siniak 395
39 Wróblik 392
40 Debrzyk 391
41 Kraska 391
42 Maliniec 390
43 Okopowa 388
44 Maślice – S 387
45 Janota 386
46 Słoneczna 381
47 Siodlarz 377
48 Jedlak 374
49 Kozubiec 374
50 Lipowiec 370
51 Makowica 370
52 Kalinka 364
53 Osobita 364
54 Młyńska Góra 362
55 Wężowa (Gajna) 362
56 Kruczek 360
57 Sępik 356
58 Święta Góra 354
59 Zbylut 353
60 Grędówka 352
61 Koźlarek 352
62 Kopiata (Trupina) 332
63 Góra Grodowa 328
64 Szubieniczna 325
65 Kapliczna Góra 320
66 Kozia Góra 316
67 Klasztorna Góra 312

Przełęcze

edytuj
 
Widok z przełęczy Prameny Opavice na szczyt Hornické skály
  Ważniejsze przełęcze Gór Opawskich
Lp. Przełęcz Wysokość
m n.p.m.		 Kraj
1 Prameny Opavice 779  
2 Rejvíz 760
3 Przełęcz pod Kopą (Mokra) 707    
4 Petrovy boudy 706  
5 Prameny Javorné 697
6 Ondřejovické sedlo 564
7 Przełęcz pod Zamkową Górą (Srebrna) 508    
8 Przełęcz Siodło 505  
9 Przełęcz pod Pasterką 465

Miejscowości

edytuj
 
Pokrzywna – miejscowość wypoczynkowa w Górach Opawskich
 
Osada letniskowa Rejvíz
  Ważniejsze miejscowości na obszarze Gór Opawskich
  Czechy
Lp. Miejscowość
1 Bělá pod Pradědem
2 Bohušov
3 Česká Ves
4 Dívčí Hrad
5 Hlinka
6 Heřmanovice
7 Holčovice
8 Hradec-Nová Ves
9 Janov
10 Jesionik (cz. Jeseník)
11 Jindřichov
12 Karniów (cz. Krnov)
13 Lipová-lázně
14 Liptaň
15 Město Albrechtice
16 Mikulovice
17 Osobłoga (cz. Osoblaha)
18 Petrovice
19 Písečná
20 Rejvíz[e]
21 Rusín
22 Slezské Rudoltice
23 Třemešná
24 Velké Kunětice
25 Vysoká
26 Zlaté Hory
  Polska
Lp. Miejscowość
1 Bliszczyce
2 Braciszów
3 Chomiąża
4 Chróstno
5 Ciermięcice
6 Dębowiec
7 Dobieszów
8 Głuchołazy
9 Jarnołtówek
10 Konradów
11 Krasne Pole
12 Lenarcice
13 Lewice
14 Michałkowice
15 Mokre
16 Mokre-Kolonia
17 Moszczanka
18 Opawica
19 Pielgrzymów
20 Pietrowice
21 Podlesie
22 Pokrzywna
23 Prudnik
24 Radynia
25 Trzebina
26 Wieszczyna

Podział Gór Opawskich

edytuj

Podział fizycznogeograficzny Sudetów Wschodnich (w tym i Gór Opawskich) przy znacznej odrębności metodologii stosowanej w Polsce oraz w Czechach i jednocześnie nieuwzględnianiu kryteriów genetycznych geomorfologiczno-geologicznych, budzi wśród geomorfologów spore kontrowersje i rozbieżności[8]. Efektem prowadzonych sporów są korekty granic Gór Opawskich, zarówno części polskiej, jak i czeskiej[9].

Biorąc pod uwagę położenie, pochodzenie i strukturę rzeźby terenu oraz budowę geologiczną, a także warunki ekologiczno-krajobrazowe i formy antropopresji Góry Opawskie według polskich geomorfologów (dr Krzysztof Badora) podzielono na 7 mikroregionów fizyczno-geograficznych, z których 3 są częściowo zlokalizowane na terenie Polski[10]:

  • Pasmo Gór Białych (Bělská pahorkatina) (332.631)
  • Obniżenie Rejvízskie (Rejvízská hornatina) (332.632)
  • Grupa Góry Poprzecznej (Příčný vrch) (332.633)
  • Grzbiet Biskupiej Kopy (Biskupská kupa) (332.634)
  • Pasmo Hynčickie (Hynčická hornatina) (332.635)
  • Pasmo Kobyli (Kobylská hornatina) (332.636)
  • Obniżenie Zlatohorskie (Zlatohorské údolí) (332.637)

Polski obszar Gór Opawskich

edytuj
 
Kaplica na szczycie Przedniej Kopy

Polski obszar Gór Opawskich składa się z następujących części:

Masyw Parkowej Góry jest położony na południowy zachód od Głuchołaz. Od północy, od Przedgórza Paczkowskiego oddziela go przełomowa dolina Białej Głuchołaskiej, od wschodu, od masywów Biskupiej Kopy i Olszaka, szerokie obniżenie potoku Klenicy z miejscowością Konradów. Rozciąga się z północy na południe z następującymi szczytami: Przednią Kopą (495 m n.p.m.), Średnią Kopą (543 m n.p.m.) i Tylną Kopą (535 m n.p.m.). Pasmo prawie w całości porośnięte lasami. Na Przedniej Kopie znajduje się kaplica. Kiedyś było tu schronisko, potem restauracja.

Najwyższy masyw Biskupiej Kopy ogranicza od północy przełomowa dolina Złotego Potoku, a od wschodu obniżenie w którym rozłożyła się Wieszczyna (Nowa Wieś). Tu znajduje się najwyższy szczyt Gór Opawskich leżący na terenie Polski, Biskupia Kopa, na której istnieje wieża widokowa a do 2007 funkcjonowało turystyczne przejście graniczne.

Niewielki masyw Olszaka, leżący na północ od masywu Biskupiej Kopy, ciągnie się z zachodu na wschód. Drugim poza Olszakiem (453 m n.p.m.) wzniesieniem jest Krzyżówka (427 m n.p.m.). Częściowo porośnięty lasami. Znajdują się tu dwa zalane wodą wyrobiska dawnych kamieniołomów: „Żabie Oczko” i „Morskie Oczko”. U podnóża czynny jest kamieniołom fyllitów: „Kopalnia Dewon”.

W dolinie Złotego Potoku rozłożyły się najbardziej znane miejscowości Gór Opawskich: Jarnołtówek i Pokrzywna.

Masyw Długoty leży pomiędzy Wieszczyną, Łąką Prudnicką, Prudnikiem i Trzebiną. Prawie w całości jest zalesiony. Znajduje się tu czynny kamieniołom szarogłazów „Dębowiec” oraz kilka starych, zarośniętych łomów.

Masyw Lipowca rozciąga się między Trzebiną, Skrzypcem a Krzyżkowicami. Posuwając się wzdłuż granicy na wschód, pasmo powoli opada, kończąc się na wzniesieniu Wężowa (362 m n.p.m.).

Rozległy, położony najdalej na południowy wschód masyw Hranicznego Wierchu jest oddzielony od pozostałej części polskich Gór Opawskich fragmentem czeskiego Śląska i doliną Osobłogi. Jest on położony na południowy zachód od Głubczyc. W miejscowości Pietrowice znajduje się drogowe przejście graniczne do Czech, prowadzące do Karniowa (cz. Krnov).

Natomiast prof. Stanisław Koziarski i dr Krzysztof Badora zaproponowali w 2008 roku następujący podział polskiej części Gór Opawskich[11]:

Czeski obszar Gór Opawskich

edytuj

W podziale geomorfologicznym Gór Opawskich, w części leżącej w Czechach – według czeskich geomorfologów – zaproponowanym przez prof. Jaromíra Demka wyróżnia się następujące cztery jednostki podrzędne (mikroregiony)[12][11]:

  • Bělská pahorkatina (IVC-6A)[13] – najwyższy szczyt Bršť - 698 m n.p.m.
  • Rejvízská hornatina (IVC-6B)[14] – najwyższy szczyt Příčný vrch
  • Hynčická hornatina (IVC-6C)[15] – najwyższy szczyt Biskupia Kopa
  • Jindřichovská pahorkatina (IVC-6D)[16] – najwyższy szczyt Kobyla - 574 m n.p.m.

Ochrona przyrody

edytuj
 
Pomnik Josepha von Eichendorffa w Parku Krajobrazowym w pobliżu Dębowca.

Na terenie pasma znajduje się Park Krajobrazowy Góry Opawskie z licznymi zabytkami kultury i przyrody oraz Obszar Chronionego Krajobrazu Rejon Mokre - Lewice.

Budowa geologiczna

edytuj
 
Sfałdowany fyllit z kopalni Dewon w Jarnołtówku

Pod względem geologicznym Góry Opawskie składają się z dwóch odrębnych części. Są miejscem zderzenia się dwóch bloków zwanych terranami: Moldanovicum i Brunovistulicum.

Masyw Parkowej Góry zbudowany jest ze skał metamorficznych: gnejsów, łupków łyszczykowych (w Głuchołazach znajduje się miejsce z wychodnią łupków zawierających almandyny i staurolit) oraz amfibolitów, kwarcytów. W miejscowości Podlesie znajduje się wychodnia granitu.

Pozostała część jest zbudowana ze skał osadowych i słabo zmetamorfizowanych, tzw. morska facja klastyczna "kulmu", powstałych w górnym dewonie i dolnym karbonie (turnej – wizen). Posuwając się od zachodu ku wschodowi odsłaniają się coraz młodsze ogniwa. W tym samym kierunku słabnie stopień metamorfizmu. Masywy Biskupiej Kopy i Olszaka są zbudowane z fyllitów (powstałych głównie z iłowców, mułowców i zlepieńców) tworząc obecnie przepięknie sfałdowane metaiłowce, metamułowce i metazlepieńce, oraz w okolicach Pokrzywnej można znaleźć owoce płytkiego metamorfizmu facji epi w postaci zmetamorfizowanych bazaltów i diabazów – zieleńców, należących do tzw. "warstw andelskohorskich". Dalej na wschód występują piaskowce, zlepieńce, szarogłazy, mułowce, lokalnie łupki kwarcowe i wapienie. Należą one do warstw "hornobeneszowskich" i "morawickich".

Wody

edytuj

Od zachodu i północnego zachodu Góry Opawskie ogranicza Biała Głuchołaska (cz. Bělá Jesenická lub Bělá), prawy dopływ Nysy Kłodzkiej. W poprzek nich płyną: Złoty Potok i Osobłoga. Granicę południowo-wschodnią wyznacza Opawa (cz. Opava). Północną granicę wyznacza Prudnik, który swoje początki bierze pomiędzy miejscowościami Charbielin i Jarnołtówek. Uzupełnieniem sieci potoków są dopływy rzeki Prudnik: Brunatny potok, Trzebiński potok, dopływ Złotego potoku, Zamecki potok oraz dwa dopływy Białej: Kletnica i Sarni potok.

Informacje dodatkowe

edytuj

Obszar Gór Opawskich, w przeszłości określano popularnie jako Górnośląski Zakątek Górski (niem. Oberschlesische Gebirgsecke)[17], ponieważ był on jedynym obszarem z górami na Górnym Śląsku należącymi do Niemiec.

Z Górami Opawskimi wiąże się wiele tajemnic (związanych ze znajdującymi się tu złożami złota oraz zaginionym miastem Rosenau).

Uwagi

edytuj
  1. ↑ a b Szczyt z wieżą widokową znajduje się po stronie czeskiej[2].
  2. ↑ Oznaczenie indeksowane w odróżnieniu od znajdującego się w tym samym paśmie innego szczytu o tej samej nazwie Ostrý (2), położonego około 2,5 km na północny wschód od miejscowości Vrbno pod Pradědem[5].
  3. ↑ Oznaczenie indeksowane w odróżnieniu od znajdującego się w tym samym paśmie innego szczytu o tej samej nazwie Jelení vrch (2), położonego około 3 km na północny wschód od miejscowości Karlovice[6].
  4. ↑ Oznaczenie indeksowane w odróżnieniu od znajdującego się w tym samym paśmie innego szczytu o tej samej nazwie Ostrý (1), położonego około 2 km na zachód od miejscowości Heřmanovice[7].
  5. ↑ Obecnie część miasta Zlaté Hory, najwyżej położona osada na Śląsku.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Jan Hromádka: Orografické třídění Československé republiky. Sborník Československé společnosti zeměpisné, svazek LXI, ročník 1956, Nakladatelství Československé akademie věd, Praha, 1956.
  2. ↑ a b Základní mapa (ČÚZK). geoportal.cuzk.cz ↓.
  3. ↑ Góry Opawskie. mapy.cz ↓.
  4. ↑ Góry Opawskie. Zlatohorská vrchovina. Studio PLAN ↓.
  5. ↑ Ostrý (819 m) (mapa turystyczna) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2020-05-01].
  6. ↑ Jelení vrch (684 m) (mapa turystyczna) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2020-05-01].
  7. ↑ Ostrý (888 m) (mapa turystyczna) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2020-05-01].
  8. ↑ Kistowski, Myga-Piątek i Solon 2018 ↓, s. 195.
  9. ↑ Kistowski, Myga-Piątek i Solon 2018 ↓, s. 196.
  10. ↑ Kistowski, Myga-Piątek i Solon 2018 ↓, s. 190–195.
  11. ↑ a b Kistowski, Myga-Piątek i Solon 2018 ↓, s. 187.
  12. ↑ Demek i Mackovčin 2006 ↓, s. 39.
  13. ↑ Bělská pahorkatina (mapa turystyczna) 1:192 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2022-01-07].
  14. ↑ Rejvízská hornatina (mapa turystyczna) 1:96 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2022-01-07].
  15. ↑ Hynčická hornatina (mapa turystyczna) 1:96 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2022-01-07].
  16. ↑ Jindřichovská pahorkatina (mapa turystyczna) 1:192 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2022-01-07].
  17. ↑ Marcin Husak, Góry Opawskie krajoznawczą perlą Opolszczyzny. Walory przyrodnicze ważnym elementem rozwoju transgranicznej turystyki polsko-czeskiej, [w:] Krajoznawstwo Śląska Opolskiego na szlakach europejskich [online], orso.pttk.pl, 4 czerwca 2010 [zarchiwizowane z adresu 2013-10-29].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Góry_Opawskie&oldid=74795611”
  NODES
Chat 1