Gąska ognista
Gąska ognista (Tricholoma focale (Fr.) Ricken) – gatunek grzybów należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gąska ognista |
| Nazwa systematyczna | |
| Tricholoma focale (Fr.) Ricken Die Blätterpilze: 332 (1914) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus focalis. Obecną nazwę nadał mu Adalbert Ricken w 1914 r.[1] Niektóre inne synonimy:
- Cortinarius focalis (Fr.) M.M. Moser 1975
- Tricholoma focale var. caussetta (Barla) Bon 1976[2].
Feliks Berdau w 1876 r. nadał polską nazwę opieńki grube, Władysław Wojewoda w 2003 r. zmienił ją na gąskę ognistą[3]
Morfologia
edytujO średnicy 5–10 cm, początkowo półkulisty, potem szerokostożkowy, na koniec prawie płaski z szerokim garbem na środku. Brzeg początkowo podwinięty ze zwisającymi resztkami osłony, później pofałdowany. Powierzchnia pokryta promieniście ułożonymi włókienkami, o zywej barwie, pomarańczowobrązowa, cynamonowoczerwona, lisioczerwona, przy brzegu bledsza, czasami z ze słabym, oliwkowym odcieniem[4].
Przyrośnięte z ząbkiem, początkowo białe, potem kremowe, nie zmieniające barwy po uszkodzeniu[4].
Wysokość 6–9 cm, szerokość 1–3 cm, walcowaty, przy podstawie nieco cieńszy, masywny, z wyraźnym, falistym pierścieniem. Powierzchnia biała, poniżej pierścieniagęsto pokryta lisiobrązowymi włókienkami i łuskami[4].
Gruby o niewyraźnym smaku i mączystym zapachu[4].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 4-sterygmowe. Bazydiospory 5,5–6,2–7,2 × 3,0–3,5–4,2 µm, Q = 1,25–1,38, szeroko elipsoidalne, nieamyloidalne. Trama blaszek regularna. Pleurocystyd i cheilocystyd brak. Skórka typu cutis, złożona z nieregularnie ułożonych nitkowatych strzępek 50–180 × 4–8 μm[5].
- Gatunki podobne
Gąska ognista jest dość łatwa do zidentyfikowania na podstawie jej pomarańczowo-brązowego koloru, pofalowanego pierścienia i silnego mącznego zapachu. W miarę dojrzewania na kapeluszu mogą zacząć pojawiać się oliwkowe odcienie. Według niektórych mykologów Tricholoma zelleri jest jej synonimem[5].
Występowanie
edytujZnane jest występowanie gąski ognistej w Europie, Ameryce Północnej i Azji. Najwięcej stanowisk podano w Europie[6]. W Polsce jest rzadka. W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył kilka stanowisk[3], w późniejszych latach podano wiele następnych[7], a najbardziej aktualne podaje internetowy atlas grzybów[8]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[9].
Naziemny grzyb mykoryzowy występujący w lasach iglastych i mieszanych pod sosnami i świerkami. Owocniki pojawiają się późno, głównie od października do listopada[3].
Jest grzybem trującym[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-06-04].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-06-04].
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 663, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 653, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b Michael Kuo, Tricholoma focale [online], MushroomExpert [dostęp 2024-06-04] (ang.).
- ↑ Występowanie Tricholoma focale na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-06-04].
- ↑ Taksony z referencjami w bibliografii grzybowej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-06-06] (pol.).
- ↑ Aktualne stanowiska gąski ognistej w Polsce [online] [dostęp 2024-06-04].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 70, ISBN 83-89648-38-5.