Galaktyka Bodego
Galaktyka Bodego (znana również jako Messier 81, M81 lub NGC 3031) – galaktyka spiralna, położona w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy, należąca do grupy galaktyk M81. Dzięki bliskości od Ziemi, dużemu rozmiarowi oraz aktywnemu jądru była obszernie badana przez profesjonalnych astronomów. Jasność wynosząca 6,9m czyni ją również popularnym celem amatorskich obserwacji[2].
 Galaktyka spiralna M81 (HST) | |
| Odkrywca | |
|---|---|
| Data odkrycia |
31 grudnia 1774 |
| Dane obserwacyjne (J2000) | |
| Gwiazdozbiór | |
| Typ |
Sb (spiralna z poprzeczką) |
| Rektascensja |
09h 55m 33,17s |
| Deklinacja |
+69° 03′ 55,1″ |
| Odległość | |
| Przesunięcie ku czerwieni |
–0,000140 ± 0,000040 |
| Jasność obserwowana |
6,9m |
| Rozmiary kątowe |
24′ × 13,2′ |
| Charakterystyka fizyczna | |
| Wymiary | |
| Satelity galaktyki | |
| Alternatywne oznaczenia | |
| Patrz w tekście | |
 Gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy | |
Odkrycie
edytujOdkrył ją 31 grudnia 1774 roku berliński astronom Johann Elert Bode[3]. W sierpniu 1779 niezależnie odkryta przez Pierre’a Méchaina[3]. Została dodana do katalogu Messiera 9 lutego 1781[3].
Charakterystyka
edytujJest odległa od nas o 12 milionów lat świetlnych[4]. Ma wymiary ok. 84 × 46 tys. lat świetlnych. Jest jedną z najjaśniejszych galaktyk spiralnych widocznych na półkuli północnej[5]. Może być obserwowana nawet przez małe teleskopy, a w bardzo sprzyjających warunkach nawet gołym okiem, jako mała, szara mgiełka[3].
W jądrze znajduje się supermasywna czarna dziura o masie 70 milionów mas Słońca[6].
M81 znajduje się w odległości jedynie 150 tys. lat świetlnych od innej galaktyki należącej do katalogu Messiera – M82, zwanej też galaktyką Cygaro. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu milionów lat miało miejsce spotkanie tych galaktyk. Powstałe siły pływowe spowodowały wzmocnienie fal gęstości i wzrost częstotliwości narodzin nowych gwiazd w okolicach tych fal. Zbliżenie do M82 mogło również wytworzyć długie i proste pasma pyłu widoczne wzdłuż jednej strony jądra galaktyki[5].
Według badań z 1994 roku M81 zawiera względnie małą ilość ciemnej materii[3].
Grupa M81
edytuj
Messier 81 jest największą galaktyką w tzw. grupie M81, czyli grupie 34 galaktyk w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy[7]. Znajdując się w odległości ok. 11,7 mln lat świetlnych (3,6 Mpc) od Ziemi, grupa M81 jest najbliższym sąsiadem naszej grupy galaktyk[7] w całej Supergromadzie Lokalnej.
Interakcje grawitacyjne pomiędzy M81 i M82 oraz NGC 3077[8] wyrwały gaz ze wszystkich trzech galaktyk, tworząc w grupie gazowe struktury w kształcie włókien wodoru[8]. Ponadto te interakcje sprawiły, że gaz międzygwiazdowy wpadł do centrów M82 i NGC 3077, prowadząc do intensywnego powstawania gwiazd lub aktywności gwiezdnej w tym rejonie[8].
Supernowe
edytuj28 marca 1993 astronom amator Francisco Garcia Diaz z Lugo w Hiszpanii odkrył supernową SN 1993J. Osiągnęła ona jasność obserwowaną 10,5m[3].
Oznaczenia alternatywne
edytuj
|
|
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ M81 [online], simbad.u-strasbg.fr [dostęp 2017-12-02].
- ↑ S.J. O’Meara: The Messier Objects. Cambridge University Press, 1998. ISBN 0-521-55332-6.
- ↑ a b c d e f Guy McArthur, Hartmut Frommert, Christine Kronberg, Messier 81 [online], SEDS (ang.).
- ↑ Pomiary paralaks cefeid w Galaktyce przez satelitę Hipparcos (ESA) pozwoliły skalibrować skalę odległości pozagalaktycznych; wcześniej podawano liczbę 10,6 mln lat świetlnych.
- ↑ a b Praca zbiorowa: Encyklopedia Wszechświat. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 304. ISBN 978-83-01-14848-5.
- ↑ N. Devereux, H. Ford, Z. Tsvetanov, J. Jocoby. STIS Spectroscopy of the Central 10 Parsecs of M81: Evidence for a Massive Black Hole. „The Astronomical Journal”. 125 (3), s. 1226–1235, 2003. DOI: 10.1086/367595. Bibcode: 2003AJ....125.1226D.
- ↑ a b I.D. Karachentsev. The Local Group and Other Neighboring Galaxy Groups. „The Astronomical Journal”. 129 (1), s. 178–188, 2005. DOI: 10.1086/426368. arXiv:astro-ph/0410065. Bibcode: 2005AJ....129..178K.
- ↑ a b c M.S. Yun, P.T.P. Ho, K.Y. Lo. A high-resolution image of atomic hydrogen in the M81 group of galaxies. „Nature”. 372 (6506), s. 530–532, 1994. DOI: 10.1038/372530a0. PMID: 7990925. Bibcode: 1994Natur.372..530Y.
Linki zewnętrzne
edytuj- Messier 81 w SEDS.org (ang.)
- Courtney Seligman: NGC 3031. Celestial Atlas. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).
- Galaktyka Bodego w bazie SIMBAD (ang.)
- Galaktyka Bodego w NASA/IPAC Extragalactic Database (ang.)