Gęsiec

Gęsiec
	Plectropterus gambensis
	(Linnaeus, 1766)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	blaszkodziobe
Rodzina	kaczkowate
Rodzaj	Plectropterus; Stephens, 1824
Gatunek	gęsiec
Synonimy
	Rodzaju: Anatigralla Lafresnaye, 1834; Gatunku: Anas gambensis Linnaeus, 1766;
	Rodzaju: Anatigralla Lafresnaye, 1834; Gatunku: Anas gambensis Linnaeus, 1766;
Podgatunki
	P. g. gambensis (Linnaeus, 1766); P. g. niger P. L. Sclater, 1877;
	P. g. gambensis (Linnaeus, 1766); P. g. niger P. L. Sclater, 1877;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gęsiec^[6], gęsiec gambijski^[7] (Plectropterus gambensis) – gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), spokrewniony z gęsiami i kaczkami. Odróżnia się od nich jednak odrębnymi cechami anatomicznymi i dlatego włącza się go do osobnej podrodziny Plectropterinae lub też nie umieszcza w żadnej z podrodzin^[6]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Plectropterus^[6]^[8]. Występuje na mokradłach całej subsaharyjskiej Afryki.

Etymologia

Plectropterus: gr. πληκτρον plēktron – kogucia ostroga; -πτερος -pteros – -skrzydły, od πτερον pteron – skrzydło^[9].
gambensis: Gambia^[10].
Anatigralla: łac. anas, anatis – kaczka; grallae – palce, od archaicznego gradula – kroczek, od gradus – krok^[11].

Zasięg występowania

Gęsiec występuje w zależności od podgatunku^[8]:

P. gambensis gambensis – Gambia do Etiopii na południe do Angoli i Mozambiku.
P. gambensis niger – Namibia i Zimbabwe do RPA.

Wygląd zewnętrzny

Dymorfizm między płciami przejawia się m.in. większymi naroślami w części twarzowej u samców

Dorosłe gęśce osiągają 75–115 cm długości i przeciętnie 4–6,8 kg masy ciała, choć czasem ich masa wynosi nawet 9 kg, przy czym samce są wyraźnie większe niż samice^[12]^[13]. Należą do największych afrykańskich ptaków wodnych i uchodzą za jedne z największych gęsi.
Większość ich ubarwienia jest czarna, z białą częścią twarzową i dużymi białymi plamami na skrzydłach. Długie nogi są cielistej barwy. Nominatywny podgatunek P. g. gambensis ma rozległe białe pole na brzuchu i po bokach ciała, ale podgatunek P. g. niger, który występuje w południowym biegu rzeki Zambezi, na brzuchu posiada jedynie małe białe plamki.

Kaczor różni się od kaczki nie tylko rozmiarem, ale i większą twarzową czerwoną łatką, która rozszerza się za czerwonym dziobem, oraz naroślą u podstawy górnej szczęki.

Zachowanie

Gęśce zwykle nie wydają żadnych dźwięków, ale gdy lecą, można usłyszeć cienki gwizd. Duże gniazdo ukryte jest zazwyczaj w roślinności w pobliżu wody, ale ptaki wykorzystują też szczeliny w drzewach, inne szczeliny oraz stare gniazda warug. Ostroga na zagięciu skrzydeł może im służyć do prowadzenia walki.

Ten płodny i towarzyski gatunek żeruje na pastwiskach jedząc rośliny łąkowe, ale środek dnia przeznacza na odpoczynek nad wodą.

Status i ochrona

Gęsiec jest jednym z gatunków, którego dotyczy porozumienie o ochronie migracji ptaków wodnych Afryki i Eurazji (AEWA)^[14]. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje go za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Globalny trend liczebności uznawany jest za wzrostowy, choć niektóre populacje mogą być stabilne^[5].

Przypisy

↑ Plectropterus gambensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Plectropterus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-04-02] (ang.).
↑ F. de Lafresnaye: Séance publique de la Société linnéenne de Normandie. Caen: 1837, s. 37. (fr.).
↑ Carboneras 1992 ↓, s. 593.
↑ ^a ^b BirdLife International, Plectropterus gambensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2019-2 [dostęp 2019-11-10] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Anatidae Leach, 1820 - kaczkowate - Ducks, Geese, Swans (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-11-10].
↑ Denis Lepage: Gęsiec (Plectropterus gambensis) (Linnaeus, 1766). Avibase. [dostęp 2013-11-09].
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-07-10]. (ang.).
↑ Jobling 2021 ↓, s. Plectropterus.
↑ Jobling 2021 ↓, s. gambensis.
↑ Jobling 2021 ↓, s. Anatigralla.
↑ Spur-winged Goose (Plectropterus gambensis) [online], WAZA : World Association of Zoos and Aquariums [zarchiwizowane z adresu 2018-07-21] (ang.).
↑ Spur-winged goose. [w:] Garst Wildlife Photographic Collection [on-line]. Colorado State University. [dostęp 2021-06-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-11)]. (ang.).
↑ Plectropterus gambensis. AEWA – Agreement on the Conservation of African-Eurasian Migratory Waterbirds. [dostęp 2019-11-10]. (ang.).

Bibliografia

Ian Sinclair, Phil Hockey and Warwick Tarboton, SASOL Birds of Southern Africa (Struik 2002) ISBN 1-86872-721-1.
SteveS. Madge SteveS., Wildfowl, HilaryH. Burn, London: Christopher Helm, 1987, ISBN 0-7470-2201-1, OCLC 16804964 .
Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Laboratory of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Plectropterus gambensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[itis2-2] Plectropterus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-04-02] (ang.).

[Lafresnaye-3] F. de Lafresnaye: Séance publique de la Société linnéenne de Normandie. Caen: 1837, s. 37. (fr.).

[CITEREFCarboneras1992593-4] Carboneras 1992 ↓, s. 593.

[iucn-5] BirdLife International, Plectropterus gambensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2019-2 [dostęp 2019-11-10] (ang.).

[mk-6] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Anatidae Leach, 1820 - kaczkowate - Ducks, Geese, Swans (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-11-10].

[avibase-7] Denis Lepage: Gęsiec (Plectropterus gambensis) (Linnaeus, 1766). Avibase. [dostęp 2013-11-09].

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-07-10]. (ang.).

[CITEREFJobling2021[https://birdsoftheworld.org/bow/key-to-scientific-names/search?q=plectropterus_Plectropterus]-9] Jobling 2021 ↓, s. Plectropterus.

[CITEREFJobling2021[https://birdsoftheworld.org/bow/key-to-scientific-names/search?q=gambensis_gambensis]-10] Jobling 2021 ↓, s. gambensis.

[CITEREFJobling2021[https://birdsoftheworld.org/bow/key-to-scientific-names/search?q=anatigralla_Anatigralla]-11] Jobling 2021 ↓, s. Anatigralla.

[waza-12] Spur-winged Goose (Plectropterus gambensis) [online], WAZA : World Association of Zoos and Aquariums [zarchiwizowane z adresu 2018-07-21] (ang.).

[csu-13] Spur-winged goose. [w:] Garst Wildlife Photographic Collection [on-line]. Colorado State University. [dostęp 2021-06-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-11)]. (ang.).

[aewa-14] Plectropterus gambensis. AEWA – Agreement on the Conservation of African-Eurasian Migratory Waterbirds. [dostęp 2019-11-10]. (ang.).

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]